Είτε χάθηκαν στο βυθό του ωκεανού, είτε ξεχάστηκαν στα αρχεία μιας βιβλιοθήκης, είτε κρύφτηκαν πίσω από έναν τοίχο μιας κουζίνας, οι φετινές ανακαλύψεις των τεχνών, της αρχαιολογίας και της λογοτεχνίας κάλυψαν ένα εκπληκτικό φάσμα. Κάποια από αυτά τα σπουδαία ευρήματα ανασκάφηκαν με συμβατικά μέσα, ενώ άλλα με τη χρήση τεχνολογικών επιτευγμάτων όπως τα drones ή η τεχνητή νοημοσύνη. Στη συνέχεια θυμόμαστε 10 από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις του 2023.

Ένα σπαθί 3.000 ετών που λάμπει ακόμα

Το σπαθί ανακαλύφθηκε σε μια τοποθεσία στο Donau-Ries της Γερμανίας Πηγή:Bayerisches Landesamt für Denkmalpflege

Μερικές φορές χρειάζεται αρκετή δόση φαντασίας για να «δει» κανείς ένα τεχνούργημα ηλικίας χιλιάδων ετών σε όλο του το μεγαλείο – αλλά αυτό δεν ισχύει για το οκταγωνικό σπαθί που βρέθηκε ακόμα λαμπερό σε έναν τάφο της Βαυαρίας τον περασμένο Ιούνιο. Θεωρείται ότι είναι ηλικίας άνω των 3.000 ετών, από τη Μέση Εποχή του Χαλκού, και ανακαλύφθηκε σε μια τοποθεσία στο Donau-Ries της Γερμανίας, μαζί με τα λείψανα τριών ανθρώπων. Μετά από έρευνα οι αρχαιολόγοι επιβεβαίωσαν ότι πρόκειται για πραγματικό όπλο και όχι τελετουργικό ή διακοσμητικό.

Η τεχνητή νοημοσύνη «βρήκε» τον Λόπε δε Βέγα

Λεπτομέρεια από πορτρέτο του Λόπε δε Βέγα. Πηγή:Sotheby's Auctions

Η ταυτότητα του συγγραφέα ενός ισπανικού θεατρικού έργου του 17ου αιώναπαρέμενε μυστήριο για αιώνες. Μέχρι τον περασμένο Ιανουάριο, όταν χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη, το έργο αναγνωρίστηκε ως προϊόν της ύστερης καριέρας ενός από τους πιο διάσημους συγγραφείς της χώρας, του Λόπε δε Βέγα. Οι ερευνητές της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ισπανίας χρησιμοποιούσαν πρόγραμμα A.I. για να μεταγράψουν περίπου 1.300 ανώνυμα χειρόγραφα και βιβλία και να τα συγκρίνουν με έργα γνωστών συγγραφέων, όταν έκαναν την ανακάλυψη. Ο Λόπε δε Βέγα έγραψε τη «Γαλλίδα Λάουρα» (La francesa Laura) τα χρόνια πριν από τον θάνατό του το 1635. Το έργο είναι μια ιστορία αγάπης, ζήλιας και… δηλητηρίασης, όπου ο διάδοχος του γαλλικού θρόνου ερωτεύεται τη Λάουρα, σύζυγο ενός κόμη.

Μία χαμένη ιστορία του Τρούμαν Καπότε

Ο Τρούμαν Καπότε σε φωτογραφία του 1974. Πηγή:AP Photo

Ο διάσημος Αμερικανός συγγραφέας Τρούμαν Καπότε είχε φέτος μια εκπληκτική μεταθανάτια προσθήκη στο έργο του, αφού ένας συντάκτης του περιοδικού «The Strand» ανακάλυψε ένα άγνωστο μέχρι πρότινος διήγημα γραμμένο σε ένα από τα σημειωματάρια του συγγραφέα. Ο Άντριου Φ. Γκάλι βρήκε το «Άλλη μία μέρα στον Παράδεισο» (Another Day in Paradise) – μια ιστορία για μια απογοητευμένη Αμερικανίδα που χρησιμοποιεί την κληρονομιά της για να αγοράσει μια βίλα στη Σικελία – ενώ ξεσκαρτάριζε έργα που φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου της Ουάσινγκτον. Μαζί με εκπροσώπους των κληρονόμων του συγγραφέα, μια ομάδα ειδικών εργάστηκε στη συνέχεια για να αποκρυπτογραφήσει την ιστορία, η οποία ήταν γραμμένη με «πολύ δύσκολο» γραφικό χαρακτήρα, σύμφωνα με τον Γκάλι.

