Προχωρούν οι διαδικασίες αποκατάστασης της οικίας του Κωστή Παλαμά, στην οδό Περίανδρου 5, στην Πλάκα.

Η μελέτη αποκατάστασης του κτηρίου της οικίας του Κωστή Παλαμά αλλά και η μελέτη συντήρησης του εσωτερικού διακόσμου έλαβαν θετική γνωμοδότηση από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.

Πρόκειται για ένα διώροφο, επίμηκες κτήριο με νεοκλασικίζοντα στοιχεία, κυρίως στον όροφο. Η εγχάρακτη λιθοδομή, καθώς και τα υπολείμματα των παραστάδων στον όροφο μαρτυρούν την επιβλητικότητα, που κάποτε παρουσίαζε το κτήριο. Ωστόσο η όψη του σπιτιού έχει υποστεί αλλοιώσεις κυρίως στο τμήμα του ισογείου από μεταγενέστερες επεμβάσεις.

Το κτήριο αποτέλεσε ένα διώροφο συγκρότημα κατοικιών, χωρίς υπόγειο με κοινόχρηστη είσοδο και αυλή που παραπέμπει στην τυπολογία της λαϊκής αθηναϊκής οικίας. Μάλιστα, κάποιες μεταγενέστερες επεμβάσεις είναι εμφανείς στις λιθοδομές καθώς και στην κύρια όψη. Η ιστορία του κτηρίου ξεκινά τα μέσα του 19ου αιώνα. Στο αρχικό αυτό κτήριο έγιναν ριζικές αλλαγές και προσθήκες στις αρχές του 20ου αιώνα, σε δύο διακριτά στάδια. Τη δεκαετία του ‘30 έλαβαν χώρα νέες προσθήκες, εξωραϊσμοί και διαμερισματοποίηση του ορόφου, ενώ επεμβάσεις έγιναν και τη δεκαετία του ‘50.

Οικία Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Οικία Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Η μελέτη αποκατάστασης για την οικία του Κωστή Παλαμά

Στη μελέτη αποκατάστασης προβλέπονται μια σειρά μέτρων που έχουν ως στόχο την εξασφάλιση της υλικής υπόστασης του κτηρίου, την εισαγωγή νέων χρήσεων και λειτουργιών με τρόπο αρμονικό ώστε να αναδειχθεί η σημασία του ως ένα εξέχον τοπόσημο για την ιστορία της πόλης και της Ελλάδας γενικότερα.

Η αρχιτεκτονική μελέτη αναδεικνύει ιδιαίτερα το γεγονός ότι το σπίτι του ποιητή, και ειδικότερα η αυλή, ήταν το σημείο απ’ όπου ξεκίνησε η νεκρική πομπή της κηδείας του Κωστή Παλαμά, μία πομπή που εξελίχθηκε σε παλλαϊκή πορεία εναντίον του κατακτητή μέσα στην κατοχή. Στο πλαίσιο αυτό, η αρχιτεκτονική διαμόρφωση εστιάζει στη νοηματική διασύνδεση του εσωτερικού χώρου της αυλής με τον εξωτερικό χώρο και την οδό Περιάνδρου. Προβλέπεται μια διαμόρφωση που θα αποτελέσει τον μίτο που θα συνδέει υπαινικτικά με ελαφρές κατασκευές και τον κατάλληλο φωτισμό το μέσα με το έξω.​

Φωτορεαλιστική απεικόνιση οικίας Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Επίσης, στην αυλή προτείνεται η προσθήκη μιας ημιυπαίθριας κατασκευής που διαμορφώνει ένα αισθητικά άρτιο πλαίσιο για μια μόνιμη φωτογραφική έκθεση σε σχέση με τον ποιητή και κυρίως με το γεγονός της κηδείας του. Η ημιυπαίθρια κατασκευή θα αποτελεί, επίσης, έναν μεταβατικό χώρο εισόδου, προς μια ισόγεια αίθουσα για παρουσιάσεις βιβλίων ή άλλες συναφείς δραστηριότητες με χωρητικότητα 50 ατόμων.

Επιπλέον, αναμένεται να συντηρηθεί ο κεντρικός ιστορικός πυρήνας του συγκροτήματος, ενώ όπου κρίνεται απαραίτητο θα γίνουν τμηματικές προσθήκες με νέα υλικά (στέγη, νέα κουφώματα). Τα ίχνη ζωγραφικού διακόσμου που εντοπίστηκαν θα συντηρηθούν. Οι νέες προσθήκες (ημιυπαίθριος χώρος, πυρήνας με wc) θα είναι εύκολα διακριτές από την υφιστάμενη κατασκευή.

