Το Φανερωμένης 70 «κλείνει» τη χρονιά με ένα από τα πιο ιδιαίτερα προγράμματά του, το οποίο εδώ και χρόνια δημιουργεί ένα άλλο παράθυρο μέσα από το οποίο μπορούμε να κοιτάξουμε την Κύπρο αλλιώς.

Πρόκειται για το συνεχές κοινωνιολογικό/πολιτιστικό πρόγραμμα «Delivering Views – Delivering Texts», το οποίο συνεχίζεται με την έκδοση του τεύχους νο. #33, με τίτλο: Επιστρέφοντας από τη Διασπορά.

Η πρώτη δράση της έκδοσης είναι ένας περίπατος, με τίτλο «Βλέποντας την Κύπρο μέσα από έναν περίπατο κατά μήκος σταθμών ζωής», ο οποίος προσεγγίζει τις γειτονιές του Αγίου Ανδρέα μέσα από τα μάτια του Δρ Γαβριήλ Κουρέα και θα λάβει χώρα το Σάββατο 30 Δεκεμβρίου 2023, η ώρα 15.00. Το «Π» ζήτησε από τον ίδιο να μοιραστεί μερικά λόγια για τη διαδρομή που θα ταξιδέψει τους περιπατητές στο παρελθόν και τις αναμνήσεις από μία άλλη Κύπρο.

«Επιστρέφοντας από τη Διασπορά: Βλέποντας την Κύπρο μέσα από έναν περίπατο κατά μήκος σταθμών ζωής». Μιλήστε μας για τον Άγιο Ανδρέα, τα στοιχεία του σήμερα και του χθες.

Θα ξεκινήσω με την ιστορία που μου έλεγε η γιαγιά μου για το πώς μετακόμισαν στον Άγιο Ανδρέα. Μια μέρα ο παππούς μου της ανακοίνωσε ότι αγόρασε ένα κομμάτι γης στον Άγιο Ανδρέα. Αυτό ήταν το 1946 αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η Κύπρος έμπαινε στα πρώτα στάδια της νεωτερικοτητας της. Αναστατώθηκε τόσο πολύ με την ανακοίνωση που δεν μίλησε στον παππού μου για μια ολόκληρη εβδομάδα. Η γιαγιά μου του είπε: «Θέλεις να μας φάνε ζωντανούς τα φίδια;» Ζούσαν στην οδό Ουζουνιάν στην παλιά πόλη, όπως την αποκαλούμε σήμερα. Για εκείνη, η μετακόμιση έξω από την περιτειχισμένη πόλη σε μια περιοχή που ήταν ουσιαστικά μόνο χωράφια ήταν εντελώς ακατανόητη, καθώς δεν μπορούσε να καταλάβει πώς θα μπορούσε κανείς να ζήσει χωρίς την οικειότητα που είχε συνηθίσει στα στενά δρομάκια της παλιάς πόλης. Ωστόσο, προχώρησαν στην ανέγερση ενός σπιτιού από ψαμμίτη, σχεδιασμένο από έναν Κύπριο αρχιτέκτονα της διασποράς που μόλις είχε επιστρέψει από την Αίγυπτο. Έτσι, η νεωτερικότητα, η διασπορά και η ενίοτε λανθασμένα αντιληπτή σχέση τους μπήκαν στην ιστορία μου, πριν ακόμα γεννηθώ. Όταν μεγάλωνα, η γειτονιά εξελίχθηκε σε μια όμορφη, πράσινη περιοχή γεμάτη από σπίτια από ψαμμίτη. Ωστόσο, τα άδεια χωράφια εξακολουθούσαν να υπάρχουν στο τέλος του δρόμου μας. Μόνο μετά τα γεγονότα του 1974 άρχισαν να εξαφανίζονται με την οικοδόμηση των αναγκαίων κατοικιών. Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο και νομίζω ότι επηρέασε τις απόψεις μου για τη ζωή, ήταν η πολυεθνική σύνθεση της περιοχής. Χάρη σε αυτούς -Αρμένιους, Κύπριους της αιγυπτιακής διασποράς, Βούλγαρους, Βρετανούς- απέκτησα περιέργεια για αυτούς τους διαφορετικούς πολιτισμούς και έμαθα από πολύ νεαρή ηλικία ότι η «διαφορά» δεν υπάρχει στην πραγματικότητα και ότι η έννοια του «άλλου» είναι ένα κατασκεύασμα. Σήμερα, η γειτονιά έχει χάσει αυτή τη σημαντική πτυχή. Αν και έχει κηρυχθεί διατηρητέα περιοχή, ο ιστός της διατηρείται, αλλά όχι οι πολύπλευρες συναντήσεις με τις οποίες μεγάλωσα. Ίσως πρόκειται για μια νοσταλγική άποψη από την πλευρά μου.

