Ένα από τα βραβεία αρίστευσης στην 3η Μπιενάλε Λάρνακας, η οποία άνοιξε τις πύλες της στις 11 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 24 Νοεμβρίου 2023, φέρει το όνομα της Κύπριας εικαστικού Ελίνας Χατζηνικόλα. Η Κύπρια, νεαρή καλλιτέχνιδα με το έργο της «Double beeswax vessel» είναι η μοναδική Kύπρια που βραβεύτηκε από την κριτική επιτροπή του θεσμού. Η ίδια μίλησε στο «Παράθυρο» για τη σχέση της με τη μέλισσα και τη μελισσοκομία, για την ιδέα και την προσέγγιση της έννοιας του «σπιτιού» αλλά και τη διαδικασία (συν)δημιουργίας του έργου.

Η Ελίνα Χατζηνικόλα είναι μια νεαρή Κύπρια η οποία σπούδασε Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο Νότιγχαμ Τρεντ στην Αγγλία, έζησε μερικά χρόνια στην Ολλανδία, όπου συμμετείχε σε προγράμματα με έργα της σε διάφορες εκθέσεις, και στη συνέχεια επέστρεψε στην Κύπρο όπου και διδάσκει γλυπτική σε χώρο στη Λευκωσία.

Πώς προέκυψε η (συν)δημιουργία έργων σε κυψέλες;

Ο πατέρας και ο παππούς μου ασχολούνται με τη μελισσοκομία, έτσι από μικρή ηλικία είχα επαφή και είχα αναπτύξει μια σχέση με τις μέλισσες και τη διαδικασία της μελισσοκομίας. Πολλές εμπειρίες και βιώματα, με ιντρίγκαρε πάντα η μέλισσα. Άρχισα να ασχολούμαι με το κερί στα φοιτητικά μου χρόνια. Πειραματίστηκα και έφτιαχνα τρισδιάστατα γλυπτά. Στη συνέχεια, ήρθε και η ιδέα της (συν)δημιουργίας με τη μέλισσα. Ουσιαστικά, κατασκευάζω τα δικά μου γλυπτά και φόρμες και τα τοποθετώ σε κυψέλες. Αυτό άρχισε γύρω στο 2021 και έναν χρόνο μετά, το 2022, συμμετείχα σε ένα πρόγραμμα φιλοξενίας στο «Thinker Maker Space» στο οποίο ανέπτυξα τις δεξιότητές μου και άρχισα να σχεδιάζω τις δημιουργίες μου μέσα από ψηφιακά προγράμματα. Τώρα, χρησιμοποιώ προγράμματα τρισδιάστατου σχεδιασμού με το ακριβές σχήμα, κόβω τα κομμάτια του υλικού, τα συναρμολογώ και μετά τοποθετώ το κερί και τα βάζω στις κυψέλες. Στη συνέχεια, περιμένω να δημιουργήσουν οι μέλισσες τα δικά τους σχήματα, οι οποίες είναι ανεξέλεγκτες κάθε φορά και συμμετέχουν με τον δικό τους τρόπο στο έργο μου. Αυτή είναι η ομορφιά του να δημιουργείς παρέα με τη φύση, διότι την αφήνεις να σου παρουσιάσει το τελικό έργο μετά την τοποθέτηση στην κυψέλη. Να πούμε ότι τα συγκεκριμένα γλυπτά για να διατηρηθούν πρέπει να βρίσκονται σε δωμάτιο με θερμοκρασία 20 βαθμούς Κελσίου.

Το «double beeswax vessel» πώς δημιουργήθηκε;

Το συγκεκριμένο έργο το είχα ως σκέψη στο μυαλό μου για αρκετό καιρό και η Μπιενάλε ήταν αφορμή για να δώσει σάρκα και οστά στην ιδέα. Γύρω στον Φεβρουάριο ή Μάρτιο κατέθεσα την πρότασή μου στην Μπιενάλε και όταν έγινε δεκτή προχώρησα με την τοποθέτηση του γλυπτού στη νεκρή ζώνη σε αγροτική περιοχή της Αθηένου.

Πώς προσεγγίζει τη θεματική της φετινής Μπιενάλε Λάρνακας;

Ασχολούμαι με το κερί εδώ και καιρό και έχω πειραματιστεί με αφηρημένα σχήματα αλλά αυτήν τη φορά ήθελα να δημιουργήσω κάτι που να έχει έναν άλλο συμβολικό χαρακτήρα. Η ιδέα λοιπόν άρχισε από έρευνα για το πώς λειτουργούν οι μέλισσες ως κοινωνικό σύνολο. Η μέλισσα ψάχνει να βρει νέκταρ και γύρη σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων από την κυψέλη της, το σπίτι της δηλαδή. Έτσι, ταξιδεύει χωρίς όρια με μόνο σκοπό να βρει υλικό με το οποίο μπορεί να δημιουργήσει. Ωστόσο, το νόημα του «σπιτιού» αναπτύσσεται σε διαφορετικά επίπεδα στο έργο. Αρχίζει από τη μέλισσα η οποία μέσα στην κυψέλη δημιουργεί το δικό της σπίτι και συνεχίζει στον συμβολισμό που παραπέμπει στη μοιρασμένη Κύπρο. Τα δύο βάζα παρουσιάζουν την κατεχόμενη και μη Κύπρο, και ενώνονται ή χωρίζονται από ένα ενδιάμεσο σχήμα, το οποίο συμβολίζει την Πράσινη Γραμμή. Παράλληλα, το σχήμα έρχεται να αναδείξει ότι μπορεί να παραπέμπει σε δύο πλευρές αλλά παραμένει ενωμένο και αποτελεί ένα γλυπτό. Τα βάζα έχουν επίσης ως αναφορά τον κυπριακό αμφορέα, καθώς και επιρροές από τον αραβικό και συριακό πολιτισμό, αφού η Κύπρος είναι μια χώρα με επιρροές από πολιτισμούς και άλλων χωρών.

