Τι είναι κυπριακή λογοτεχνία;

Γράφει η Μερόπη Μωυσέως

Το 1989 ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης έλαβε το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για την ποιητική του συλλογή “Θόλος”.

Τα ποιήματα αυτής της συλλογής είναι εμπνευσμένα από τη δοκιμασία της Κύπρου και το δράμα των αγνοουμένων μετά την τουρκική εισβολή του ’74.

Ιδιαίτερα τιμητική η βράβευση όχι μόνο για τον ίδιο τον ποιητή αλλά, για όσους θέλουν να ανάγουν τα ατομικά επιτεύγματα σε συλλογική “νίκη” για ολόκληρη την Κύπρο.

Κάπως έτσι γεννήθηκε και το ερώτημα: επιζητούμε τη σύγκριση/κριτική/αξιολόγηση με τον ευρύτερο ελληνόγλωσσο χώρο της λογοτεχνίας ή θέλουμε τον ασφαλή περιορισμό της στα γεωγραφικά όρια του νησιού;

Το ερώτημα μπορεί πιο εύκολα να γίνει κατανοητό μέσα από ένα δεύτερο ερώτημα: όταν μεγαλώσεις, θέλεις να γίνεις ένας άλλος “Οκκάς” ή “Μέσι”;

Ποιο μπορεί να είναι το μέτρο σύγκρισης για την κυπριακή λογοτεχνία; Ως ελληνόγλωσση, αμέσως εντάσσεται στη λογοτεχνία της Ελλάδας, ή τουλάχιστον έχει την υπέροχη ευκαιρία να συνυπάρξει μ’ αυτήν.

Θέλουμε η κυπριακή λογοτεχνία να “ταμπουρωθεί” στα γεωγραφικά όρια του νησιού, να κρίνεται ΜΟΝΟ από εμάς, να διαβάζεται ΜΟΝΟ από εμάς, να αφορά ΜΟΝΟ εμάς; Αν θέλουμε ΚΑΙ Έλληνες αναγνώστες, θα πρέπει μάλλον να τους αφήσουμε και να μας κρίνουν.

Έγραψε ο Τεύκρος Μιχαηλίδης ένα μαθηματικό μυθιστόρημα. Έγραψε ο Γιώργος Φράγκος στην έκδοση του “Φιλελευθέρου” της περασμένης Κυριακής [και πολλοί ασπάστηκαν την άποψή του]: «Η Επιτροπή επέλεξε την εγκεφαλοειδούς πνοής, όζουσα σχολαστικισμού, ‘μαθηματική’ μυθοπλασία του Τεύκρου Μιχαηλίδη, υπό τον τίτλο: ‘Αχμές, ο γιος του φεγγαριού’. Μα ο συγγραφέας αυτός δεν έχει καμιά λογοτεχνική ή άλλη σχέση με την ιδιαίτερή του πατρίδα εδώ και δεκαετίες. Κι από το έργο του απουσιάζει παντελώς οποιοδήποτε κυπριακό ηχόχρωμα, οποιαδήποτε κυπριακή νύξη, είτε θεματικά, είτε αισθητικά, είτε άλλως πως».

Το επιχείρημα μου θυμίζει το ερώτημα «τι είναι κυπριακός κινηματογράφος;». Είναι το σινεμά που ασχολείται με το Κυπριακό, που δείχνει τα τοπία της Κύπρου ή αυτό που γίνεται από Κυπρίους; Διότι η νέα ταινία της Αλίκης Δανέζη Κνούτσεν εμπεριέχει την τέχνη του κουνγκ φου και η Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν δεν ζει στην Κύπρο, αλλά μάλλον δεν μας «συμφέρει» να πούμε πως η ταινία της δεν είναι κυπριακή. Αντίθετα, διαθέτουμε γι’ αυτήν όση «εθνική υπερηφάνεια» μάς έχει απομείνει.

Εν τέλει, αν δεν θέλουμε να προσβάλουμε τη βράβευση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη [το έργο του οποίου καμία σχέση έχει με τον τρόπο που ζουν οι Ελλαδίτες σήμερα είτε το 1989], θα πρέπει να δώσουμε τέλος στην εμμονή μας και να πιστέψουμε πως δεν υπάρχουν όρια στην κυπριακή λογοτεχνία. Και να της αποδώσουμε τον οικουμενισμό που της αξίζει.

Γιατί, ένα θέμα που απασχολεί τους Κύπριους λογοτέχνες, αφορά όλους τους ανθρώπους. Παύει να είναι κυπριακό και μπορεί και πρέπει να διαβάζεται από όλους. Αν, εν τέλει, ένα κυπριακό έργο μεταφραστεί στα ισπανικά και το κρίνει ο φετινός νομπελίστας λογοτεχνίας, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ακούσουμε.

Δημοσιεύθηκε στο «Π» στις 13 Φεβρουαρίου 2011