Η αγορά Λαλάν (Les Lalanne), ζεύγος από τη Γαλλία (Φρανσουά-Ξαβιέ Λαλάν 1927-2008 & Κλοντ Λαλάν 1925-2019) που είναι γνωστό για τα ιδιόρρυθμα, σουρεαλιστικά γλυπτά ζώων και φυτών, δεν ήταν ποτέ πιο ισχυρή. Ενώ το ρεκόρ πώλησης των 18,3 εκατ. ευρώ που άγγιξε πρόσφατα ένα ιστορικό έργο στον οίκο Christie's του Παρισιού, αντανακλά τη ζωτική σχέση μεταξύ των καλλιτεχνών και της πατρίδας τους, της Γαλλίας, καθώς γνώστες λένε ότι η ζήτηση για το έργο τους είναι παγκόσμια.

«Η αγορά Λαλάν δεν γνωρίζει σύνορα. Πραγματικά συλλέγεται από κάθε κοινότητα και πολιτισμό», λέει Edith Dicconson, η εκτελεστική διευθύντρια της γκαλερί Kasmin της Νέας Υόρκης, η οποία εκπροσωπεί το ζευγάρι στις ΗΠΑ από το 2007.

Η γνωριμία τους

Στην τελευταία του ατομική έκθεση ζωγραφικής, το 1966, ο Φρανσουά-Ξαβιέ συνάντησε την Κλοντ, κόρη ενός μεσίτη χρυσού και μίας μουσικού, που θα γινόταν η σύντροφός του στην τέχνη και τη ζωή.

Το 1966, ο Ελληνοαμερικανός έμπορος Alexander Iolas παρουσίασε τον Φρανσουά-Ξαβιέ και την Κλοντ δίπλα σε σουρεαλιστές όπως ο Max Ernst και ο René Magritte, σε μια έκθεση που βοήθησε να μπουν τα Les Lalanne «στον χάρτη», λέει η Dicconson. Βοήθησε επίσης να προσεγγίσουν τα γλυπτά τους. Αν και τα έργα θα μπορούσαν, και συχνά εξακολουθούν να ερμηνεύονται λανθασμένα ως διανοητικά ελαφριά, από τη «σουρεαλιστική ιδέα της ριζοσπαστικής αντιπαράθεσης, το αντίθετο της φόρμας που ακολουθεί τη λειτουργικότητα», λέει ο Nick Olney, ο πρόεδρος της Kasmin.

«Είναι να έχεις κάτι που μοιάζει με ρινόκερο αλλά να ξεδιπλώνεται και να γίνεται όλα αυτά τα άλλα καταπληκτικά πράγματα, όπως ένα μπαρ. Νιώθεις αυτού του είδους τη γνωστική ασυμφωνία αλλά και χαρά όταν αρχίζεις να τη βιώνεις», προσθέτει.

Αυτό το θέμα είναι κοινό στην παραγωγή του Φρανσουά-Ξαβιέ και της Κλοντ και παράλληλα «έφερναν» την ύπαιθρο στο Παρίσι, είτε δουλεύουν μαζί είτε χωριστά. Η γαλλική ύπαιθρος τους ενέπνευσε να δημιουργήσουν αντικείμενα που πολλά από αυτά προορίζονταν να ενσωματωθούν στην καθημερινή ζωή.Τα πιο αναγνωρίσιμα έργα τους είναι τα γλυπτά «Mouton», πρόβατα σε φυσικό μέγεθος φτιαγμένα από διάφορα υλικά που σκόπευε να τα δείξουν σε εσωτερικούς χώρους για να «δημιουργήσουν κάτι πολύ επεμβατικό... όπως το να φέρεις την ύπαιθρο στο Παρίσι», όπως το έθεσε.

«Αποκαλώ το πρόβατο το ναρκωτικό της πύλης», λέει η Dicconson, προσθέτοντας ότι οι νέοι πελάτες αγοράζουν συχνά ένα γλυπτό «Mouton» πριν ερωτευτούν «τον κόσμο των Lalanne». Σημειώνεται ότι, η γκαλερί Kasmin θα παρουσιάσει, τον Απρίλιο 2024, μια μεγάλη έκθεση με τα έργα του ντουέτου που επιμελείται ο Paul B. Franklin από τη συλλογή της κόρης τους Caroline Hamisky Lalanne.

Ο Ρινόκερος που σπάει ρεκόρ

Το κομμάτι «Rhinocrétaire I» (1964), το οποίο πωλήθηκε στον οίκο Christie's, είναι ένας ορειχάλκινος ρινόκερος που στεγάζει γραφείο, χρηματοκιβώτιο, μπαρ και αποθήκευση κρασιού σε κρυφές θήκες-συρτάρια. Ήταν το πρώτο γλυπτό που είναι γνωστό ότι δημιούργησε ο Φρανσουά-Ξαβιέ μετά την απόσυρσή του από τη ζωγραφική, το 1963. Είχε συμμετάσχει σε μία μόνο έκθεση, στο Παρίσι το 1953, προτού γυρίσει την πλάτη του στη ζωγραφική. Το «Rhinocrétaire I» συμπεριλήφθηκε στις «Zoophites», την πρώτη κοινή έκθεση του ντουέτου, που πραγματοποιήθηκε στην Galerie J. στο Παρίσι, το 1964.