Γιατί επέλεξες να αφήσεις την κυψέλη στην Πράσινη Γραμμή;

Τα δύο βάζα παραπέμπουν στις δύο μεριές που έχει μοιραστεί η Κύπρος, οι οποίες συνδέονται με την Πράσινη Γραμμή. Σκέφτηκα όμως πως θα αποκτούσε περισσότερη δυναμική και νόημα αν τοποθετούνταν στην Πράσινη Γραμμή και έτσι έπραξα. Εμείς ξέρουμε την Πράσινη Γραμμή ως ένα πέρασμα για να πάμε ή να έρθουμε από τα κατεχόμενα. Στις αγροτικές περιοχές και τις περιοχές στις οποίες δεν υπάρχουν οδοφράγματα και σημεία διέλευσης δεν υπάρχει ιδιαίτερη κίνηση, εκτός από τους αγρότες οι οποίοι μετακινούνται στην περιοχή συνεχώς. Το «μαγικό» είναι ότι οι μέλισσες μεταφέρουν νέκταρ σε απόσταση τριών χιλιομέτρων, δεν αναγνωρίζουν φραγμούς και περνάνε πάνω από τα συρματοπλέγματα, τα οδοφράγματα και τα σημεία διέλευσης. Άρα, ήταν ελεύθερες να μεταφέρουν νέκταρ από την κατεχόμενη αλλά και την ελεύθερη περιοχή της Κύπρου για τη δημιουργία του έργου. Η Κύπρος για μένα είναι το σπίτι και η φύση με αυτόν τον τρόπο δείχνει πως τα «όρια» τα δημιουργεί ο άνθρωπος.

Ποια η διαδικασία που ακολούθησες;

Υπάρχουν τρία στάδια, πρώτα δημιούργησα το γλυπτό σε ένα ψηφιακό πρόγραμμα, στη συνέχεια έκοψα τα ξύλα και τα τοποθέτησα για να πάρουν το σχήμα του γλυπτού και στη συνέχεια τα έβαλα στην κυψέλη για τρεις εβδομάδες, διάρκεια κατά την οποία οι μέλισσες δημιουργούν τις κηρήθρες. Η περίοδος που είναι πιο ενεργές οι μέλισσες είναι γύρω στην άνοιξη, αρχίζει δηλαδή περίπου τον Απρίλιο και συνεχίζει μέχρι τα τέλη του Οκτώβρη στην Κύπρο διότι έχουμε καλό κλίμα και το φθινόπωρο. Βέβαια, αυτό εξαρτάται από την ανθοφορία. Το συγκεκριμένο έργο τοποθετήθηκε τον Ιούνιο του 2023 και παρέμεινε στην Πράσινη Γραμμή για τρεις εβδομάδες που αποτελεί το σημείο κλειδί στο οποίο οι μέλισσες έχουν αναπτύξει σε ικανοποιητικό επίπεδο το σχήμα αλλά δεν έχουν ακόμη παραγάγει μέλι στις κηρήθρες. Προτιμώ να μην υπάρχει μέλι στο γλυπτό για πρακτικούς λόγους, διότι αντέχει περισσότερο στον χρόνο και παράλληλα δεν ελκύει έντομα. Να πούμε ότι η κυψέλη παραμένει κλειστή και οι μέλισσες δεν πρέπει να ενοχλούνται, αναστατώνονται γιατί ενδεχομένως να βγουν από τον ρυθμό της παραγωγής τους.

Στη Δημοτική Αγορά Λάρνακας για την Μπιενάλε

Το έργο φιλοξενείται στη Δημοτική Αγορά Λάρνακας, στο πλαίσιο της φετινής διοργάνωσης της Μπιενάλε Λάρνακας με θεματική «Home Away from Home», η οποία παρουσιάζει ένα πρόγραμμα διάρκειας επτά εβδομάδων στο οποίο φιλοξενούνται εκατό έργα τέχνης από διεθνείς καλλιτέχνες σε έξι εκθεσιακούς χώρους, καθώς θα διεξαχθούν 17 παράλληλες εκδηλώσεις σε διαφορετικές τοποθεσίες στη Λάρνακα και στην Αθηένου. Η Μπιενάλε Λάρνακας είναι η μοναδική Μπιενάλε Τεχνών στην Κύπρο, η οποία ξεκίνησε το 2018 από τον εγγεγραμμένο μη κερδοσκοπικό πολιτιστικό σύλλογο «Artion» και πλέον διοργανώνεται στην πόλη και επαρχία της Λάρνακας κάθε δύο χρόνια. Στοχεύει στην προβολή και ανάδειξη των τεχνών και του πολιτισμού τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ως ο μεγαλύτερος διεθνής καλλιτεχνικός οργανισμός στην Κύπρο, προσελκύει επίσης σημαντικό αριθμό επισκεπτών, με τη συμμετοχή δημιουργών και συνεργατών από την Κύπρο αλλά και το εξωτερικό.