Όταν ρώτησαν την Es Devlin, μια από τις διασημότερες σκηνογράφους του κόσμου, από πού αντλεί έμπνευση, απάντησε από τον Christopher Wren, τον πολυμαθή αστρονόμο του 17ου αιώνα και αρχιτέκτονα, ο οποίος σχεδίασε τον καθεδρικό ναό του Αγίου Παύλου.

Όταν ανέλαβε την καλλιτεχνική διεύθυνση της London Design Biennale 2020, μίλησε για τη σημασία των ιδεών σήμερα. «Κάθε ιδέα που γεννάμε έχει τη δύναμη να φτάσει σε ένα μαζικό ψηφιακό κοινό που δεν είχαν φανταστεί οι προηγούμενες γενιές, ενώ η ζωή των φυσικών προϊόντων που παράγουμε συχνά είναι μεγαλύτερη από τη δική μας», είπε.

Εκατομμύρια άνθρωποι είδαν πρόσφατα τις τελευταίες δουλειές της, τα σκηνικά της περιοδείας της Beyoncé «Renaissance», τα σκηνικά για τις συναυλίες του Weeknd, της Adele και της Miley Cyrus, των U2, το σετ του Super Bowl, τους χώρους που σχεδίασε για τις επιδείξεις του Yves Saint Laurent, της Louis Vuitton, τα σκηνικά που σχεδίασε για την όπερα και για θεατρικές παραστάσεις. Οι ΝΥΤ την αποκαλούν δημιουργό αναμνήσεων και ψυχολογιών, ιδεών και ονείρων.

Την τελευταία δεκαετία, προσάρμοσε την τέχνη της για να αντιμετωπίσει τις κλιματικές και πολιτισμικές κρίσεις. Δημιουργεί ιστορίες με τρόπους που μένουν μαζί μας και αναδιαμορφώνουν τη σκέψη μας.

H έκθεσή της «An Atlas of Es Devlin» στο Cooper Hewitt, Smithsonian Design Museum, είναι η πρώτη μονογραφική έκθεση αφιερωμένη από το μουσείο σε Βρετανό καλλιτέχνη και η 52χρονη Devlin παρουσιάζει ένα πανόραμα της θεαματικής δουλειάς της και έργα που θεωρείται ότι μεταμορφώνουν το κοινό.

Από το ξεκίνημά της στα μικρά θέατρα το 1995, έχει χαράξει μια πορεία από σκηνικά στο Εθνικό Θέατρο και τη Μητροπολιτική Όπερα έως εγκαταστάσεις σε μεγάλα ιδρύματα, όπως το World Expo, το Lincoln Center και τα κεντρικά γραφεία των Ηνωμένων Εθνών. Την τελευταία δεκαετία, προσάρμοσε την τέχνη της για να αντιμετωπίσει τις κλιματικές και πολιτισμικές κρίσεις. Δημιουργεί ιστορίες με τρόπους που μένουν μαζί μας και αναδιαμορφώνουν τη σκέψη μας.

Η 52χρονη Devlin παρουσιάζει ένα πανόραμα της θεαματικής δουλειάς της και έργα που θεωρείται ότι μεταμορφώνουν το κοινό. Φωτ.: via Es Devlin Studio

Αυτές οι ιστορίες ξεκινούν συχνά στο περιθώριο των κειμένων. Το έργο της Devlin έχει τις ρίζες του στην ανάγνωση και το σχέδιο. Σκίτσα και μικρά μοντέλα από χαρτόνι αποτελούν τους σπόρους των μεγάλης κλίμακας έργων της. Μέχρι τώρα, τα σχέδια, οι πίνακες και τα γλυπτά παρέμεναν αόρατα. Για αυτήν την πρώτη μονογραφική έκθεση, οι επιμελητές έψαξαν στο αρχείο της δουλειάς της εδώ και 30 χρόνια, συνδέοντας τους εφηβικούς πίνακές της με τα σκηνικά της και τις σύγχρονες εγκαταστάσεις της. Η Devlin αποκαλεί το αποτέλεσμα «άτλαντα - μια συλλογή από χάρτες».

Η Devlinστο στούντιό της στο νότιο Λονδίνο σκιτσάρει δύο από τα είδη ζώων που περιλαμβάνονται στο London Priority Species List και παρουσιάζονται στο "Come Home Again". Φωτ.: via Es Devlin Studio