Ωστόσο, το έργο της Κλοντ εξακολουθεί να ακολουθεί εμπορικά αυτό του συζύγου της. Το ρεκόρ της στο σφυρί είναι 3,7 εκατ. ευρώ, για έναν πολυέλαιο πεταλούδας του 2003 που πωλήθηκε στον οίκο Christie's, στο Παρίσι, το 2021, σχεδόν πέντε φορές λιγότερο από τη νέα δημοπρασία του Φρανσουά-Ξαβιέ των 18,3 εκατομμυρίων ευρώ για το «Rhinocrétaire I». Η υψηλότερη τιμή που επετεύχθη για μια συνεργασία του ζευγαριού κοστίζει 4,5 εκατ. ευρώ, για ένα υβριδικό γλυπτό που συνδυάζει ένα από τα μήλα της Κλοντ με έναν από τους πιθήκους του François-Xavier, στον οίκο Sotheby's του Παρισιού, το 2021.

Η αγοραστική πορεία

Τα Les Lalanne είχαν μια ισχυρή γαλλική αγορά, καθώς και μερικούς ενεργούς Αμερικανούς συλλέκτες, από τα πρώτα τους χρόνια, λέει ο de Bazin του Christie's. Μια παράσταση του 1967 στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο βοήθησε να εδραιωθεί η φήμη του ζευγαριού στις ΗΠΑ. Οι Lalanne έλαβαν μέρος σε εκθέσεις διεθνώς τις επόμενες δεκαετίες και ο Iolas έδωσε τη δουλειά τους σε συλλέκτες όπως το γαλλικό υποκατάστημα της τραπεζικής οικογένειας Rothschild, στη Βρετανίδα συλλέκτη έργων τέχνης Pauline Karpidas και στον πρώην επικεφαλής της Fiat Gianni Agnelli.

Τρία χρόνια μετά τον θάνατο του Iolas, το 1987, οι Lalanne άρχισαν να συνεργάζονται με τη γαλλική Galerie Mitterrand, που ιδρύθηκε από τον φίλο τους Jean-Gabriel Mitterrand. Ο έμπορος Ben Brown, ο οποίος άρχισε να εκπροσωπεί το δίδυμο στο Λονδίνο το 2004, μεγάλωσε σημαντικά την αγορά τους παρουσιάζοντας το έργο τους στην Ασία (η γκαλερί του επεκτάθηκε στο Χονγκ Κονγκ το 2009) και σε σημαντικές εκδηλώσεις όπως το «The European Fine Art Fair» (Tefaf) στο Μάαστριχτ και στη Νέα Υόρκη. Ο Brown λέει ότι «έφερε επίσης τον Paul Kasmin στο δίκτυο από την αρχή, καθώς ήξερε ότι χωρίς τη Νέα Υόρκη και την Αμερική δεν θα κατάφερναν ποτέ να φέρουν την αγορά τους σε ένα επίπεδο που τους άξιζε».

Ο Brown πλαισιώνει την υπεράσπιση των τριών εμπόρων των Lalanne στον κόσμο των καλών τεχνών ως ένα σημαντικό προπύργιο ενάντια στην τακτική συμπερίληψη των έργων τους σε δημοπρασίες διακοσμητικής τέχνης, μια απόφαση που χαρακτηρίζει «προφανώς παράλογη και τον κύριο λόγο για τον οποίο η Κλοντ και ο Φρανσουά-Ξαβιέ δεν άρεσαν ποτέ στους οίκους δημοπρασιών».

Κι όμως, αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη επιτυχία στην εμπορική πορεία των Lalanne ήρθε το 2009 στη δημοπρασία του Christie's, με την προσωπική συλλογή του σχεδιαστή μόδας Yves Saint Laurent και του συνεργάτη του Pierre Bergé, στο Παρίσι. Έγινε η πολυτιμότερη συλλογή που πουλήθηκε ποτέ σε δημοπρασία, συγκεντρώνοντας 373,9 εκατομμύρια ευρώ σε περίοδο ύφεσης, με δύο έργα Lalanne να φτάνουν σε αυτό που ο Olney αποκαλεί «μεγάλους, που ανοίγουν τα μάτια, δημόσιους αριθμούς»: Το Μπαρ «YSL» (1965) του Φρανσουά-Ξαβιέ πωλήθηκε έναντι 2,8 εκατ. ευρώ και οι καθρέφτες από την εγκατάσταση «Salon des Miroirs» (1974-85) της Κλοντ έναντι 1,9 εκατ. ευρώ. Την ίδια χρονιά, η γκαλερί Kasmin γνώρισε μεγάλη επιτυχία σκηνοθετώντας μια τεράστια υπαίθρια εγκατάσταση «Mouton» του Φρανσουά-Ξαβιέ στην Park Avenue της Νέας Υόρκης.