Ποιους σταθμούς θα δούμε εκεί;

Επέλεξα σταθμούς ζωής, στιγμές, γεγονότα και συναισθήματα που σημάδεψαν τη ζωή μου και διαμόρφωσαν τις απόψεις μου: Τραύμα, μνήμη, νοσταλγία, ουτοπία, σεξουαλικότητα και ανήκειν. Ξεκινάμε από το δημοτικό σχολείο του Αγίου Ανδρέα και ακολουθούμε τη διαδρομή που έκανα καθημερινά για να πάω στο σχολείο. Από εκεί κινούμαστε προς την είσοδο των Κεντρικών Φυλακών, τα σύνορα και ακολουθούμε το ποτάμι μέχρι την παλιά αγορά του Αγίου Ανδρέα. Σε κάθε σταθμό θα διαβάζω ένα απόσπασμα από διάφορα κείμενα - ακαδημαϊκά, πολιτιστικά, ιστορικά, μυθιστορηματικά. Κάθε κείμενο και κάθε σταθμός συνδυάζονται ως διακριτά αντικείμενα επιθεώρησης κατά μήκος μιας νομαδικής γραμμής.

Πως κάνουμε «delivery» τη θέα και κατ’ επέκταση την οπτική του τόπου μέσα από τη μνήμη;

Συμμετέχοντας σε μια αισθητηριακή συνάντηση με τον χώρο. Για τον πολιτισμικό σχολιαστή Michel de Certau υπάρχουν δύο δυνατότητες σε σχέση με τη θέαση του χώρου: πρώτον, η διευθέτηση των πραγμάτων σε μια εικόνα που μπορεί να εξεταστεί από απομακρυσμένα υποκείμενα- και δεύτερον, η κατοίκηση του χώρου ή η δημιουργία πρακτικών ή τακτικών της καθημερινής ζωής σε επίπεδο εδάφους. Αυτές οι πρακτικές σε επίπεδο εδάφους ενσωματώνουν μια συναισθηματική, ενσώματη αλληλεπίδραση με το χώρο που ξεφεύγει από τα αυστηρά όρια της οπτικής. Το περπάτημα παρέχει μια τέτοια δυνατότητα επειδή περιλαμβάνει μια σωματική εμπλοκή σε έναν ρυθμικό χρόνο που προωθεί τη συνάντηση και την ανακάλυψη, καθώς και τον συγχρονισμό των εσωτερικών σωματικών ρυθμών του περιπατητή και των ρυθμών κίνησης του τόπου μέσα από κοινές οπτικές γωνίες, σημεία ακρόασης, συνομιλιακή συναναστροφή και κριτική μαρτυρία.

