«Καταλαβαίνω την πικρία τους για το Θυμέλη»: Η υφυπουργός Πολιτισμού δρ Βασιλική Κασσιανίδου στον «Π»
Υφυπουργός Πολιτισμού δρ Βασιλική Κασσιανίδου. Φωτ.: Χριστοθέα Ιακώβου.
Η πρώτη γεύση στο 2023 και τα πρώτα βήματα στο 2024 για το πολιτιστικό πεδίο της Κύπρου από την καυτή πατάτα των ημερών «Θυμέλη», το καθεστώς του καλλιτέχνη, την ταυτότητα της ΣΠΕΛ και πολλά άλλα νέα ζητήματα που αναδείχθηκαν και αναζητούν λύσεις
Το 2023 φεύγει και αφήνει πίσω του το σημάδι δύο υφυπουργών Πολιτισμού κατά το πρώτο έτος διακυβέρνησης του Νίκου Χριστοδουλίδη. Η υφυπουργός Πολιτισμού, δρ Λίνα Κασσιανίδου, σε μία συνέντευξή εφ' όλης της ύλης στον «Π» μιλά για το δικό της σημάδι, των 170 ημερών στο 2023, και για το τι μέλλει γενέσθαι το 2024 στα πολλά ανοιχτά μέτωπα που πρέπει τύχουν διαχείρισης στο κυπριακό πολιτιστικό πεδίο, όπως η καυτή πατάτα των ημερών «Θυμέλη», το καθεστώς του καλλιτέχνη, η ταυτότητα της ΣΠΕΛ και πολλά άλλα νέα ζητήματα που αναδείχθηκαν και αναζητούν λύσεις.
Το 2023 πήρατε μία γεύση από την εκ των έσω πλευρά της διαχείρισης στο κυπριακό πολιτιστικό πεδίο. Ποια η «επίγευση» τώρα που τελειώνει η χρονιά;
«Από αυτή την -εκ των έσω πλευρά- που βρίσκομαι τώρα, πρέπει να πω ότι το ανθρώπινο δυναμικό του πολιτισμού είναι εξαιρετικό και υπάρχουν πάρα πολλοί καλλιτέχνες με όρεξη που δουλεύουν πολύ για αυτό τον τομέα. Προσωπικά, δεν είναι πολύς ο καιρός που βρίσκομαι στο τιμόνι, αν λάβει κανείς υπόψη και τον Αύγουστο. Τον πρώτο καιρό αφιέρωσα αρκετό χρόνο για να γνωρίσω τα τμήματα, τους ανθρώπους των τεχνών και να ακούσω όλων τα προβλήματά τους. Δηλαδή, τους καλλιτέχνες από τα πεδία του χορού, του θεάτρου, των εικαστικών, της βιβλιοθηκονομίας, των εκδοτών κ.ά. Αυτοί οι πρώτοι μήνες λειτούργησαν σαν ένα στάδιο κατά το οποίο είδα και κατανόησα τι συμβαίνει, ώστε να μπορέσουμε να προχωρήσουμε με τα βήματα και την εξέλιξη. Πολύς κόσμος είναι απογοητευμένος και αυτό μπορώ να πω ήταν μία έκπληξη, όσον αφορά το πόσο μεγάλη ήταν η απογοήτευση που συνάντησα. Βλέπω, όμως, πως δεν είναι αρνητικοί και ότι ίσως άρχισαν να βλέπουν φως στο τούνελ που πρέπει να διαβούμε. Θεωρώ πως τώρα θα ξεκινήσει να φαίνεται η διαφορά και τα αποτελέσματα της δημιουργίας του υφυπουργείου. Ας μην ξεχνάμε ότι είναι ένα μείγμα τμημάτων από διάφορα υπουργεία. Για παράδειγμα, το Τμήμα Αρχαιοτήτων ήταν στο Υπουργείο Μεταφορών, οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες στο Υπουργείο Παιδείας, η Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας υπαγόταν στο Υπουργείο Εμπορίου κ.ά. Γενικά, νιώθω ευχαριστημένη με τη χρονιά που φεύγει αφού πολλά από τα ανοιχτά ζητήματα έχουν μπει σε πορεία υλοποίησης.»