Η ζήτηση για την παραγωγή των καλλιτεχνών μόνο αυξάνεται από τότε. «Βασικά, μπορείτε απλώς να προσθέσετε ένα μηδέν στην τιμή οποιουδήποτε έργου τους τώρα σε σύγκριση με την περίοδο που άρχισα να δουλεύω μαζί τους», είπε ο Brown το 2019. Τέσσερα χρόνια αργότερα, θεωρεί επίσης ότι είναι «αναμφισβήτητα ευκολότερο να πουλήσουν τη δουλειά τους τώρα».

Επιπλέον, σύμφωνα με τους πωλητές, το εύρος των συλλεκτών για τα Les Lalanne είναι ομοιόμορφα χωρισμένος ανά περιοχή σήμερα. Τα στοιχεία του οίκου Christie's δείχνουν ότι περίπου το ένα τρίτο των αγοραστών των Lalanne εδρεύει στις ΗΠΑ, το ένα τρίτο στην Ευρώπη και το ένα τρίτο στην Ασία, με μικρό αριθμό αλλού. Ο Olney σημειώνει ότι η Kasmin έχει πουλήσει έργα σε σημαντικές συλλογές στην Κεντρική και Νότιο Αμερική.

«Η ζήτηση για σόλο κομμάτια της Κλοντ, που συχνά διαθέτουν παιχνιδιάρικη και χαρακτηριστική μεταλλοτεχνία, έχει αυξηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία 15 χρόνια», λέει ο Olney. Τα avant-garde κοσμήματά της, συμπεριλαμβανομένων κομματιών για οίκους μόδας, όπως ο Dior και ο Saint Laurent, έχουν επηρεάσει γενιές σχεδιαστών. Τα γλυπτά της, «Choupatte», από κεφάλια λάχανου με πόδια κοτόπουλου από πατιναρισμένο και γαλβανισμένο χαλκό αποτελούν παράδειγμα της δεξιοτεχνίας και της ευρείας απήχησής της.

Ο θάνατος του Φρανσουά-Ξαβιέ το 2008 ενίσχυσε περαιτέρω το προφίλ και την αγορά του. Η Κλοντ παρέμεινε ενεργή στη διοργάνωση εκθέσεων για την τέχνη εκείνης και του συζύγου της, καθώς και στη δημιουργία νέων έργων, μέχρι λίγο πριν τον θάνατό της σε ηλικία 93 ετών το 2019. Μήνες αργότερα, η πώληση ακινήτων της οικογένειας στον οίκο Sotheby's στο Παρίσι έφτασε τα 91,3 εκατομμύρια ευρώ, τετραπλασιάζοντας την υψηλή εκτίμηση του οίκου δημοπρασιών. Αγοραστές από 43 χώρες απέκτησαν και τις 274 παρτίδες που προσφέρονται.

Παρά την παγκόσμια γοητεία των Les Lalanne, η πώληση του έργου τους στο Παρίσι εξακολουθεί να έχει ενδιαφέρον για τους συλλέκτες, λέει ο de Bazin. Το «Rhinocrétaire I» παραδόθηκε την άνοιξη του τρέχοντος έτους και δεν χρειάστηκε να πουληθεί επειγόντως, επιτρέποντας στον Christie's να τελειοποιήσει τη στρατηγική του. Ο οίκος δημοπρασιών κανόνισε να το πουλήσει στο Παρίσι αυτόν τον Οκτώβριο για να ευθυγραμμιστεί με τη σύγκλιση του κόσμου της τέχνης στην πόλη για τη δεύτερη έκθεση «Paris+ by Art Basel».

Αρχές Οκτωβρίου του 2023, η πώληση 19 επιπλέον παρτίδων από το έργο Lalanne στον οίκο Sotheby’s Παρισιού υπερδιπλασίασε τη χαμηλή εκτίμηση, αγγίζοντας σχεδόν τα 8,2 εκατομμύρια ευρώ. Ο Sotheby's αναμένεται επίσης να κερδίσει έως και 11 εκατ. ευρώ (χωρίς φόρους) από 31 έργα των Les Lalanne στην πώληση αντικειμένων. Σημειώνεται ότι η γκαλερί Kasmin θα παρουσιάσει τον Απρίλιο του 2024 μια μεγάλη έκθεση με έργα του ντουέτου που επιμελείται ο Paul B. Franklin από τη συλλογή της κόρης τους Caroline Hamisky Lalanne.

Με πληροφορίες από Art Newspaper