Τα ξημερώματα της Κυριακής 31 Μαρτίου άλλαξε η ώρα για την Κύπρο και το ένα τρίτο των χωρών παγκοσμίως – ένα πρόβλημα που είχαν αντιμετωπίζει και οι αρχαίοι Ρωμαίοι και, μάλιστα, είχαν βρει πώς θα το ξεπεράσουν.

Η αλλαγή της ώρας, που συμβαίνει στις χώρες του δυτικού κόσμου δύο φορές τον χρόνο, κάθε Μάρτιο και Οκτώβριο, σχετίζεται με την αξιοποίηση κατά το μέγιστο του φωτός της ημέρας. Για τον λόγο αυτό, την τελευταία Κυριακή του Μαρτίου κάθε έτους, γυρνάμε τα ρολόγια μας μία ώρα μπροστά (στις 3 τα ξημερώματα), ενώ την τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου, μία ώρα πίσω (στις 4 τα ξημερώματα). Οι λόγοι είναι οικονομικοί, κυρίως και η συζήτηση για το κατά πόσον αυτή η πρακτική είναι χρήσιμη και συμφέρουσα είναι αντικείμενο συζήτησης σχεδόν διαχρονικά.

Στην αρχαία Ρώμη, όπως έχουν ανακαλύψει οι επιστήμονες, η ώρα δεν ήταν σταθερή μονάδα χρόνου. Το καλοκαίρι έφτανε έως και τα 75 λεπτά, ενώ τον χειμώνα μπορεί να διαρκούσε μόλις 45 λεπτά. Η αιτία πίσω από αυτή την ιδιομορφία ήταν το ζήτημα της αλλαγής ώρας που μας απασχολεί έως σήμερα: Το πώς θα αξιοποιήσουμε τοφυσικό φως στο έπακρο. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι δεν είχαν το σύστημα που έχουμε εμείς σήμερα, βάσει του οποίου αλλάζουμε την ώρα. Αντίθετα, εφάρμοζαν αυτό που ονομάζεται εποχική ωριαία διάταση.

Ακριβώς όπως κάνουμε σήμερα, οι αρχαίοι Ρωμαίοι χώριζαν κάθε μέρα σε 24 μονάδες / ώρες. Όμως, το μεγαλύτερο μέρος του έτους, οι μονάδες αυτές, οι ώρες, δεν είχαν ίση διάρκεια. Για να καθορίσουν τη διάρκεια της κάθε ώρας, οι Ρωμαίοι διαιρούσαν διά του 12 όλες τις ώρες με φυσικό φως, όλο τον χρόνο. Αυτό σήμαινε ότι στην αιχμή του καλοκαιριού, όταν ο Ήλιος βρίσκεται στον ουρανό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, μια ώρα αποτελούνταν από 75 λεπτά κατά τη διάρκεια της ημέρας και μόλις 45 λεπτά τη νύχτα. Στα μέσα του χειμώνα, όταν το φως της ημέρας ήταν ελάχιστο, το μοτίβο αντιστρεφόταν: Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η ώρα διαρκούσε μόλις 45 λεπτά.

«Και μετά, σταδιακά, μεταξύ του θερινού ηλιοστασίου και του χειμερινού ηλιοστασίου, η διάρκεια των ωρών άλλαζε μέρα με τη μέρα, λίγο κάθε μέρα», λέει ο Τζέιμς Κερ, καθηγητής κλασικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, εξηγώντας το σύστημα των Ρωμαίων στο BBC. Μέχρι την ισημερία - μια στιγμή που συμβαίνει δύο φορές το χρόνο, όταν ο Ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον ισημερινό και οι μέρες και οι νύχτες έχουν περίπου την ίδια διάρκεια – όπου τότε κάθε ώρα διαρκούσε 60 λεπτά, ακριβώς όπως σήμερα.

Χρησιμοποιώντας αυτό το σύστημα για τον καθορισμό του χρόνου, οι αρχαίοι Ρωμαίοι δεν έχαναν ποτέ ούτε μια στιγμή του φωτός της ημέρας – αν ο Ήλιος ήταν στον ουρανό, ήταν επίσημα μέρα και άρα ώρα για δουλειά, αν όχι, τότε ήταν βράδυ και άρα ώρα για ανάπαυση.

Με πληροφορίες από BBC