Τι αφορά αυτή η πορεία υλοποίησης;
«Μερικά υπήρχαν στο πρόγραμμα διακυβέρνησης του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη. Έτσι, εμείς ξεκινήσαμε με αυτά που υπήρχαν στο πρόγραμμα και συνεχίσαμε με πολλά άλλα που ήρθαν. Πρέπει να πούμε ότι, τους πρώτους μήνες της δικής μου θητείας, του 2023, δημιουργήθηκε, αρχικά, ένα οργανόγραμμα της διοίκησης και τέθηκαν οι βάσεις του υφυπουργείου. Μεγάλη επιτυχία, θεωρώ, ενώ δε θα έπρεπε, είναι ότι προσλήφθηκε και ανέλαβε καθήκοντα (1η Νοεμβρίου) διευθύντριας του Τμήματος Νεότερου και Σύγχρονου Πολιτισμού, η Ιωάννα Χατζηκωστή. Το λέω μεγάλη επιτυχία επειδή η θέση ήταν κενή εδώ και δύο χρόνια και αναλάμβαναν τα καθήκοντα αναπληρωτές. Για να υπάρχει όμως σταθερότητα και εξέλιξη, πρέπει να υπάρχει ένα άτομο στο τιμόνι, οπότε η πρόσληψη βοήθησε. Να πούμε, μάλιστα, ότι άμεσα είχαμε προκηρύξει και τη θέση του διευθυντή του Τμήματος Αρχαιοτήτων, το οποίο εντάχθηκε επίσης το 2023 (1η Ιουλίου). Δράσαμε, λοιπόν, ενόσω βρισκόταν σε προαφυπηρετική άδεια η δρ Μαρίνα Σολομίδου – Ιερωνυμίδου και σύντομα αναμένεται να πληρωθεί. Αυτό ήταν ένα σημαντικό βήμα για να μη βρεθούμε και πάλι στα δύο χρόνια και σε εναλλαγές με αναπληρωτές. Φέτος ήταν και η πρώτη φορά που το υφυπουργείο ανέλαβε πλήρως το σχέδιο 'Θυμέλη', το οποίο κληρονομήσαμε από τον ΘΟΚ. Εμείς κάναμε κάποιες αλλαγές σε ένα υφιστάμενο σχέδιο, τις οποίες θεωρούμε πως ήταν καλές για να μπει σε άλλη βάση και φιλοσοφία το πρόγραμμα. Φάνηκαν κάποια προβλήματα και έχουμε προφανώς κι άλλες αντιδράσεις… ωστόσο στη βάση του θεωρούμε πως είναι καλό το πρόγραμμα. Προβλήματα υπάρχουν και μας δίνετε η ευκαιρία να διορθώσουμε αυτά τα θέματα στο σχέδιο Β’ εξαμήνου. Τέλος, το 2023 κλείνει με την έναρξη των διαδικασιών της πρώτης φάσης και πρόσκλησης για υποψηφιότητες. Πρόκειται για την έναρξη, λοιπόν, ενός μεγάλου πολιτιστικού γεγονότος, αφού η πόλη θα πάρει σημαντική χρηματοδότηση για να δημιουργήσει υποδομές και να οργανώσει πολιτιστικές δράσεις. Νομίζω, όμως, ότι το πιο σημαντικό που ολοκληρώθηκε ήταν η Κάρτα Πολιτισμού Νέων, η οποία ήταν στο πρόγραμμα διακυβέρνησης. Οι διαδικασίες, μάλιστα, άρχισαν άμεσα την άνοιξη του 2023 με την ανάληψη της κυβέρνησης. Επομένως, μπορούμε να πούμε πως το 2023 είναι το πρώτο δείγμα της θητείας της διακυβέρνησης Νίκου Χριστοδουλίδη, με τον πρώτο υφυπουργό Μιχάλη Χατζηγιάννη και εμένα στη συνέχεια.»
