Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως / Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου

Παραγωγός, σκηνοθέτης και ηθοποιός, ο Ανδρέας Αραούζος μιλά στο “Π” για την αγγλόφωνη παραγωγή Wilde Conversations που ετοιμάζει, μεταφέρει την άποψή του για τις επιχορηγήσεις και τονίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στο θέατρο: αυτόν του θεατή

“Εύχομαι σε κάθε συνοδοιπόρο που θέλει να μοιράζεται ιστορίες με το κοινό του να μπορέσουμε να συγκινούμε τον θεατή όπως μας συγκινούν εμάς κάποιοι λαμπροί δημιουργοί”, σημειώνει ο Ανδρέας Αραούζος σε ένα από τα κείμενα που περιλαμβάνονται στην έκδοση “Έχω θέμα”.
Έχοντας πάντα κατά νου τον τελικό παραλήπτη της θεατρικής δημιουργίας, το κοινό, ο δραστήριος κ. Αραούζος κάνει σαφή τη σημασία που -θα έπρεπε να- έχει ο θεατής στον χώρο του. “Έναν χρόνο να δουλεύω στις πρόβες, αν δεν καθίσει άνθρωπος σε μια θέση απέναντι, δεν υπάρχει παράσταση”, τονίζει στη συνέντευξη που ακολουθεί, επισημαίνοντας και την ευθύνη των παραγωγών θεάτρου, όταν παίρνουν χρήματα, να δίνουν πολιτισμό. Ενώ βρισκόσασταν σε πρόβες για το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, του Όσκαρ Ουάιλντ, στο Θέατρο Ένα, τελικά θα παρουσιάσετε τις “Οσκαρικές Συζητήσεις”, με την Alpha Square στο Κέντρο Τεχνών Point.

Οφείλω να πω ότι αυτή η παραγωγή της Alpha Square ήδη προγραμματιζόταν. Δεν είναι αντίδραση προς το τι συνέβη. Μελετώ, αγαπώ τον Όσκαρ Ουάιλντ για πολλά χρόνια και σίγουρα κατά τις πρόβες για το “Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” τον αγάπησα ακόμη περισσότερο και τον μελέτησα, διότι το “Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι” ως μυθιστόρημα, όχι κατ’ ανάγκη ως θεατρικό έργο, το βρήκα εξαιρετικό. Είναι ένα διαχρονικό έργο και η ευφυία δεν είναι μόνο στην ομορφιά του λόγου, αλλά και στη διορατικότητα και διαχρονικότητα των απόψεων, της κοινωνίας. Όταν τα θέματα του 1890 βλέπεις να ισχύουν απόλυτα στο 2014, οφείλεις να υποκλιθείς σε έναν συγγραφέα αυτού του ύψους. Σε ό,τι αφορά τα τέσσερα αποσπάσματα έργων που θα παρουσιάσουμε, θεωρώ ότι το να παρουσιάσεις ολόκληρη παραγωγή του Όσκαρ Ουάιλντ τώρα είναι λίγο δύσκολο και ίσως ακόμα ανεπίκαιρο. Δεν ξέρω πόσο αφορά το κοινό. Ειδικά η Alpha Square παρουσιάζει πιο σύγχρονο ρεπερτόριο, το οποίο προκαλεί τη σκέψη για τη σύγχρονη ζωή. Δεν ξέρω, λοιπόν, το να ανεβάσεις το The Importance of Being Earnest τι θα προσφέρει ως έργο που έχει να κάνει με την ελαφρότητα της ζωής και των σχέσεων. Όμως, το να παρουσιάσω διαλόγους από τα καλύτερα θεατρικά έργα του Όσκαρ Ουάιλντ με ενδιέφερε. Με μια παραγωγή ερεθίζουμε το κοινό με τους πιο όμορφους διαλόγους από τα θεατρικά του.

Ήταν και αγαπητός ατακαδόρος.