«Delivering Views - Delivering Texts», ένα πολύ ιδιαίτερο κοινωνιολογικό/πολιτιστικό έργο που λειτουργεί ως ένα διαφορετικό αρχείο. Πώς θεωρείται ότι συμβάλλει στην καταγραφή της ιστορίας σε ένα διαπολιτισμικό πλαίσιο;

Το αρχείο που δημιουργεί είναι κατά τη γνώμη μου ένα αρχείο συναισθημάτων. Μια διερεύνηση των πολιτισμικών κειμένων, εικόνων, αναπαραστάσεων ως αποθετήρια συναισθημάτων και συγκινήσεων, τα οποία κωδικοποιούνται όχι μόνο στο περιεχόμενο των ίδιων των κειμένων αλλά και στις πρακτικές που περιβάλλουν την παραγωγή και την πρόσληψή τους. Η εστίασή τους στις οπτικές γωνίες χρησιμεύει ως σημείο εισόδου σε ένα τεράστιο αρχείο συναισθημάτων, στις πολλές μορφές αγάπης, οργής, οικειότητας, θλίψης, ντροπής και άλλων που αποτελούν μέρος της ζωντάνιας των διαπολιτισμικών αναμνήσεων.

Είναι ένας συνδυασμός προφορικού και απτού ιστορικού αρχείου;

Σε αυτή την περίπτωση, η εμπειρία του περπατήματος, ένα είδος διαλεκτικής παράστασης, παρέχει επιτελεστικά την ιστορία. Η εστίαση στο περπάτημα και την κίνηση προσφέρει έναν τρόπο να τοποθετηθεί το οπτικό μέσα στην κοινωνική, επιστημονική και καλλιτεχνική πρακτική. Μας ενθαρρύνει να αναγνωρίσουμε ότι το οπτικό είναι πάντα ενσωματωμένο στην πολυαισθητικότητα και την κίνηση που είναι αναπόσπαστο μέρος της πρακτικής και της εμπειρίας της καθημερινής ζωής.

Πώς η εμπειρία της διασποράς (στην προκειμένη) καθώς και το συγκεκριμένο αρχείο μπορούν να χρησιμοποιηθούν;

Μιλάω εδώ από τη σκοπιά της διασποράς και πιο συγκεκριμένα από τη βιωμένη εμπειρία της επιστροφής στις ρίζες. Η επιστροφή έχει τουλάχιστον αποπροσανατολιστική επίδραση. Η διασπορά θέτει ζητήματα του ανήκειν και της ταυτότητας, της πατρίδας και της εθνικότητας, ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν την εξειδίκευση του τόπου καταγωγής ή/και της εθνικότητας, ενώ άλλοι ενθαρρύνουν προσεγγίσεις που δεν επιβεβαιώνουν τα όρια, αλλά αντίθετα επιτρέπουν μεγαλύτερη ρευστότητα και κρεολισμό. Αυτές οι δύο θέσεις φαίνεται συχνά να παρουσιάζουν μια μονόπλευρη κατάσταση. Αντί να θεωρείται ως εθνότητα, η διασπορά μπορεί εναλλακτικά να θεωρηθεί ως ένα πλαίσιο για τη μελέτη μιας συγκεκριμένης διαδικασίας σχηματισμού κοινότητας μέσα από την πολλαπλότητα και την πολυκατευθυντικότητα των διαπολιτισμικών διαδρομών που ακολουθεί η διασπορά. Τα διασπορικά συναισθήματα της επιθυμίας, της απώλειας, της νοσταλγίας και του μη ανήκειν μπορούν να λειτουργήσουν θετικά για να φιλοξενήσουν πολλαπλές ταυτότητες και να λειτουργήσουν ενάντια στις κανονιστικές συμπεριφορές που βασίζονται στο ρατσισμό και σε άλλες μορφές βίαιης κατηγοριοποίησης.

Πληροφορίες
Φανερωμένης 70 | «Βλέποντας την Κύπρο μέσα από έναν περίπατο κατά μήκος σταθμών ζωής»
Περιπατητική δράση του «Delivering Views – Delivering Texts»
Σάββατο 30 Δεκεμβρίου 2023, 15.00
Σημείο εκκίνησης: Δημοτικό Σχολείο Αγίου Ανδρέα.
Τη συγκεκριμένη έκδοση επιμελούνται οι Κυριακή Κώστα, Δρ. Μόνικα Ασημένου, Ευαγόρας Βανέζης.

Περισσότερες πληροφορίες στο https://www.facebook.com/events/168439606328563