Αν ρωτήσει κανείς μια ή έναν γλωσσολόγο τι είναι αυτό που μελετά η γλωσσολογία, θα πάρει πολύ διαφορετική απάντηση από ό,τι αν είχε κάνει την ίδια ερώτηση πριν από 50 ή 150 χρόνια. Κι αυτό γιατί, ενώ μελετούμε όλες και όλοι το φαινόμενο «γλώσσα», που είναι πολύ ευρύ, εντούτοις το ενδιαφέρον της γλωσσολογίας σε κάθε εποχή αλλάζει, παρακολουθώντας τους κύριους προβληματισμούς της κοινωνίας την οποία υπηρετεί.

Οι πρώτοι που ασχολήθηκαν συστηματικά και επιστημονικά με τη γλώσσα ήταν οι Νεογραμματικοί (Junggrammatiker), μια σχολή Γερμανών κυρίως λογίων του 19^ου αιώνα, που, μελετώντας διαφορετικά στιγμιότυπα των γλωσσών, διατύπωσαν μια σειρά από φωνητικούς νόμους, για να δείξουν πώς συνδέεται η γλώσσα της εποχής τους με τη γλώσσα ξεχασμένων εποχών. Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι ανεξάρτητο από το γενικότερο πνεύμα του «ρομαντικού εθνικισμού» της εποχής που αναζητούσε τις ρίζες των εθνών στην αχλή του παρελθόντος. Δεν είναι τυχαίο ότι τότε περίπου η φιλολογική μελέτη ανασύρει χειρόγραφα όπως το έπος του Beowulf (1818) και Chanson de Roland (1832), που συνδέονται με το μυθικό παρελθόν των ευρωπαϊκών λαών.

Η αναζήτηση παλαιότερων μορφών της γλώσσας, ωστόσο, ανέδειξε ότι οι ευρωπαϊκοί λαοί είχαν κοινό γλωσσικό παρελθόν, διαπίστωση που δεν συμβιβαζόταν εύκολα με τις εθνικιστικές αντιλήψεις του ύστερου 19^ου αιώνα και των αρχών του 20^ού. Ίσως αυτό να εξηγεί τη στροφή της γλωσσολογίας, από τον Saussure και ένθεν, στη συγχρονική μελέτη της γλώσσας. Όταν ο Saussure έγραφε ότι «η παρέμβαση της ιστορίας το μόνο που κάνει είναι να θολώνει την κρίση» (Μαθήματα γενικής γλωσσολογίας, σ. 117 στο γαλλικό πρωτότυπο), η απόφανσή του ήταν επιστημονική, αφορούσε τη γλώσσα, και ήταν πολιτικά αποστειρωμένη. Ήταν όμως μια απόφανση που ταίριαζε σε μια εποχή όπου οι ορατές διαφορές μεταξύ των γειτονικών λαών έδειχναν πιο σημαντικές από τις ξεχασμένες ομοιότητες. 

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το ενδιαφέρον της γλωσσολογίας στρέφεται σε δύο κατευθύνσεις. Η μελέτη των συντακτικών δομών της γλώσσας, στην οποία πρωτοστάτησε ο Noam Chomsky, έχει ως στόχο να βρεθούν τα «καθολικά» χαρακτηριστικά της γλώσσας, τα στοιχεία εκείνα που αξιοποιούμε όλες και όλοι όταν εκφραζόμαστε γλωσσικά, ανεξάρτητα ποια επιμέρους γλώσσα μιλάμε. Ο ίδιος ο Chomsky γράφει χαρακτηριστικά: «Η καθολική γραμματική συνδέει όλους τους ανθρώπους, δεν τους διαιρεί» (On Anarchy, 2013, σελ. 77). Παράλληλα, οι συστημικές/λειτουργικές περιγραφές της γλώσσας μετατοπίζουν το ενδιαφέρον της επιστήμης από τους συγκεκριμένους γλωσσικούς τύπους (που διαφέρουν από γλώσσα σε γλώσσα) στην καθαυτή πράξη της επικοινωνίας: όσο κι αν διαφέρει ο τρόπος που ρωτάμε κάτι σε διαφορετικές γλώσσες, η πράξη της ερώτησης είναι κοινή. Η έμφαση αυτή της γλωσσολογίας στα στοιχεία που μοιραζόμαστε δείχνει να αποτελεί προσπάθεια να επουλωθούν τα τραύματα που προξένησε ο εθνικός κατακερματισμός.

Και σήμερα; Η στροφή της σύγχρονης γλωσσολογίας σε ερωτήματα όπως «πώς προσδιορίζεται γλωσσικά μια κοινωνία;», «ποια είναι η σχέση γλώσσας και ταυτότητας;», «τι συμβαίνει όταν ένα άτομο ή μια κοινωνία μιλάει ή σκέφτεται σε πολλές γλώσσες;» και «πώς διαμεσολαβεί η γλώσσα στην κατασκευή της πραγματικότητας;» δεν είναι άσχετη με την γενικότερη υποχώρηση των βεβαιοτήτων και των σταθερών μέσα από τις οποίες προσδιοριζόμασταν στο παρελθόν ή την αντικατάστασή τους με αυτό που ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν αποκαλεί «ρευστότητα». 

Αν ρωτούσε κανείς μια ή έναν γλωσσολόγο σε διαφορετικές εποχές, τι είναι αυτό που προσφέρει η επιστήμη μας στην κοινωνία, ίσως λάμβανε κάθε φορά διαφορετικές απαντήσεις. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο όμως, η αποστολή της γλωσσολογίας ήταν και είναι αδιασάλευτη: αποτελεί προσπάθεια της διανόησης, όπως εκφράζεται σε κάθε εποχή, μελετώντας τη γλώσσα στην οποία εκφράζεται, να κατανοήσει τον ίδιο της τον εαυτό.