Ας πάρουμε ένα-ένα τα μέτωπα, ξεκινώντας από την καυτή πατάτα, το σχέδιο «Θυμέλη», αφού ο καιρός των αποτελεσμάτων έφτασε…
«Ναι, έχουν υποβληθεί 36 αιτήσεις από 19 θεατρικούς φορείς στο σχέδιο του Α’ εξαμήνου. Οι 33 πέρασαν στη δεύτερη φάση και οι 31 θα χρηματοδοτηθούν, καθώς από τους 19 θεατρικούς φορείς θα πάρουν χρηματοδότηση οι 18. Φυσικά, δεν θα πάρουν όλοι μεγάλο πόσο, αλλά το κάθε ποσό συμβάλλει με κάποιον τρόπο. Αναγνωρίζουμε, επίσης, πως έχουν αναδειχθεί προβλήματα, ωστόσο, όπως είχαμε ήδη ανακοινώσει, είμαστε έτοιμοι να γίνει νέα διαβούλευση και να εξεταστούν ιδέες και προτάσεις για αλλαγές. Το μεγαλύτερο πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, είναι ο αποκλεισμός όσων δεν έκλεισαν τα δύο έτη, όπως το Θέατρο ‘ΡΟΗ’. Εκείνο, δεν έπρεπε να γίνει, έγινε όμως. Στο Β’ εξάμηνο, θα αλλάξει, όπως και άλλα, μέσα από νέες ιδέες και συναντήσεις με τους καλλιτέχνες. Σίγουρα, ένας από τους δικούς μου στόχους είναι να προκηρύσσεται νωρίτερα και να μη γίνονται όλα υπό πίεση. Με το πέρας των γιορτών, ελπίζω να αρχίσουν οι διαδικασίες για τις αλλαγές, ώστε να προχωρήσουμε στη νέα προκήρυξη.»
Αξιώνουν την παραίτησή σας. Πώς απαντάτε;
«Καταλαβαίνω την πικρία τους. Μία από τις αλλαγές που εφαρμόστηκαν στο σχέδιο αυτού του εξαμήνου ήταν η αίτηση να περνάει από δύο στάδια, όπως γίνεται και για τις κινηματογραφικές παραγωγές. Στο πρώτο αξιολογείται η καλλιτεχνική πρόταση από μία πενταμελή επιτροπή η οποία διαβάζει όλες τις αιτήσεις και αποφασίζει με βάση κάποια κριτήρια που δόθηκαν από το υφυπουργείο για τη βαθμολόγηση των προτάσεων. Η κάθε πρόταση πρέπει να πάρει τουλάχιστον το 50% για να περάσει στη δεύτερη φάση. Εάν δεν περάσει το καλλιτεχνικό κομμάτι, τότε δεν υπάρχει λόγος να δούμε το δεύτερο που αφορά τα έξοδα της παράστασης. Λένε πως τα κριτήρια είναι υποκειμενικά, ωστόσο αυτό εντοπίζεται σε όλες τις φάσεις που περνάς από μία επιτροπή. Είτε πρόκειται για συνέντευξη για δουλειά, είτε για κάποιο ερευνητικό πρόγραμμα. Υπάρχουν κριτήρια και άτομα τα οποία θα κρίνουν τη δική σου αίτηση. Το πεδίο του θέατρου στην Κύπρο έχει αναπτυχθεί φοβερά και ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος πια. Άρα, δεν γίνεται να παίρνουν χρηματοδότηση τα μεγάλα θέατρα, όπως ονομάζουν τους εαυτούς τους, και να αφήνεις τους υπόλοιπους έξω από αυτό επειδή δεν έχουν το δικό τους θέατρο. Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν έξοδα για να διατηρηθούν αυτά τα θέατρα, αλλά ο στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία τέτοιων παραγωγών που θα φέρουν έσοδα σε αυτά. Δεν είναι λογικό να περάσει μια όχι και τόσο καλή πρόταση την οποία έκριναν όλα τα μέλη της επιτροπής, ανάμεσα σε άλλες, επειδή διατηρούν μία θεατρική σκηνή. Για τα λειτουργικά τους έξοδα, τα θέατρα μπορούν να αιτηθούν επίσης μέσα από άλλο σχέδιο και να πάρουν μέχρι και 20.000 ευρώ. Χρειάζεται να δοθεί η ευκαιρία και σε νέους ανθρώπους. Άρα, εκείνοι που φέρνουν τις καλύτερες προτάσεις, θα χρηματοδοτούνται. Υπάρχουν αντιδράσεις και πολλές αντικρουόμενες απόψεις, αλλά, δυστυχώς, δεν μπορούν να ικανοποιηθούν όλοι. Εάν είχαμε ένα πολύ μεγαλύτερο ποσό, προφανώς τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα. Όμως, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές, τώρα έχουμε αυτό και σιγά - σιγά φυσικά ο στόχος είναι να αυξηθεί.»