Η Devlin «επινόησε ξανά τον τροχό σε κάθε τομέα με τον οποίο έχει καταπιαστεί, στο θέατρο, την ποίηση, τη γλυπτική, την οικολογία ή την εγκατάσταση», λέει η ιστορικός τέχνης Katy Hessel. Και προσθέτει: «Θα τη χαρακτήριζα οραματίστρια». Ο Hans Ulrich Obrist, καλλιτεχνικός διευθυντής των Serpentine Galleries στο Λονδίνο, λέει ότι το χάρισμα της Devlin δεν είναι απλώς ότι διαθέτει «τόσο πολλά διαφορετικά ταλέντα, του σχεδίου, της αρχιτεκτονικής, της γραφής, αλλά ότι έχει δημιουργήσει μια μορφή συνεργατικής τέχνης. Δημιουργεί έναν κοινόχρηστο χώρο για τις τελετουργίες του θεάτρου, των ποπ συναυλιών ή της τέχνης». «Για μένα», λέει η ίδια, «δεν υπάρχει ιεραρχία μεταξύ της αξίας της όπερας "Κάρμεν" και της Μπιγιονσέ». Όταν ένας από τους βοηθούς του Kanye West τηλεφώνησε, το 2005, και ζήτησε από την Devlin να τον βοηθήσει να σώσει την ταλαιπωρημένη περιοδεία του, πέταξε για τη Νέα Υόρκη 24 ώρες αργότερα, με βιβλία για τον James Turrell και τον Βάγκνερ για να εμπνεύσει τον ράπερ, με τον οποίο συνεργάστηκε σε νέα σχέδια.

Από τότε που ξεκίνησε ως σκηνογράφος, στα μέσα της δεκαετίας του '90, έχει δουλέψει σε «περίπου 380» έργα. Και παρόλο που πολλοί καλλιτέχνες έχουν καταπιαστεί αργότερα στην καριέρα τους με τη σκηνογραφία, η Devlin ακολούθησε αντίστροφη πορεία και σήμερα είναι πιο πιθανό να δει κάποιος τη δουλειά της σε γκαλερί τέχνης, συναυλίες σε στάδια, επιδείξεις μόδας ή εκθέσεις αρχιτεκτονικής παρά σε θέατρα ή όπερες.

Renaissance. Φωτ.: via Es Devlin Studio

Σκηνικό της περιοδείας του Weeknd. Φωτ.: via Es Devlin Studio

Το σκηνικό της Ντέβλιν για την περιοδεία “Watch the Throne” των Kanye West και Jay-Z το 2011. Φωτ.: via Es Devlin Studio

Η φήμη της ως σκηνογράφου που δημιουργεί σκηνικά τα οποία προσφέρουν μια ιδιαίτερη οπτική εμπειρία και γίνονται το σημείο συζήτησης σε μια παράσταση ξεκίνησε πολύ νωρίς. Το 1996, για την πρώτη της επαγγελματική δουλειά σε ένα περιφερειακό αγγλικό θέατρο –που ανέβαζε τον «Εδουάρδο Β'» του Christopher Marlowe – έμαθε τα υδραυλικά του θεάτρου για να δημιουργήσει ένα σκηνικό στο οποίο έτρεχε αίμα από ένα ντους. Δύο χρόνια αργότερα, στο Εθνικό Θέατρο, ένα φανταστικό σκηνικό για την «Προδοσία» του Harold Pinter εντυπωσίασε τον περίφημο γκρινιάρη θεατρικό συγγραφέα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα εφημερίδων, έλεγε: «Έχετε γνωρίσει την Es Devlin; Έγραψε το έργο».

Ο λόγος που έγινε διάσημη είναι ότι δεν θεώρησε ποτέ ότι η σκηνογραφία είναι μια ελκυστική διακόσμηση στο φόντο μιας παράστασης, κάτι που υπαγόρευε μέχρι την εμφάνισή της η αγγλική θεατρική ορθοδοξία.

Οι αναθέσεις για συναυλίες και επιδείξεις μόδας τη βοηθούν να διατηρεί ένα μικρό στούντιο αρχιτεκτονικής και design που αναπτύσσει τις ιδέες της. Ένα γυάλινο κουτί πάνω στο οποίο προβάλλονταν εικόνες βροχής εμφανίστηκε τόσο σε μια παράσταση του «Faith Healer» του Brian Friel στο Λονδίνο το 2016, όσο και σε μια περιοδεία της Adele την ίδια χρονιά. Τα κουτιά έχουν γίνει κάτι σαν υπογραφή της. Ένας περιστρεφόμενος κύβος παρίστανε μια γκαλερί του Μανχάταν και μια αίθουσα ανακρίσεων της αστυνομίας του Πεκίνου στα έργα «Chimerica» της Lucy Kirkwood και «The Lehman Trilogy» του Stefano Massini.

Es Devlin, "Miracle Box", 2016. Η Ντέβλιν κατασκεύασε ένα κουτί καλυμμένο με προβολές των χεριών της που προσπαθούν με διάφορους τρόπους να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα φως στην καρδιά του περιστρεφόμενου κύβου. Φωτ.: via Es Devlin Studio

Es Devlin, “Morning I,” 2009. Φωτ.: via Es Devlin Studio

Εδώ και πολύ καιρό συνδέει την ποίηση με την εικαστική τέχνη, τη μουσική αλλά και την τεχνολογία, κάτι που ο κόσμος σήμερα είναι έτοιμος να δει.

