Από τις 9 Δεκεμβρίου 2023 έως τις 21 Απριλίου 2024, το Fondation Cartier pour l’Αrt Contemporain παρουσιάζει την έκθεση «Breath of an Architect» («Η ανάσα ενός αρχιτέκτονα»), η οποία δημιουργήθηκε ειδικά για το ίδρυμα από τον αρχιτέκτονα Bijoy Jain, μια αξιοσημείωτη περίπτωση στον κόσμο της αρχιτεκτονικής.

Ο 59χρονος αρχιτέκτονας που γεννήθηκε στο Μουμπάι, μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λιούις των ΗΠΑ και τη δουλειά του με τον μεγάλο Αμερικανό αρχιτέκτονα Richard Meier, επέστρεψε στην Ινδία στα 40 του για να ιδρύσει το δικό του γραφείο, σε μια αγροτική περιοχή, δυο ώρες μακριά από το Μουμπάι. Έχει δημιουργήσει έναν πυρήνα με αρχιτέκτονες και τεχνίτες, ξυλουργούς και λιθοξόους, προτείνοντας ένα μοντέλο παραγωγής που αναλαμβάνει τόσο τον σχεδιασμό όσο και την κατασκευή ενός έργου.

Το στούντιο του Bijoy Jain είναι ένα παράθυρο σε έναν εξαιρετικό κόσμο, ένας λαμπρός συνδυασμός παράδοσης και νεωτερικότητας. Οι τοπικοί πόροι και η ινδική δεξιοτεχνία αποτελούν τη βάση για εξαιρετικά σύγχρονα αρχιτεκτονικά σχέδια που αναφέρονται σε πτυχές τόσο του ινδικού όσο και του δυτικού πολιτισμού. Αυτό το σύμπλεγμα παράγει μια αρχιτεκτονική στοχαστική και ασυμβίβαστη, που δείχνει μια βαθιά ανησυχία για τη σχέση ανθρώπου και φύσης και επιμένει στη σημασία αυτού που ο Schulz ονομάζει «Genius Loci» όταν αναφέρεται στην ταυτότητα, στο πνεύμα, στο «είναι» του αστικού τοπίου.

Αυτή την αίσθηση θέλει να μεταφέρει στην έκθεση, να είναι ένας χώρος περισυλλογής και ηρεμίας, μια πρόσκληση για επιβράδυνση του χρόνου. Ο Jain θέλει να τον βλέπουν σαν έναν πνευματικό καλλιτέχνη της αρχιτεκτονικής, και όχι άδικα, αφού η έρευνά του στρέφεται διαρκώς στην εξερεύνηση των δεσμών μεταξύ τέχνης, αρχιτεκτονικής και υλικού.

Το επόμενο που απασχολεί τον αρχιτέκτονα είναι η προσοχή στη λεπτομέρεια. «Ο τρόπος που φαντάζεστε μια πόρτα ή μια καρέκλα, την υφή ενός τοίχου ή ενός δαπέδου είναι πολύ σημαντικός. Έχει να κάνει με την ποιότητα, με τη σημασία που δίνεις στην κατασκευή ενός πράγματος. Και έχει σχέση με το να προσέχουμε το περιβάλλον, τα υλικά και τους κατοίκους. Πρέπει να είναι περιεκτικός».

Ο 59χρονος αρχιτέκτονας Bijoy Jain. Φωτ.: Neville Sukhia

Αυτό που παρουσιάζει στην έκθεση στο Fondation Cartier pour l’Αrt Contemporain ο Bijoy Jain διαφέρει κατά πολύ από τις συνηθισμένες εκθέσεις αρχιτεκτονικής με μεγάλες φωτογραφίες και μακέτες έργων. Υπάρχουν in situ συνθέσεις υλικών και κατασκευασμένα περιβάλλοντα χωρίς περιγραφή· ο καθένας μπορεί να φανταστεί και να αναπτύξει την ιστορία του. Ο ίδιος φαντάζεται την έκθεση σαν μια σωματική και συναισθηματική εμπειρία. Ο τίτλος δεν είναι καθόλου τυχαίος, η ανάσα έχει σχέση με τη λειτουργία μας μέσα σε ένα περιβάλλον σιωπής και αναστοχασμού.

Υπάρχουν διάσπαρτα στοιχεία σαν προσφορές που περιμένουν την έναρξη μιας τελετουργίας, ένας λαξευμένος πέτρινος ογκόλιθος στρωμένος με πίσσα και στολισμένος με φύλλα χρυσού, μια σκούρα μπάλα τυλιγμένη με άσπρη κλωστή, μέσα σε ένα κωνικό κλουβί από μπαμπού, μικροσκοπικά πήλινα ειδώλια για ναούς και περίπλοκα τοπία με σκαλοπάτια λαξευμένα σε τετράγωνα ασφάλτου, που θυμίζουν ινδικά πηγάδια. Ένας χάλκινος κώδωνας κρέμεται από το ταβάνι, σαν έτοιμος να αναγγείλει την έναρξη οποιασδήποτε απόκρυφης τελετουργίας πρόκειται να συμβεί.