Τα αρχαιότερα παπούτσια στην Ευρώπη

Όταν 22 πλεκτά σανδάλια που ανακαλύφθηκαν από Ισπανούς ανθρακωρύχους το 1857 χρονολογήθηκαν για πρώτη φορά με άνθρακα τη δεκαετία του 1970, θεωρήθηκαν ηλικίας περίπου 5.000 ετών. Αλλά η νέα ανάλυσή τους από δύο ισπανικά πανεπιστήμα διαπίστωσε ότι η αυτή αρχική εκτίμηση αυτή είναι μικρότερη κατά περίπου 1.000 χρόνια. Τον Σεπτέμβριο, οι ερευνητές ανακοίνωσαν ότι τα υποδήματα, κατασκευασμένα από ίνες φυτών, είναι στην πραγματικότητα τα παλαιότερα γνωστά ευρωπαϊκά παπούτσια. Είχαν διατηρηθεί χάρη στις ξηρές συνθήκες του σπηλαίου όπου βρέθηκαν στη νότια Ισπανία, μαζί με μια ποικιλία από καλάθια και άλλα αντικείμενα.

Νέες αποκαλύψεις για τη Μόνα Λίζα

H γέφυρα πίσω από τη Μόνα Λίζα στον πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Πηγή: Wikimedia Commons

Τόσα πολλά έχουν συζητηθεί για τη Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι όλα αυτά τα χρόνια: ποια ήταν, γιατί χαμογελάει, ακόμη και πού ζωγραφίστηκε – με έναν ιστορικό να υποστηρίζει πρόσφατα ότι η γέφυρα στο βάθος είναι η Ponte Romito di Laterina και όχι η Ponte Buriano ή η Ponte Bobbio, σε άλλες περιοχές της Τοσκάνης. Και τώρα, επιστήμονες στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο ανακάλυψαν ένα νέο κομμάτι του παζλ του πορτραίτου, κρυμμένο μέσα στο υπόστρωμα του χρώματος του Λεονάρντο. Χρησιμοποιώντας περίθλαση ακτίνων Χ και φασματοσκοπία υπερύθρου, η ομάδα εντόπισε μια ένωση γνωστή ως μολυβδονακρίτης, η οποία σχηματίζεται όταν αναμειγνύονται λάδι και οξείδια μολύβδου και βοηθά το χρώμα να στεγνώσει γρηγορότερα. Ενώ είναι γνωστό ότι μεταγενέστεροι καλλιτέχνες, όπως ο Ρέμπραντ, χρησιμοποίησαν μια τέτοια τεχνική, η μελέτη αποδεικνύει ότι ο Λεονάρντο προηγήθηκε.

Η αρχαιότερη τουαλέτα με καζανάκι

Τον Φεβρουάριο, οι αρχαιολόγοι έδωσαν στη δημοσιότητα λεπτομέρειες γύρω από την αρχαιότερη γνωστή τουαλέτα με καζανάκι στον κόσμο. Η 2.400 ετώντουαλέτα με τον λυγισμένο σωλήνα –πιθανότατα σύμβολο κύρους μεταξύ της ελίτ της Κίνας εκείνη την εποχή – ανακαλύφθηκε στα ερείπια ενός παλατιού στον αρχαιολογικό χώρο Yueyang στην πόλη Xi'an, σύμφωνα με τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης. Η τουαλέτα πιθανότατα χρησιμοποιούνταν μόνο από λίγους και εκλεκτούς της άρχουσας τάξης, και ο καινοτόμος για την εποχή του σχεδιασμός της ήταν τέτοιος, έτσι ώστε η «λεκάνη» να βρίσκεται μέσα, ενώ ένας σωλήνας οδηγούσε τα απόβλητα σε έναν εξωτερικό λάκκο.

Ο κρυμμένος διάδρομος της Μεγάλης Πυραμίδας

Τα τελευταία χρόνια, η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας έχει αποκαλύψει μερικά από τα μυστικά της χάρη στο πρόγραμμα Scan Pyramids, το οποίο χρησιμοποιεί τεχνολογία όπως η υπέρυθρη θερμογραφία και η κοσμική ακτινοβολία για την καλύτερη κατανόηση των αρχιτεκτονικών ιδιαιτεροτήτων και των ακόμη κρυμμένων περιοχών της. Το τελευταίο εύρημα; Ένας διάδρομος 9,14 μέτρων κοντά στην κύρια είσοδο. Ο χώρος μπορεί να κατασκευάστηκε για να αναδιανέμει το βάρος γύρω από την είσοδο ή ενδεχομένως για να επιτρέψει την πρόσβαση σε έναν άγνωστο θάλαμο, σύμφωνα με τον Μοστάφα Ουαζίρι, επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου.