Αγαπά τα σκηνικά για την όπερα. Στην Ελλάδα είδαμε τη δουλειά της στα σκηνικά της όπερας «I puritani» το 2009, μια συμπαραγωγή με την Όπερα της Ολλανδίας και το Μεγάλο Θέατρο της Γενεύης, που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Εμπνεύστηκε το σκηνικό με το γιγάντιο ζευγάρι χέρια και τα χαρτιά τράπουλας που πέφτουν ανάμεσά τους για την όπερα «Κάρμεν» από μια σκηνή του έργου. Το σκηνικό ήταν πάνω στο νερό, σε μια λίμνη, με φόντο ένα χρυσό ηλιοβασίλεμα, στο Bregenz της Αυστρίας το 2017.

Το σκηνικό της όπερας για την "Κάρμεν" στο Μπρέγκεντς της Αυστρίας το 2017 βασίστηκε σε μια σκηνή όπου η Κάρμεν πετάει χαρτιά στον αέρα.

Η δουλειά της αψηφά την κατηγοριοποίηση. Η μονογραφία της «An Atlas of Es Devlin» (Thames & Hudson) –που δάνεισε τον τίτλο της και στην έκθεση στο Σμιθσόνιαν– είναι ένα εξαιρετικό έργο τέχνης που περιέχει φωτογραφίες, κείμενα, αναδιπλούμενα κομμάτια, με ημιδιαφανή επικάλυψη και κοπτικά που αντικατοπτρίζουν την πολυπλοκότητα και την ευφάνταστη έκταση της δημιουργικής της διαδικασίας από την ιδέα έως την τελική επανάληψη.

Έχοντας πτυχίο Αγγλικής Φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, άρχισε να σχεδιάζει από πολύ νωρίς. Η δουλειά του Lucio Fontana που είδε ως έφηβη στην Tate Gallery άσκησε τεράστια επιρροή στο έργο της. Κάθε μέρα όταν ξυπνάει φωτογραφίζει τη γραμμή του φωτός που περνά μέσα από τις περσίδες στο δωμάτιό της και περνά περίπου 20 ήσυχα λεπτά διαλογιζόμενη. Η δημιουργική τρέλα και η φαντασία της Es Devlin είναι ακατάβλητες και θα μας απασχολήσουν για πολλά χρόνια ακόμα.

Το "An Atlas of Es Devlin" αποτελείται από πολλές πολυεπίπεδες σελίδες με κυκλικά ανοίγματα, σε σχήμα ίριδας. Φωτ.: Elliot Goldstein © Smithsonian Institution

Archive Unboxed. Φωτ.: via Es Devlin Studio. Courtesy of Es Devlin.

Εγκατάσταση Book Unbound. Φωτ.: via Es Devlin Studio. Courtesy of Es Devlin.

Το σκηνικό της Ντέβλιν για την "Τριλογία Lehman", η οποία έκανε πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο του Λονδίνου το 2018, πριν μεταφερθεί στο West End και στο Μπρόντγουεϊ. Φωτ.: via Es Devlin Studio

Μοντέλο του "Οι Φωνές Σας". Ακρυλικό, νήμα, νάιλον νήμα και LED, αναδημιουργημένο για την έκθεση. Εγκαταστάθηκε το 2022 στη Lincoln Center Plaza, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ. Φωτ: Elliot Goldstein © Smithsonian Institution.

"Σπουδές στη Σφαίρα". Μεικτή τεχνική σε χαρτί. Χρησιμοποιήθηκε ως σκηνικό στην περιοδεία των U2:UV Achtung Baby Live at Sphere, στο Λας Βέγκας, Νεβάδα, ΗΠΑ. 2023. Φωτ.: via Es Devlin Studio. Courtesy of Es Devlin.

"Γλυπτά, Ιδέες σε Μορφές". Κομμένο χαρτί και χαρτόνι. Παρουσιάστηκε το 2020, BBC Culture in Quarantine Masterclass. Φωτ.: via Es Devlin Studio. Courtesy of Es Devlin.

Μοντέλο, "Please Feed the Lions". Εγκαταστάθηκε το 2018 στη London Design Biennale, Trafalgar Square, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο. Φωτ: Elliot Goldstein © Smithsonian Institution.

Εγκατάσταση, "Θέατρο σε Κουτί". Φωτ: Elliot Goldstein © Smithsonian Institution.

Μοντέλο του "Atlas". Τρισδιάστατα εκτυπωμένη ρητίνη και LED, αναδημιουργημένο για την έκθεση. Φωτ.: via Es Devlin Studio. Courtesy of Es Devlin.

Σχέδια της Es Devlin, 1989: Σπουδές μιας γυναικείας φιγούρας περιορισμένης μέσα σε ένα κουτί. Υπήρξε η έμπνευση για την εγκατάσταση "Θέατρο σε Κουτί". Φωτ.: via Es Devlin Studio. Courtesy of Es Devlin.

Με πληροφορίες από ΝΥΤ, Smithsonian, Tate