Φωτορεαλιστική απεικόνιση οικίας Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Φωτορεαλιστική απεικόνιση οικίας Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Θα καθαιρεθούν τμήματα ετοιμόρροπων ή βλαπτικών στοιχείων για την κατασκευή, τοίχοι ή τμήμα τοίχων για λειτουργικούς λόγους, κατασκευές που βλάπτουν την δημόσια υγεία όπως το πρόχειρο στέγαστρο της αυλής με επικάλυψη από φύλλα αμιάντου, η ξύλινη στέγη.

Η μελέτη συντήρησης για την οικία του Κωστή Παλαμά

Αντικείμενο της μελέτης συντήρησης είναι η διερεύνηση, η συντήρηση και η αποκατάσταση του διακόσμου των όψεων και του ζωγραφικού διακόσμου που σώζεται στους εσωτερικούς χώρους του κτηρίου. Παράλληλα, η μελέτη διερευνά την ύπαρξη ή μη ζωγραφικού διακόσμου στα ξύλινα στοιχεία της οικίας.​

Προσδιορίζονται επίσης, η έκταση των αλλοιώσεων, οι προτεινόμενες επεμβάσεις συντήρησης-αποκατάστασης, οι μέθοδοι και τα υλικά που θα απαιτηθούν για τη στερέωση, προστασία και ανάδειξη των αναφερόμενων διατηρητέων στοιχείων, σύμφωνα με τους κανόνες δεοντολογίας και τη διεθνή πρακτική στην επιστήμη της συντήρησης. ​​

Φωτορεαλιστική απεικόνιση οικίας Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

​​Μενδώνη: Ισχυρό σημείο αναφοράς για την ιστορία της Αθήνας

Από την πλευρά της, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Η ιστορική οικία Παλαμά, αποτελεί την τελευταία οικία του ποιητή, στην οποία έζησε με την οικογένειά του, μέχρι τον θάνατό του το 1943. Το κτήριο, αποτελεί ισχυρό σημείο αναφοράς για την ιστορία της Αθήνας, αλλά και τη σύγχρονη ιστορία μας γενικότερα, καθώς στις 28 Φεβρουαρίου 1943 η εξόδιος ακολουθία του ποιητή Κωστή Παλαμά συνδέθηκε με την μεγαλύτερη αντιστασιακή διαδήλωση στην Αθήνα ενάντια στην γερμανική κατοχή, τονώνοντας το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων».

Οικία Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Η υπουργός επισήμανε πως «έπειτα από δεκαετίες εγκατάλειψης, σε συνέχεια της απόκτησης της ιδιοκτησίας του από το υπουργείο Πολιτισμού, το 2023 ,η αποκατάσταση του κτηρίου έχει ως στόχο την ανάδειξη του μνημείου και την ένταξη στη ζωή της πόλης ως χώρος μελέτης και σπουδής της νεότερης ελληνικής λογοτεχνίας και διάδοσης του έργου του μεγάλου Έλληνα ποιητή. Η οικία Παλαμά εντάσσεται στο πλαίσιο της στρατηγικής μας για την ανάδειξη ιδιόκτητων κτηρίων του, που παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και ιστορικό ενδιαφέρον, με σκοπό να αποτελέσουν νέους πυρήνες πολιτισμού στο ιστορικό κέντρο της πρωτεύουσας».

Η οικία Παλαμά αποτελεί ένα σημαντικό ιστορικό τοπόσημο για την Αθήνα. Το υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε το κτήριο ως μνημείο το 1999, ενώ η διαδικασία απαλλοτρίωσής του ξεκίνησε το 2020. Μετά από αλλεπάλληλες προσφυγές της τ. ιδιοκτήτριας στο Συμβούλιο της Επικρατείας, τελικά η απαλλοτρίωση συντελέστηκε τον Μάιο του 2023 και το ακίνητο περιήλθε στην ιδιοκτησία του ΥΠΠΟ. Η μελέτη αποκατάστασης - επανάχρησης του κτηρίου εκπονήθηκε με ευγενική χορηγία του Ιδρύματος «Σύλβιας Ιωάννου», ώστε το έργο να ενταχθεί για χρηματοδότηση στην προγραμματική περίοδο 2021-2027.

Οικία Κωστή Παλαμά, Αθήνα. Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού Ελλάδος

Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς έζησε στο συγκεκριμένο σπίτι τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Ο ίδιος ήταν πλέον σε μεγάλη ηλικία. Είχε αναγκαστεί να μετακομίσει εκεί μετά την έξωσή του από την κατοικία επί της οδού Ασκληπιού 3, η οποία έχει πλέον κατεδαφιστεί. Έζησε σε ένα από τα δύο διαμερίσματα του δευτέρου ορόφου με τη σύζυγό του Μαρία και την κόρη τους Ναυσικά, μαζί με άλλους ενοίκους. Εκεί άφησε και την τελευταία του πνοή. Το 2023 συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή.