Πληρώθηκε η θέση του διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου και το πηδάλιο αναλαμβάνει ο μέχρι πρότινος διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Πορτρέτων (National Portrait Gallery) του Ηνωμένου Βασιλείου Νίκολας Κάλιναν, ο οποίος αναλαμβάνει καθήκοντα αυτό το καλοκαίρι. Μετά το σκάνδαλο κλοπής και ενόψει μιας μεγάλης ανακαίνισης και επέκτασης του μουσείου, ο Κάλιναν έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από προκλήσεις που ήρθαν στο φως και απασχολούν τα της εσωτερικής διακυβέρνησης του μουσείου, αλλά και, φυσικά, όλο τον κόσμο αφού αποτελεί ένα από τα πιο παλιά, πιο διάσημα και πιο μεγάλα μουσεία στον κόσμο, με μια συλλογή που ξεπερνάει, σύμφωνα με το ίδιο το μουσείο, τα οκτώ δισεκατομμύρια κομμάτια.

Η πορεία του Κάλιναν

Αρχικά, να πούμε πως η εμπειρία του Κάλιναν στη θέση του διευθυντή της National Portrait Gallery μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη. Κύριος λόγος η πρόσφατη ανακαίνιση της συγκεκριμένης γκαλερί, η οποία άνοιξε ξανά πέρσι μετά από ένα τριετές κλείσιμο και κατάφερε να γνωρίσει την αποδοχή των κριτικών και του κοινού. Συγκεκριμένα, για εκείνο το εγχείρημα, η κριτικός τέχνης της Guardian Λόρα Κάμινγκ είχε γράψει τότε: «αυτή η υπέροχη επανεφεύρεση δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς βαθιά παρατήρηση, περιέργεια, σοφία και εμπειρία».

Η ανακαίνιση, όμως, δεν είναι το μόνο αξιόλογο δείγμα στο βιογραφικό του Κάλιναν. Ο ίδιος υπηρέτησε στο παρελθόν ως επιμελητής στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και στην Tate Modern, όπου εργάστηκε στις εκθέσεις του 2014, «Henri Matisse: The Cut-Outs» και «Malevich». Επίσης, ο Κάλιναν έχει σπουδάσει ιστορία της τέχνης στο Ινστιτούτο Courtauld.

Από τον Φίσερ στον Τζόουνς και τώρα στον διορισμό Κάλιναν

Το καλοκαίρι που έρχεται, ο Νίκολας Κάλιναν θα αναλάβει τη σκυτάλη από τον Μαρκ Τζόουνς, ο οποίος υπηρέτησε ως προσωρινός διευθυντής μετά την αποχώρηση του Χάρτβιχ Φίσερ τον Αύγουστο. Σημειώνεται ότι ο Φίσερ αναμενόταν να αποχωρήσει φέτος, αλλά παραιτήθηκε με άμεση ισχύ σε αυτό που περιέγραψε ως κατάσταση «ύψιστης σοβαρότητας» - δηλαδή την ανακάλυψη που έφερε στο φως της δημοσιότητας ότι εκατοντάδες αντικείμενα είχαν κλαπεί από το ελληνικό και ρωμαϊκό τμήμα του μουσείου επί σειρά ετών. Με επόμενη κίνηση του μουσείου να φέρνει την απόλυση πολλών μελών του προσωπικού καθώς και νομικές διαδικασίες εναντίον ενός πρώην επιμελητή.

Ο διορισμός του είχε την ομόφωνη έγκριση του διοικητικού συμβουλίου του μουσείου και επικυρώθηκε από τον Πρωθυπουργό Ρίσι Σούνακ, σύμφωνα με τη δήλωση.

Ο ίδιος δήλωσε: «Είναι τιμή μου να γίνω ο επόμενος διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου. Ανυπομονώ να ενταχθώ στο υπέροχο και αφοσιωμένο προσωπικό του και να συνεργαστώ με το εξαιρετικά εντυπωσιακό διοικητικό συμβούλιο για να το οδηγήσω σε ένα νέο κεφάλαιο», είπε, και συνέχισε: «Αυτό θα περιλαμβάνει τις πιο σημαντικές μεταμορφώσεις, τόσο αρχιτεκτονικές όσο και πνευματικές, από οποιοδήποτε μουσείο παγκοσμίως, ώστε να συνεχίσει το Βρετανικό Μουσείο να είναι όσο πιο αφοσιωμένο και συνεργατικό μπορεί να είναι».

Για τον διορισμό αυτόν, πρέπει να πούμε πως ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου Τζορτζ Όσμπορν δήλωσε: «Πιστεύουμε ότι μπορεί να το πετύχει αυτό, αλλά και περισσότερα, στη μεγαλύτερη κλίμακα του Βρετανικού Μουσείου, καθώς αναλαμβάνουμε μια 'ανάπλαση' που θα πραγματοποιηθεί μία φορά σε μια γενιά».

Σημειώνεται ότι ο μισθός που θα λαμβάνει ο Κάλιναν για τη θέση είναι 215.841 στερλίνες, όπως αναφερόταν στην αίτηση για τους υποψηφίους. Το πακέτο για τη θέση αναζητούσε υποψήφιους ικανούς να ηγηθούν ενός εργατικού δυναμικού σχεδόν χιλίων ατόμων, ενώ ανέφερε πως το πρόσωπο που θα πληρώσει τη θέση θα επιβλέπει «μια θετική αλλαγή κουλτούρας μέσα στο μουσείο», καθώς και θα διασφαλίζει «έναν οδηγό προγραμματισμού παγκόσμιας κλάσης».

Οι προκλήσεις

Η πρώτη πρόκληση αφορά την αποκατάσταση της φήμης του μουσείου μετά το των τεραστίων διαστάσεων σκάνδαλο κλοπών στο Βρετανικό Μουσείο. Όπως προέκυψε, σύμφωνα με την ανακοίνωση του μουσείου με την ολοκλήρωση της ανεξάρτητης έρευνας, οι κλοπές έγιναν μέσα σε μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ περίπου δύο χιλιάδες αντικείμενα υπέστησαν φθορές ή «εξαφανίστηκαν». Βασικός στόχος των κλοπών ήταν μη καταγεγραμμένα αντικείμενα -κυρίως πολύτιμοι λίθοι και κοσμήματα- στο τμήμα αρχαίας Ελλάδας και Ρώμης. Σύμφωνα με το Βρετανικό Μουσείο, συνολικά 1.500 αντικείμενα λείπουν ή εκλάπησαν, ενώ από αυτά έχουν ανακτηθεί τα 351, ενώ άλλα 300 και πλέον έχουν ταυτοποιηθεί. Επιπλέον, από 350 αντικείμενα αφαιρέθηκαν τμήματα, τα οποία το Βρετανικό Μουσείο εκτιμά ότι είναι αδύνατον να ανακτηθούν γιατί ήδη θα έχουν πωληθεί. Επίσης, 140 αντικείμενα της συλλογής υπέστησαν φθορές από εργαλεία. 

Η δεύτερη μεγάλη πρόκληση προσεγγίζει τις παλιές υποδομές του παλαιού πια μουσείου. Οι πληροφορίες που έρχονται στο φως της δημοσιότητας και τα δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο, κάνουν λόγο για ετοιμόρροπες υποδομές, οροφές που στάζουν και ανεπαρκή έλεγχο του περιβάλλοντος όπου εκτίθενται μνημεία τα οποία ανήκουν στην παγκόσμια κληρονομιά. Τα στοιχεία αυτά προκαλούν πλήθος ανησυχιών σχετικά με το πόσο ασφαλή είναι τελικά τα εκθέματα στο Βρετανικό Μουσείο, κάποια από τα οποία αναφέρεται πως προστατεύονται με «σεντονόπανο» αντί για γυαλί. 

Συγκεκριμένα, δημοσίευμα του Artnet αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην οροφή των αιθουσών 23 και 8, οι οποίες φιλοξενούν αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά αγάλματα αλλά και αριστουργήματα της ασσυριακής τέχνης και καταγγέλλει πως προστατεύει τα εκθέματα μόνο με ένα «λεπτό σεντονόπανο» που καλύπτει τον φεγγίτη της οροφής, εκεί που υποτίθεται θα έπρεπε να βρίσκεται ενισχυμένο γυαλί, προκειμένου να τα προστατεύει από στοιχεία της φύσης. Το Βρετανικό Μουσείο δε, μιλώντας στο Artnet, δήλωσε πως τα γυάλινα πάνελ της οροφής θα αντικατασταθούν στο πλαίσιο των ευρύτερων εργασιών ανακαίνισης της πτέρυγας, κάτι που προβλέπεται στο σχέδιο ριζικής ανάπλασης του μουσείου και πως πρόκειται «για προσωρινά μέτρα σε ορισμένες αίθουσες για να προστατεύονται από εισροή υδάτων η συλλογή, οι επισκέπτες μας και το προσωπικό, μέχρι να ξεκινήσουν αυτές οι εργασίες», συμπλήρωσε εκπρόσωπος του μουσείου. Το έργο ανακαίνισης, γνωστό εσωτερικά ως «masterplan», περιγράφεται από το μουσείο ως «ένα από τα πιο σημαντικά πολιτιστικά έργα που έχουν αναληφθεί ποτέ». Ξεκίνησε υπό την επίβλεψη του Φίσερ και αναμένεται να διαρκέσει δεκαετίες. Το πρώτο στάδιο, ωστόσο, πρόκειται να ολοκληρωθεί φέτος τον Ιούνιο, με τα εγκαίνια των νέων εγκαταστάσεων της συλλογής αρχαιολογικών ερευνών του Βρετανικού Μουσείου στο Ρέντινγκ. Στο πλαίσιο της πολυετούς ανακαίνισης, το μουσείο σχεδιάζει επίσης ένα νέο Ενεργειακό Κέντρο, με στόχο τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στις εγκαταστάσεις του. Για τις αίθουσες που αναφέρει το Artnet, όμως, οι εργασίες έχουν καθυστερήσει και, σύμφωνα με πληροφορίες του ιστότοπου τέχνης, η έναρξή τους θα γίνει στο τέλος του 2024 ή στις αρχές του 2025.  

Στο τοπίο των αλλαγών προστίθενται επίσης τα σχέδια του παλαιού εθνικού μουσείου για πλήρη ψηφιοποίηση της συλλογής του κατά τα επόμενα πέντε χρόνια, αφού το σκάνδαλο κλοπών ήγειρε το θέμα ως μια άμεση ανάγκη καθώς αποτελεί και μια κίνηση που εντάσσεται στο πλαίσιο της αποκατάστασης της κακής, πια, του φήμης. 

Τέλος, εκτός από τις κινήσεις και διορθώσεις του για τη φήμη και την επίβλεψη του τεράστιου έργου ανακαίνισης, ο Κάλιναν είναι πιθανόν να αντιμετωπίσει περαιτέρω εκκλήσεις για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα και την αποκατάσταση άλλων αντικειμένων στη συλλογή του μουσείου που αποκτήθηκαν σε αποικιακό πλαίσιο. 

Με πληροφορίες από Guardian, Art Newspaper & ArtNet