Ακριβώς. Και πάρα πολλές από τις ατάκες και τις φιλοσοφίες του θα τις δούμε σε αυτά τα αποσπάσματα. Επομένως προτίμησα, παρά να ανεβάσουμε ένα θεατρικό έργο του, να κάνουμε μια βραδιά εξυμνώντας τον με τα καλύτερα. Βλέποντας και διαφορετικά κομμάτια από τον Ουάιλντ, ο θεατής μπορεί να αντιπαραθέσει χαρακτήρες, διαθέσεις και αξίες που έβαλε ο συγγραφέας σε διαφορετικά του έργα, το οποίο βρίσκω πολύ ενδιαφέρον. Ο Ουάιλντ έγραψε πέντε θεατρικά, από τα οποία τα τέσσερα είναι κωμωδίες και το ένα είναι η Σαλώμη, ένα δράμα σε ελαφρώς αρχαΐζουσα γλώσσα, αρχικά γραμμένο στα γαλλικά και μεταφρασμένο στα αγγλικά. Αλλά ακόμα και στις κωμωδίες, τα αποσπάσματα που θα δούμε είναι άκρως δραματικά. Δεν είναι για να προκαλέσουν γέλιο. Βεβαίως, απολαμβάνει κανείς τη χάρη του λόγου του ακόμα και στο δράμα. Μου κάνει εντύπωση το δράμα, ειδικά στο An Ideal Husband, στο οποίο βλέπουμε την κατάρρευση ενός άντρα που υπήρξε το απόλυτο της ηθικής και το πώς χειρίζεται το θέμα ο Όσκαρ Ουάιλντ, δίνοντας έναυσμα για όλο τον κυνισμό του περί κοινωνίας. Ο χειρισμός αυτών των αξιών μέσα στο έργο του, στο οποίο ξαφνικά ξεφεύγουμε από το “τι ωραία, παρακολουθούμε τις ελαφριές σκηνές της υψηλής κοινωνίας”, μας δίνει έναν πολύ ωραίο φακό συνειδητοποίησης.

Πώς επιλέξατε το Point για την παρουσίαση των Wilde Conversations;

Με ενθουσίασε ο χώρος, αλλά κυρίως το ύφος εκεί, όπως το είδα στην έκθεση του Μιχάλη Αναστασιάδη. Πήρα ένα ύφος, μια εικόνα η οποία αρμόζει στη βραδιά του Όσκαρ Ουάιλντ, στον συγγραφέα, στον κόσμο που ξέρω ότι θα ενδιαφερθεί να δει αυτό το θέαμα. Είναι μια βραδιά κατά την οποία πατούμε πάνω στην αισθητική. Ως προφέσορας της αισθητικής που είναι ο Όσκαρ Ουάιλντ, θεωρώ ότι ο χώρος της γκαλερί αντανακλά αυτή τη ζωτικής σημασίας αξία του Όσκαρ Ουάιλντ. Είμαστε τέσσερις ηθοποιοί που δεν αλλάζουν κοστούμια, μόνο ρόλους και υπάρχουν μόνο κάποια αξεσουάρ της Ιωάννας Λουκά, Κύπριας σχεδιάστριας διεθνούς εμβέλειας, και με ενδιαφέρει αυτό. Αισθητική, διαχρονικότητα και απόλαυση μαζί με κρασί, και με αυτό τον τρόπο τιμούμε τον Όσκαρ Ουάιλντ το 2014.

Θα μπορούσατε να απασχολείστε με κάτι άλλο, επιλέξατε όμως τον πολιτιστικό χώρο. Γιατί;

Νομίζω πως είναι ανάγκη. Είναι ανάγκη στην οποία ανταποκρίθηκα παρά να την καταπιέσω ή να την παραμερίσω.

Θεωρείτε, ωστόσο, ότι είναι μια μικρή πολυτέλεια η ενασχόληση με τον πολιτισμό;
Αν ήταν πολυτέλεια, θα ήταν το χόμπι μου. Την επέλεξα ως απασχόληση με μεγάλο ρίσκο και μεγάλες αβεβαιότητες από το πρωί μέχρι το βράδυ. Όταν ασχολείσαι με κάτι ολόκληρο το 24ωρο, δεν είναι πολυτέλεια, είναι η ολότητά σου.

“Πρέπει να σκεφτόμαστε το κοινό”

Η Alpha Square αιτείται επιχορήγηση ανά παραγωγή. Ο ΘΟΚ δεν επιχορηγεί αγγλόφωνα έργα, αλλά οι Πολιτιστικές υπηρεσίες οφείλω να πω πως από την αρχή έχουν στηρίξει την Alpha Square. Όταν, βέβαια, μιλάμε για στήριξη, μπορεί να εννοούμε το 5% έως 10% των σημαντικών εξόδων. Αυτό σημαίνει ότι το υπόλοιπο 95% πρέπει ένας παραγωγός να το αναζητήσει αλλού. Αν μια παραγωγή θα στοιχίσει, για παράδειγμα 20 χιλιάδες ευρώ, η στήριξη ανέρχεται στα χίλια ευρώ.