Είναι τελικά ένα πρόγραμμα στήριξης ή συντήρησης;
«Είναι γι’ αυτό που παρεξηγήθηκε η γ.δ. και παρερμηνεύτηκαν τα λόγια της. Το κράτος είναι εδώ για να στηρίξει έως έναν βαθμό, διότι είναι πολλοί οι φορείς και κατ’ επέκταση ο κόσμος του πολιτισμού. Διότι δεν είναι μόνο το θέατρο, υπάρχουν καλλιτέχνες σε άλλα πεδία που παίρνουν πολύ λιγότερα χρήματα. Για παράδειγμα, σκεφτείτε τους μουσικούς. Δεν χρηματοδοτείται καμία μουσική παραγωγή.»
Είναι στα πλάνα να δημιουργηθεί ένα σχέδιο για την κυπριακή μουσική δημιουργία;
«Θεωρώ πως πρέπει. Υπάρχει μία ιδέα να δημιουργηθούν τα ανάλογα βραβεία με εκείνα των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, όπου θα επιβραβεύονται νέες παραγωγές, δημιουργίες και συνθέσεις. Π.χ. έχουμε εξαιρετικούς μουσικούς που γράφουν κλασική μουσική, έθνικ μουσική και δεν παίρνουν χρηματοδότηση. Κάπως πρέπει κι αυτούς να τους στηρίξουμε.»
Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα είναι το «θέμα εμπιστοσύνης» και διαφάνειας του ΙΣΟΚ. Έχουν παραδοθεί τα απαραίτητα στοιχεία ή θα μείνουν χωρίς την τελευταία δόση;
«Ξέρεις, το βρίσκω λίγο παράδοξο να το θέτουν ως θέμα εμπιστοσύνης. Εφόσον εποπτεύουμε, πρέπει, διά νόμου, να παραδώσουν κάποια στοιχεία, μεταξύ των οποίων και το στρατηγικό σχέδιο. Κάτι που δεν ζητάνε ειδικά από το ΙΣΟΚ και μόνο… Μετά την τρόικα, το ζήτησαν από όλους τους οργανισμούς και είναι κάτι που θυμάμαι ότι κάναμε και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει, ακόμη, να δώσουν τα σχέδια υπηρεσίας και τα κριτήρια αξιολόγησης των ατόμων που εργάζονται. Θέματα που ούτε και αυτά θεωρώ πως θα έπρεπε να δημιουργούν τόση μεγάλη αναστάτωση. Επίσης, χρειάζεται να παραδώσουν τα πρακτικά. Ακόμη, δεν τα έχουν παραδώσει. Επομένως, δεν θα πάρουν την τελευταία δόση, αν και κατά τη διάρκεια του χρόνου δίναμε σε δόσεις ένα μέρος το οποίο αφορούσε τους μισθούς και τα λειτουργικά έξοδα του ΙΣΟΚ. Γίνεται σε λάθος βάση η συζήτηση. Είχαμε βρεθεί δύο φορές με το ΙΣΟΚ και ζήτησα μία συνάντηση με τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου, ξανά, μετά τη συζήτηση στη Βουλή. Του εξήγησα τους λόγους που ζητάμε τα συγκεκριμένα στοιχεία και ότι δεν τίθεται θέμα μη εμπιστοσύνης. Είναι θέμα νομοθεσίας και, εάν προκύψει κάτι, από εμάς θα γυρεύουν ευθύνη, από το υφυπουργείο. Παίρνουν τρία εκατ. χρηματοδότηση και πρέπει να εποπτεύονται.»
Σε δύο τάσεις χωρίζονται και οι απόψεις για τη χρήση της ΣΠΕΛ. Πού στέκεται το υφυπουργείο;
«Και οι δύο έχουν την αξία τους και οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε. Στη μία πλευρά του νομίσματος είναι το 'sessions', το οποίο ήταν πραγματικά μία μεγάλη επιτυχία. Είχε μεγάλη απήχηση, κυρίως στους νέους, και δημιούργησε έναν χώρο όπου μπορούσε μία μερίδα της κοινωνίας να εκφραστεί, να νιώσει ότι ανήκει και ότι μπορεί να συμμετάσχει κι αυτή στην πολιτιστική δράση. Η άλλη πλευρά του νομίσματος, όμως, ρωτάει τι θα γίνει με την αρχική της μορφή, που έγινε για να λειτουργήσει ως Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης ώστε να αναδείξει τα έργα Κυπρίων καλλιτεχνών μετά τη δεκαετία του 1960. Σίγουρα τον επόμενο χρόνο η ΣΠΕΛ δεν θα έχει αυτή τη τωρινή μορφή δραστηριότητάς που παρουσιάζει. Βασικό ζήτημα με τη ΣΠΕΛ και τη Majestic, είναι το οργανόγραμμά τους. Δεν υπάρχει μια δομή, διοικητική, που να είναι υπεύθυνη για τη λειτουργία. Κανονικά, οι πινακοθήκες έχουν μόνιμους επιμελητές, εμείς δεν έχουμε κάποιον που να έχει αυτό τον ρόλο εκεί. Σε αυτό πρέπει να δουλέψουμε και έχει αρχίσει μία διαδικασία ώστε να πάρει μία υπόσταση η ΣΠΕΛ. Αυτό δεν έχει όμως ακόμη προχωρήσει. Φυσικά, πρέπει να δούμε και την υποδομή της πινακοθήκης, π.χ. πρέπει να έχει κάποια βιβλιοθήκη. Άρα, γενικά, πρέπει να δούμε την υλική υποδομή και την υποδομή της σε ανθρώπινο δυναμικό.»
Θα δούμε κάποιο πλάνο για μία νέα στέγη της Κρατικής Πινακοθήκης;
«Γενικά, υπάρχει το πλάνο να αποκτήσει μία νέα στέγη η Κρατική Πινακοθήκη, συνολικά. Στόχος είναι αυτός, ωστόσο, υπάρχει μία οικονομική στενότητα και επειδή θέλουμε κι άλλα κτήρια όπως η Κυπριακή Βιβλιοθήκη, ίσως πρέπει να βρούμε κι άλλες λύσεις. Με λίγα λόγια, έχουμε σκοπό να εξετάσουμε τρόπους χρηματοδότησης μέσα από διαφορετικά ταμεία ή προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως έκαναν και κάνουν κι όλα τα άλλα κράτη της ΕΕ. Πρέπει να αντλήσουμε κονδύλια που θα μας βοηθήσουν να υλοποιήσουμε αυτούς τους στόχους, εφόσον δεν υπάρχει ένα ανεξάντλητο ποσό.»
Του χρόνου όμως… θα βρίσκεται στα «χέρια» της Βουλής.
«Ναι, για ένα μεγάλο διάστημα του 2024, από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο, θα διοργανωθεί μία εικαστική, πολλαπλής μορφής, έκθεση για τα 50 χρόνια μνήμης από την τουρκική εισβολή, σε συνεργασία με το Κοινοβούλιο των Ελλήνων. Μένουν, όμως, κάποιοι μήνες πριν από αυτή την έκθεση και κάποιοι μετά από αυτή, όπου θα γίνουν κάποιες περιοδικές εκθέσεις. Δεν θέλουμε να μείνει άδεια.»