«Η σιωπή έχει ήχο, ακούμε την απήχησή της στον εαυτό μας. Αυτός ο ήχος συνδέει όλα τα ζωντανά όντα, είναι η πνοή της ζωής και συγχρονίζεται με αυτά. Η σιωπή, ο χρόνος και ο χώρος είναι αιώνιοι, όπως και το νερό, ο αέρας και το φως. Αυτή η αφθονία αισθητηριακών φαινομένων, ονείρων, μνήμης, φαντασίας, συναισθημάτων και διαίσθησης πηγάζει από αυτήν τη δεξαμενή εμπειριών που είναι ενσωματωμένες στα μάτια μας, στα πέλματα των ποδιών μας, στους λοβούς των αυτιών μας, στη χροιά της φωνής μας, στον ψίθυρο της αναπνοής μας και στην παλάμη των χεριών μας», λέει.

Ο ίδιος φαντάζεται την έκθεση σαν μια σωματική και συναισθηματική εμπειρία. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Ένας χάλκινος κώδωνας κρέμεται από το ταβάνι, σαν έτοιμος να αναγγείλει την έναρξη οποιασδήποτε απόκρυφης τελετουργίας πρόκειται να συμβεί. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Fondation Cartier pour l’Art Contemporain/Breath of an Architect. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Ενώ η πλειοψηφία των έργων του είναι σπίτια που βρίσκονται γύρω από την Ινδία, ορισμένα έχουν αποκτήσει διεθνή φήμη. Η εγκατάστασή του με τίτλο «Work-Place» στην Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας το 2010 του χάρισε παγκόσμια φήμη. Όπως και η εγκατάσταση «In between Architecture» στο Μουσείο Victoria and Albert στο Λονδίνο, που είχε ως έμπνευση την παρασιτική αρχιτεκτονική που αναδύεται ανάμεσα σε υπάρχοντα κτίρια σε αστικά κέντρα υψηλής πυκνότητας όπως το Μουμπάι.

Το καλοκαίρι του 2018, το Studio Mumbai κέρδισε έναν φημισμένο διαγωνισμό για την επέκταση και την ανακαίνιση του οινοποιείου Beaucastel, ίσως του καλύτερου οινοποιείου στο Châteauneuf-du-Pape, που ανήκει στην οικογένεια Perrin. Το στούντιο επιλέχθηκε από μια εντυπωσιακή λίστα αρχιτεκτόνων που συμμετείχαν, όπως ο Shigeru Ban και ο John Pawson. Το έργο κέρδισε λόγω «του οικολογικού σχεδιασμού του σε βάθος και ενός αρχιτεκτονικού οράματος που είναι τόσο παραδοσιακό όσο και σύγχρονο, με μια προσέγγιση που είναι καινοτόμος και προοδευτική, αλλά με διαδικασίες κατασκευής που εμπνέονται από την προγονική τεχνογνωσία».

Αν και οι διεθνείς διακρίσεις είναι μεγάλες τόσο για τα κτίρια όσο και για τα έπιπλα που κατασκευάζει, τα οποία αποτελούν μέρος των συλλογών των Pompidou στο Παρίσι, SFMoMa στο Σαν Φρανσίσκο, Lacma στο Λος Άντζελες και MAAS στο Σίδνεϊ, ο ίδιος περιόρισε το γραφείο του σε μικρότερη κλίμακα και δουλεύει με μόνο με πελάτες που αποδέχονται τους όρους του: Να αφιερώνουν τον χρόνο που χρειάζεται και να συνεργάζονται με μια ομάδα ντόπιων τεχνιτών. Το μότο του είναι «Υπομονή». Η αισθητική μπορεί να είναι πρωτόγονη, αλλά οι πελάτες του Jain είναι ένα σπάνιο κράμα. Έχει κατασκευάσει βίλες για την ελίτ της Ινδίας, έχει δημιουργήσει μια σειρά επίπλων από παπιέ-μασέ για τον οίκο μόδας Hermès και εργάζεται για ένα οινοποιείο στην Αβινιόν. Οι καρέκλες του πωλούνται για χιλιάδες ευρώ από μια βελγική γκαλερί, ενώ το έργο του παρουσιάζεται σε διεθνείς μπιενάλε και σε συλλογές μεγάλων μουσείων. Όπως και άλλοι αυτοαποκαλούμενοι μοναχικοί δάσκαλοι, ο Jain είναι γνωστός για τα απαιτητικά του πρότυπα, τη σκληρή εργασιακή του ηθική και τον χρόνο που του παίρνει για να φτιάξει οτιδήποτε.