Πώς θα λυνόταν για σας, ιδανικά, το θέμα των επιχορηγήσεων;

Δεν διαφωνώ με το ένας μεγάλος θίασος να επιχορηγείται με σημαντικά ποσά, εφόσον παράγει έργο σημαντικό για τον πολιτισμό. Ούτε θεωρώ ότι πρέπει να είναι όλοι το ίδιο, δεν διαφωνώ με τις βαθμίδες. Ένα θέατρο το οποίο έχει τη δική του στέγη και εργοδοτεί μόνιμα πολλούς επαγγελματίες με χρονιαίες συμβάσεις και παράγει έργο ενός επιπέδου θεωρώ ότι είναι σημαντικό να επιχορηγείται από το κράτος. Δύο πράγματα πρέπει όμως να αξιολογούνται, όχι με τον τρόπο που αξιολογούνται σήμερα: πρώτον, η ποιότητα, όσο αόριστος και υποκειμενικός αν ακούγεται ο όρος. Πρέπει να υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για την ποιότητα των παραστάσεων ενός θεάτρου. Αυτό θεωρώ ότι δεν συμβαίνει. Και δεύτερον, η αξιολόγηση της οικονομκής βιωσιμότητας των θεάτρων. Ένα θέατρο έχει ευθύνη απέναντι σε δύο πράγματα: στον πολιτισμό -γι’ αυτό λέμε ότι πρέπει να αξιολογείται ποιοτικά- και στα ποσά που λαμβάνει από τον φορολογούμενο πολίτη. Δηλαδή, αυτά τα χρήματα που λαμβάνει, είτε είναι 20 είτε 200 χιλιάδες ευρώ τον χρόνο, έχει ευθύνη, πέραν της πολιτιστικής, να διαχειριστεί σωστά αυτά τα χρήματα. Και εφόσον παίρνει χρήματα για πολιτισμό, πρέπει να δώσει πολιτισμό. Δεν μπορεί ο καλλιτέχνης μόνο να ζητά χρήματα, πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να αξιοποιήσει την επιχορήγηση που του δίνεται. Δεν μπορείς μόνο να λες “δεν με φτάνουν”.

Πώς μπορεί ένα σχήμα που έχει στήριξη 5% να καλύψει το 95%;

Προσωπικά πιστεύω πάρα πολύ στην προώθηση. Όμως είμαι απογοητευμένος με τις επιλογές ρεπερτορίου. Αυτό που λέω είναι υποκειμενικό, από την άλλη όμως νομίζω ότι εφόσον πρέπει να αυξήσεις τις πωλήσεις εισιτηρίων σου ως ο μόνος πόρος που σου απομένει, πρέπει να σκεφτείς τον θεατή. Λέγοντας αυτό, δεν εννοώ “δώσε στο κοινό αυτό που θέλει”. Μιλάω για τον καλλιτέχνη που θέλει να κάνει τη θεατρική του τέχνη, ο οποίος δεν μπορεί να επαναπαύεται στην επιχορήγηση που παίρνει. Πρέπει να σκεφτεί τον θεατή: πώς θα λάβει το θέαμά σου και γιατί, πώς θα ενημερωθεί για το θέαμά σου, πώς θα φύγει από το θέαμά σου. Πρέπει να σκεφτείς τον θεατή. Γι’ αυτό δεν ασχολείται κάνεις από πολυτέλεια με το θέατρο. Το κάνει μόνο επειδή το θέλει.

Υπάρχει διαφορά μεταξύ ελληνόφωνου και αγγλόφωνου κοινού;