Ας περάσουμε σε ένα άλλο αρχείο. Αυτό που βρίσκεται στις αποθήκες του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Τι συμβαίνει με τις αποθήκες;
«Χρειάζεται περισσότερο χώρο και ουσιαστικά επιπλέον αποθήκες. Μόνο από τις σωστικές ανασκαφές προκύπτει μεγάλος όγκος ευρημάτων ο οποίος πρέπει να φυλαχθεί. Έχουμε το υλικό από τις ανασκαφές των ξένων αποστολών. Στη Λεμεσό, το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει βρει έναν νέο χώρο αποθηκών σε βιομηχανική περιοχή και ελπίζω πως αυτό θα γίνει και στις υπόλοιπες επαρχίες. Όσον αφορά τη συντήρηση, κατά τη δική μου γνώμη, πρέπει να γίνει ένα καλά δομημένο τμήμα συντήρησης με το δικό του οργανόγραμμα. Πρέπει να πούμε πως, αυτή τη στιγμή, το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει προσλάβει αρκετούς νέους συντηρητές οι οποίοι ανέλαβαν να συντηρήσουν τα αντικείμενα που θα μπουν στο νέο Κυπριακό Μουσείο. Έχουμε όμως ανάγκη και για συντηρητές μνημείων. Δηλαδή, θέλουμε συντηρητές τοιχογραφιών. Σκεφτείτε όλες τις βυζαντινές εκκλησίες, καθώς έχουμε τοιχογραφίες ακόμη και από τα προϊστορικά χρόνια, σπανιότατες, αλλά υπάρχουν. Όλα αυτά θέλουν συντήρηση.»
Υπάρχει επικοινωνία με τη δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά για τη διάσωση πολιτιστικού πλούτου στα κατεχόμενα;
«Συνεργάζονται με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, άρα έμμεσα και με το υφυπουργείο, και ό,τι μπορούμε να κάνουμε, θα το κάνουμε. Σίγουρα χρειάζονται περισσότερη στήριξη. Ωστόσο, ο χρόνος δυστυχώς δεν είναι με το μέρος μας. Είναι δύσκολο το έργο τους, αλλά μπορούμε να πούμε πως είναι μία από τις δικοινοτικές επιτροπές που κάνουν πολύ καλή δουλειά. Μέχρι στιγμής, όμως, τα θρησκευτικά μνημεία ήταν στο επίκεντρο της προσοχής και θεωρώ ότι ίσως, σιγά-σιγά, θα μπορούσαμε να στραφούμε προς τους αρχαιολογικούς χώρους. Επίσης, πρέπει να πούμε πως κι αυτός είναι ένας τομέας που θα μπορούσαμε να εξελίξουμε με την άντληση κονδυλίων από διεθνείς οργανισμούς, σε μία φάση που βλέπουμε γύρω μας τους πολέμους κατά τους οποίους χάνονται πάρα πολλές αθώες ζωές και μαζί τους μνημεία και ευρύτερα πολιτιστική κληρονομιά.»
Στην πολιτιστική κληρονομιά συμπεριλαμβάνονται και τα κτήρια του κινήματος του μοντερνισμού;
«Η αλήθεια είναι πως πρέπει να αναγνωρίσουμε πως ο 20ός αιώνας έχει ένα κομμάτι πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, πολλά από αυτά τα κτήρια είναι κάτω από τη δικαιοδοσία της Πολεοδομίας. Δηλαδή, αν πάρουμε τη λίστα με τα διατηρητέα, μερικά που είναι κηρυγμένα μνημεία υπάγονται στο Τμήμα Αρχαιοτήτων και άλλα βρίσκονται κάτω από την εποπτεία της Πολεοδομίας. Το έχω συζητήσει με άλλους αρχιτέκτονες, όχι εκτεταμένα, αλλά, ναι, θα πρέπει να βρούμε τρόπους και να το δούμε με το ΕΤΕΚ, με το οποίο είχαμε ήδη μία συνάντηση για ένα άλλο ζήτημα.»
Πού εντοπίζουμε την άυλη πολιτιστική κληρονομιά στα πλάνα;
«Έχουμε ένα κονδύλι για τον παραδοσιακό πολιτισμό στο ‘Πολιτισμός’. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ταυτότητάς μας το οποίο πρέπει να διατηρήσουμε. Εκεί που έχει γίνει μία πολύ καλή δουλειά είναι με την Επιτροπή της UNESCO, η οποία έχει στηρίξει κοινότητες να εγγράψουν θέματα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς στον Εθνικό και κάποια στον Διεθνή Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ειδικά οι κατεχόμενοι δήμοι είναι πάρα πολύ δραστήριοι. Πιστεύω ότι νιώθουν την ανάγκη και την αγωνία να κρατήσουν τα στοιχεία αυτής της άυλης πολιτιστικής κληρονομίας πριν να χαθούν οι άνθρωποι. Θέλουμε, επίσης, να αναβαθμίσουμε την Υπηρεσία Κυπριακής Χειροτεχνίας, στην οποία η διευθύντρια Μαρία Αναξαγόρα προωθεί σημαντικές δράσεις στις οποίες οι παραδοσιακές πρακτικές συνδυάζονται με σύγχρονες τάσεις. Επίσης, στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος, η Κυπριακή Χειροτεχνία θα καταγράψει τις παραδοσιακές πρακτικές και θα παρουσιαστεί ένα σχέδιο δράσης για τη στήριξη των συγκεκριμένων επαγγελμάτων. Τη μελέτη έχει αναλάβει η PWC. Πρόσθετα, σε συνάντηση με την υπουργό Παιδείας έχουμε κάνει μία πρώτη συζήτηση για εμπλοκή των Τεχνικών Σχολών για να έρθουν τα παιδιά σε πιο άμεση επαφή με αυτά τα επαγγέλματα.»
Ποιες άλλες δράσεις θα δούμε για την ανάπτυξη της πολιτιστικής παιδείας;
«Σίγουρα πρέπει να δουλέψουμε για το εφηβικό κοινό. Αρχικά, θεωρούμε πως μέσα από τα σχολεία μπορεί να αρχίσουμε από κάτι ‘απλό’, από τις εκδρομές. Θα μπορούσε να ενταχθεί ένα πολιτιστικό κομμάτι σε αυτές και να τις κάνει πιο διαδραστικές. Π.χ. να πηγαίνουν σε μουσειακά εκπαιδευτικά προγράμματα ή σε διάφορα μέρη πολιτιστικού χαρακτήρα. Δεν χρειάζεται να πηγαίνουνε συνεχώς στους ίδιους τόπους. Για τους εκπαιδευτικούς, έχουμε ήδη ανακοινώσει πως έχουν πλέον δωρεάν είσοδο σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και ιστορικούς τόπους. Και εδώ, πρέπει να διευκρινίσουμε πως η είσοδος στα μουσεία είναι δωρεάν για όλους. Επιπρόσθετα, έχει μπει σε εφαρμογή από τις 19 Δεκεμβρίου το μέτρο της Κάρτας Πολιτισμού Νέων, η οποία στοχεύει να φέρει τα παιδιά σε επαφή με πολιτιστικά δρώμενα.»
Υπήρξε ανταπόκριση για την Κάρτα Πολιτισμού Νέων;
«Έχουμε ήδη 190 αιτήσεις σε διάστημα περίπου 10 ημερών. Και ας μην ξεχνάμε πως είναι και εν μέσω της περιόδου των γιορτών. Ελπίζω όμως πως θα το μάθουν και θα ενδιαφερθούν και οι 18χρονοι φοιτητές/τριες που ήρθαν για διακοπές. Μίλησα και με τον υπουργό Άμυνας για να κάνουμε κάποια ενημέρωση στα στρατόπεδα, στείλαμε στο Υπουργείο Παιδείας για να ενημερώσουν τα σχολεία, όπως και στο Πανεπιστήμιο Κύπρο για τους/τις πρωτοετής φοιτητές/τριες.»
Οι κτηριακές εγκαταστάσεις του Πολιτιστικού Χωριού Λέμπας έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί. Πώς προχωράμε στο επόμενο βήμα;
«Το κτήριο υπολογίζεται πως θα τελειώσει γύρω στον Ιανουάριο. Το έχω επισκεφθεί και έχουν γίνει πάρα πολύ ωραίοι χώροι και στούντιο για καλλιτέχνες, έχει δημιουργηθεί ένα δεύτερο τμήμα για διαμονή και τώρα είμαστε στη φάση συζήτησης με το Cyprus College of Arts για τη διαχείριση και χρήση του χώρου από κοινού. Ο δικός μας στόχος είναι μέρος του χρόνου να χρησιμοποιείται από παιδιά και νέους ή φοιτητές των Σχολών Καλών Τεχνών σε δράσεις τύπου προγραμμάτων φιλοξενίας. Επίσης, θα μπορούσε να γίνει κέντρο για φιλοξενία καλλιτεχνών από το εξωτερικό, καθώς και μέρος συνέργειας με τους Κύπριους καλλιτέχνες.»
Μπορεί η Κύπρος να αποτελέσει ένα διεθνές πολιτιστικό κέντρο;
«Φυσικά και μπορεί! Αρχικά, πιστεύω πως πρέπει να προωθηθούν και να αναδειχθούν περισσότερα όλα αυτά τα φεστιβάλ τα οποία προσελκύουν ήδη κοινό από το εξωτερικό. Τώρα, όσον αφορά την πολιτιστική διπλωματία, πρέπει να γίνουμε πλέον ‘παίχτες’ ή παρόντες στους διεθνείς οργανισμούς που έχουν να κάνουν με τον πολιτισμό, όπως η UNESCO, το World Heritage Committee κ.ά. Πρέπει να είμαστε ενεργά μέλη και προσπαθούμε να το πετύχουμε αυτό πολύ στοχευμένα, δουλεύοντας στενά με το Υπουργείο Εξωτερικών. Τώρα έχει προκηρυχθεί και η θέση του διευθυντή για το 'Σπίτι της Κύπρου' και των πολιτιστικών λειτουργών σε Αθήνα και Βερολίνο. Έχουν γίνει οι αιτήσεις και αναμένεται να γίνουν και οι συνεντεύξεις την επόμενη ή μεθεπόμενη εβδομάδα. Σιγά - σιγά θα πρέπει να γίνουν οι διαδικασίες και να στείλουμε και πολιτιστικούς ακόλουθους στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες, δύο κέντρα πολύ σημαντικά για τα πολιτιστικά θέματα.»
Τον Ιούνιο 2024 το καθεστώς
Πώς προχωρά το νομοσχέδιο για το καθεστώς του καλλιτέχνη;
«Οι διαδικασίες βρίσκονται σε πολύ καλό στάδιο για το καθεστώς του καλλιτέχνη. Φάνηκε η ανάγκη του κατά την περίοδο του κορωνοϊού, το 2020, όταν και οι άνθρωποι του πολιτισμού βρέθηκαν να μην έχουν τρόπο να αναγνωριστεί η εργασία τους για να πάρουν κάποια επιδότηση. Αυτή τη στιγμή, τέλη του 2023, έχει γίνει η συγγραφή του νομοσχεδίου από την επίτροπο Νομοθεσίας σε διαβούλευση με το υφυπουργείο και τις ιδέες που είχαν συζητηθεί προηγουμένως με τους καλλιτέχνες. Το θεσμικό πλαίσιο χωρίζεται σε δύο σκέλη, το πρώτο ρυθμίζει την επαγγελματική ιδιότητα του καλλιτέχνη και το δεύτερο αφορά τη διασφάλιση της κοινωνικής τους ασφάλισης. Έχει υπολογιστεί το κόστος από το Υπουργείο Εργασίας και τώρα βρίσκεται στο Υπουργείο Οικονομικών, όπου περιμένουμε να λάβει την έγκριση για να περάσει σε μία νέα διαβούλευση για να καταλήξει στη Νομική Υπηρεσία. Όταν γίνουν όλα αυτά, θα πάει στο Υπουργικό και από εκεί στη Βουλή για να ψηφιστεί. Θέλω να ελπίζω πως θα έχει ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2024. Ξέρεις, είναι και θέματα μέσα από τα οποία ανακαλύπτεις πόσο βραδυκίνητη είναι η κρατική μηχανή και πόσο σημαντικό είναι να παρακολουθείς την πορεία του σε κάθε στάδιο.»
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