Εκεί όπου φτάνουν μόνο τα drones

Τα drones ανακάλυψαν τοιχογραφίες σε δυσπρόσιτα σπήλαια. Πηγή: Courtesy Javi Molina

Στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων προσπαθειών για την έρευνα μιας περιοχής στο Αλικάντε της Ισπανίας, γνωστής για τις προϊστορικές σπηλαιογραφίες της, οι αρχαιολόγοι χρησιμοποίησαν φέτος drones για να εξερευνήσουν σπήλαια και λατομεία που θεωρούνται είτε απρόσιτα είτε επικίνδυνα για τους ανθρώπους. Μέσα σε λίγες ημέρες, τα drones είχαν εντοπίσει νέες απεικονίσεις ελαφιών, κατσικών και ανθρώπινων μορφών, από τις πιο σημαντικές που έχουν βρεθεί στην περιοχή τις τελευταίες δεκαετίες. «Πολλά ακόμα σπήλαια δεν έχουν εξερευνηθεί επειδή είναι δυσπρόσιτα» δήλωσε τον Ιούνιο ο αρχαιολόγος Φρανθίσκο Χαβιέρ Μολίνα Ερνάντεζ από το Πανεπιστήμιο του Αλικάντε, που πλέον κέρδισε το (εμπνευσμένο) παρατσούκλι Indiana Drones.

Ασυνήθιστα έργα τέχνης σε συνηθισμένα μέρη

Κάθε χρόνο, λίγοι τυχεροί βρίσκουν κατά τύχη ένα χαμένο κομμάτι της ιστορίας της τέχνης στα σπίτια τους –και το 2023 δεν αποτέλεσε εξαίρεση.

Κατά την εκτίμηση του σπιτιού της, μια οικογένεια στη βόρεια Γαλλία ανακάλυψε ότι ο σκονισμένος πίνακας πίσω από μια πόρτα στο σαλόνι της είναι στην πραγματικότητα έργο του Φλαμανδού ζωγράφου του 17ου αιώνα Πίτερ Μπρίγκελ του νεότερου – αργότερα πωλήθηκε για 850.000 δολάρια στον οίκο δημοπρασιών Daguerre στο Παρίσι.

Ενώ στη βόρεια Αγγλία, ένα ζευγάρι που βρισκόταν στη μέση της ανακαίνισης της κουζίνας του ανακάλυψε ότι το ταπεινό τους σπίτι στο Γιορκ φιλοξενούσε δύο τοιχογραφίες 400 ετών, με τον εν λόγω τοίχο να είναι παλαιότερος από την υπόλοιπη πολυκατοικία.

Ένας υποβρύχιος θησαυρός

Tα νομίσματα χρονολογούνται από το 324 έως το 340 μ.Χ. και παρήχθησαν από νομισματοκοπεία σε ολόκληρη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Πηγή: Ministero della Cultura

Η τυχαία ματιά ενός δύτη σε κάτι μεταλλικό στο βυθό των ακτών της Σαρδηνίας, οδήγησε στην ανακάλυψη 30.000 έως 50.000 μεγάλων νομισμάτων, σε εξαιρετική κατάσταση, που χρονολογούνται από τον τέταρτο αιώνα μ.Χ. Μετά από μελέτη αποδείχθηκε ότι ήταν φόλλεις – ρωμαϊκά χάλκινα νομίσματα που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα και ως βυζαντινά, έως τον 11ο αιώνα.

Το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε τον Νοέμβριο ότι η τοποθεσία όπου βρέθηκαν τα νομίσματα – ένα αμμώδες ξέφωτο μεταξύ της παραλίας και μιας περιοχής με θαλασσόχορτο – θα μπορούσε, θεωρητικά, να διατηρήσει ένα ναυάγιο. Στην ίδια περιοχή βρέθηκαν επίσης τμήματα από αμφορείς αφρικανικής και ανατολικής παραγωγής.

Πληροφορίες από CNN/Jacqui Palumbo