Ναι, υπάρχει. Ίσως το αγγλόφωνο κοινό να είναι πιο εστιασμένο και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα να δει μια παραγωγή. Άρα υπάρχει περισσότερη αφοσίωση, εκτίμηση, κατανόηση ακόμα. Ίσως είναι λίγο πιο ομαδικό ως κοινό. Είναι και μικρότεροι οι αριθμοί, βέβαια. Στο ελληνόφωνο κοινό οι αποκλίσεις είναι μεγαλύτερες, που έχουν κι αυτές το ενδιαφέρον τους. Μου λένε συνεχώς άνθρωποι που έρχονται στις παραστάσεις: “Δεν καταλαβαίνω από θέατρο, αλλά μου άρεσε” ή “Δεν καταλαβαίνω από θέατρο, αλλά δεν μου άρεσε”. Θεωρώ ότι δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Είσαι θεατής, για σένα γίνεται η παράσταση. Ούτε για τον συνάδελφο ηθοποιό ούτε για τον κριτικό γίνεται. Γίνεται για τον θεατή και δεν υπάρχει παράσταση χωρίς θεατή. Έναν χρόνο να δουλεύω στις πρόβες, αν δεν καθίσει άνθρωπος σε μια θέση απέναντι, δεν υπάρχει παράσταση. Είναι πρόβα, είναι κάτι άλλο. Παράσταση είναι μόνο με τον θεατή. Οπότε δεν μπορείς να πεις “Δεν καταλαβαίνω”. Σίγουρα με ενδιαφέρουν οι διαφορετικές αντιλήψεις του θεατή και σίγουρα υπάρχει θέατρο το οποίο με ενδιαφέρει περισσότερο από άλλο, αλλά δεν υπάρχει περίπτωση ένας θεατής να μην μετρά, αυτός ή η άποψή του. Γι’ αυτόν γίνεται η παράσταση. Και κάτι τελευταίο: ένας ανεκπαίδευτος θεατής με ενδιαφέρει, γιατί στην Κύπρο δεν έχουμε θεατές. Άρα, πρέπει να πάω στους ανεκπαίδευτους για να τους μυήσω. Θέλουμε να μεγαλώσουμε το θεατρόφιλο κοινό, με ενδιαφέρει ο ανεκπαίδευτος, ο οποίος είναι και πιο ειλικρινής στο τέλος της ημέρας, αγνός και με πιο αυθόρμητη αντίδραση.

Το θέατρο στην Κύπρο μεταφέρεται από τη θεατρική πράξη στη θεατρική εμπειρία;

Νομίζω πως αυτό είναι παγκόσμια ένα κίνημα και στην Κύπρο αρχίσαμε να βλέπουμε νέες ιδέες. Δεν θεωρώ, όμως, ότι μεταφέρεται είτε παγκόσμια είτε παγκύπρια η τέχνη από το θέατρο στην εμπειρία. Θεωρώ ότι είναι μια καινούργια προσθήκη στις επιλογές ψυχαγωγίας. Δεν είναι η νέα μας ταυτότητα, είναι μια προσθήκη η οποία -όπως όλα τα πράγματα- μπορεί να γίνει καλά ή κακά.
Και η απομάκρυνση από τους θεατρικούς χώρους;
Νομίζω ότι είναι λίγο αποτέλεσμα του η πενία τέχνες κατεργάζεται. Ωραίο αποτέλεσμα της κρίσης: γινόμαστε δημιουργικοί με πολλούς τρόπους. Και πάλι αυτό το είδα να γίνεται με τρομερή επιτυχία και με έναν σκοπό, και το έχω δει να γίνεται κακώς, όπου ο σκοπός ήταν να μην υπάρχει ενοίκιο. Ως άνθρωπος του θεάτρου δεν θέλω να καταργήσω το θέατρο, τις θέσεις, τον φωτισμό, την κλασική διάταξη. Αλλά η καινοτομία και το όμορφο πείραμα είναι πάντα καλοδεχούμενα.
Είναι και μια ευκαιρία διεύρυνσης του κοινού; Ναι, το έχουμε δει να συμβαίνει. Και εύχομαι αν έχουμε κερδίσει τους καινούργιους θεατές, να τους πάρουμε και στο θέατρο. Αυτό είναι το στοίχημα.

+ Στην παράσταση “Wilde Conversations” οι Αλεξία Παρασκευά, Νέδη Αντωνιάδη, Paul Stewart και Ανδρέας Αραούζος παρουσιάζουν αποσπάσματα διαλόγων από τα έργα The Importance of Being Earnest, An Ideal Husband, A Woman of No Importance και Salome, σε σκηνοθεσία Α. Αραούζου. Πρεμιέρα στις 30 Απριλίου στις 20:30 στο Point Centre for Contemporary Art [λεωφ. Ευαγόρου 2, Λευκωσία]. Τακτικές παραστάσεις κάθε Τετάρτη με Κυριακή στις 20:30 [επιπρόσθετες παραστάσεις την Κυριακή στις 18:30] μέχρι 11 Μαΐου. Εισιτήρια προς 15 ευρώ με το πρώτο ποτήρι κρασί. Κρατήσεις τηλ. 70001140 ή alpha@alphasquare.com.cy.

Στις 4 Απριλίου εγκαινιάζεται η έκθεση “Εικόνες” του Α. Αραούζου με φωτογραφίες και στίχους του ιδίου, στο Academy 32 στην παλιά Λευκωσία. Την ίδια μέρα ξεκινά στο διαδίκτυο το προσωπικό του μπλογκ www.substantial-triviality.com