Το στούντιο του Bijoy Jain είναι ένα παράθυρο σε έναν εξαιρετικό κόσμο, ένας λαμπρός συνδυασμός παράδοσης και νεωτερικότητας. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Αυτή την αίσθηση θέλει να μεταφέρει στην έκθεση, να είναι ένας χώρος περισυλλογής και ηρεμίας, μια πρόσκληση για επιβράδυνση του χρόνου. Ο Jain θέλει να τον βλέπουν σαν έναν πνευματικό καλλιτέχνη της αρχιτεκτονικής, και όχι άδικα, αφού η έρευνά του στρέφεται διαρκώς στην εξερεύνηση των δεσμών μεταξύ τέχνης, αρχιτεκτονικής και υλικού. Πόσες ευκαιρίες μας δίνονται να ονειροπολήσουμε μέσα σε ένα κτίριο; Πόσες φορές τα κτίρια είναι αυτά που θέτουν τα κρίσιμα ζητήματα μεταξύ ανθρώπου και φύσης; Αν κάτι επιδιώκει ο Bijoy Jain, είναι αυτό ακριβώς. Με αυτήν τη χειρονομιακή έκθεση δείχνει την ανησυχία του για έναν κόσμο δημιουργημένο χωρίς φροντίδα, που μπορεί να γίνει καλύτερος, αν θέλουμε να ακούσουμε το σιωπηλό και επείγον μήνυμά του.

Και η έκθεση αποκτά νόημα γιατί όλα αυτά συμβαίνουν στην καρδιά του Παρισιού, σε ένα κτίριο από γυαλί και μέταλλο, ένα εμβληματικό έργο του Ζαν Νουβέλ, στο Ίδρυμα Cartier, και φέρνει σε συνομιλία το φως με τη σκιά, την ελαφρότητα με τη βαρύτητα, μέσα από αρχιτεκτονικά θραύσματα. Κάτω από τα θαύματα μηχανικής του Νουβέλ συντελείται μια σύγκλιση με γλυπτά από πέτρα και τερακότα, προσόψεις παραδοσιακών ινδικών κατοικιών, πάνελ, κατασκευές από μπαμπού εμπνευσμένες από ταζίες – ταφικά μνημεία κατά τη διάρκεια σιιτικών μουσουλμανικών πομπών, παροδικές και εφήμερες κατασκευές που παρουσιάζουν έναν κόσμο ταυτόχρονα άπειρο και οικείο, που μας μεταφέρει σε μέρη τόσο κοντινά όσο και μακρινά.

Στην έκθεση υπάρχουν in situ συνθέσεις υλικών και κατασκευασμένα περιβάλλοντα χωρίς περιγραφή. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Υπάρχουν διάσπαρτα στοιχεία σαν προσφορές που περιμένουν την έναρξη μιας τελετουργίας. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Fondation Cartier pour l’Art Contemporain/Breath of an Architect. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Ο Bijoy Jain προσκάλεσε σε αυτή την έκθεση τον Κινέζο καλλιτέχνη HU Liu και τη Δανή κεραμίστρια τουρκικής καταγωγής Alev Ebüzziya Siesbye, που ζει στο Παρίσι. Δίνοντας την ίδια σημασία στην τελετουργική μαεστρία της κατασκευής, στην απήχηση και στον διάλογο με το υλικό, μοιράζονται το ίδιο ήθος και την ίδια ευαισθησία. Τα μαύρα μονόχρωμα σχέδια του HU Liu είναι φτιαγμένα εξ ολοκλήρου με γραφίτη, μέσω της επανάληψης της ίδιας κίνησης, προκειμένου να αποκαλυφθεί η ουσία των φυσικών στοιχείων: το γρασίδι που κινείται όταν το χαϊδεύει ο άνεμος, η κίνηση των κυμάτων ή η σιλουέτα των κλαδιών ενός δέντρου. Τα κεραμικά της Alev Ebüzziya Siesbye, πήλινα αλλά σχεδόν αβαρή, είναι επίσης καρπός μεγάλης επιδεξιότητας και έντονου διαλόγου με τη γη.

Για τον Bijoy Jain, ο φυσικός κόσμος που κατοικούμε είναι ένα παλίμψηστο της πολιτιστικής μας εξέλιξης. Δίνει τη δική του μάχη για τη δυνατότητα ενός χώρου και μιας αρχιτεκτονικής χωρίς αποκλεισμούς. Στην έκθεση «Breath of an Architect», μας προσφέρεται μια ματιά, όσο φευγαλέα κι αν είναι, σε όσα μπορεί να εκπέμψει η αρχιτεκτονική στις αισθήσεις μας και στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να αναπτύξει τα στοιχεία της συναισθηματικής μας σχέσης με τον χώρο.

Fondation Cartier pour l’Art Contemporain/Breath of an Architect. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Fondation Cartier pour l’Art ContemporainArt Contemporain/Breath of an Architect. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Fondation Cartier pour l’Art Contemporain/Breath of an Architect. Φωτ.: Cyril Marchilhacy-Lumento

Πηγή: lifo.gr