Θα σας κάνω δύο ερωτήσεις που εκ πρώτης όψεως δεν συνδέονται μεταξύ τους: Μήπως συμβαίνει να οδηγείτε; Και μήπως χρησιμοποιείτε δύο γλώσσες (π.χ. ελληνικά και αγγλικά) στην καθημερινότητά σας; Ας υποθέσουμε πως η απάντηση και στις δύο παραπάνω ερωτήσεις είναι «ναι».

Φανταστείτε για λίγο πως οδηγείτε σε έναν κεντρικό δρόμο και επικρατεί κυκλοφοριακό χάος. Βγαίνουν από παντού αυτοκίνητα, ενώ κάποιες φορές εμφανίζονται αιφνιδιαστικά μπροστά σας πεζοί, καροτσάκια και σκυλιά. Παράλληλα παίζει το ραδιόφωνο στο αυτοκίνητό σας και ο δημοσιογράφος περιγράφει στους ακροατές περίπλοκους γρίφους καλώντας τους να τους λύσουν. Πόσο πιθανό είναι να προσέξετε όσα λέει ο δημοσιογράφος όσο προσπαθείτε να μην τρακάρετε και να μην πατήσετε κανέναν; Μάλλον ελάχιστα πιθανό. Σοφά πράττοντας, επιλέγετε να εστιάσετε στην προσεκτική οδήγηση και στην αποφυγή κάποιου ατυχήματος, παρά στους γρίφους της ραδιοφωνικής εκπομπής.

Τώρα σκεφτείτε πως, όταν μιλάτε ελληνικά, κάποιες φορές σας έρχονται στον νου αγγλικές λέξεις για κάποιες έννοιες που θέλετε να εκφράσετε. Όταν μιλάτε με μια φίλη σας που μιλάει και ελληνικά και αγγλικά, μπορεί να επιλέξετε να χρησιμοποιήσετε τις αγγλικές λέξεις ή εκφράσεις που σας έρχονται στον νου. Γιατί; Επειδή απλούστατα ξέρετε πως η φίλη σας θα σας καταλάβει. Τι θα κάνετε ωστόσο όταν σας έρχεται να χρησιμοποιήσετε αγγλικές λέξεις ή εκφράσεις για κάποιες έννοιες, αλλά μιλάτε σε μια κυρία που καταλαβαίνει μόνο ελληνικά; Ξέρετε πως, αν χρησιμοποιήσετε αυτές τις αγγλικές λέξεις ή εκφράσεις, η συνομιλήτριά σας θα σας κοιτάξει περίεργα και κάτι θα χάσει από όσα λέτε. Συνεπώς τι κάνετε; Δαγκώνετε τη γλώσσα σας και ψάχνετε την ελληνική λέξη ή έκφραση για την έννοια που θέλετε να μεταδώσετε. Και τελικά χρησιμοποιείτε μόνο την ελληνική γλώσσα όταν μιλάτε με αυτό το «αμιγώς ελληνόφωνο» άτομο.

Πώς θα αντιδρούσατε αν κάποιος σας έλεγε ότι οι δύο παραπάνω «δραστηριότητες» (οδήγηση μέσα σε κυκλοφοριακό κομφούζιο και συνομιλία με μονόγλωσσο άτομο) έχουν κάτι κοινό; Ίσως η σχέση μεταξύ αυτών των δραστηριοτήτων δεν σας είναι άμεσα προφανής, ωστόσο έχει υποστηριχτεί ότι για την παρεμπόδιση ή αγνόηση άσχετων ερεθισμάτων κατά την εκτέλεση οποιασδήποτε εργασίας ή δραστηριότητας χρησιμοποιούμε τις ίδιες νοητικές ικανότητες. Επομένως, και στις δύο παραπάνω δραστηριότητες χρησιμοποιούμε τις ίδιες νοητικές ικανότητες προκειμένου να μείνουμε προσηλωμένοι στον εκάστοτε στόχο μας (ασφαλής οδήγηση ή αποτελεσματική επικοινωνία). Αυτές οι ικανότητες ονομάζονται εκτελεστικές (ή επιτελικές) λειτουργίες και είναι απαραίτητες για την επιτυχή εκτέλεση περίπλοκων εργασιών ή δραστηριοτήτων που έχουν κάποιο στόχο, όπως είναι για παράδειγμα η εκτέλεση κάποιας «απαιτητικής» συνταγής ή η επίλυση κάποιου προβλήματος. Έχει μάλιστα υποστηριχτεί πως όσο περισσότερο κάνουμε κάτι που εμπλέκει τις εκτελεστικές λειτουργίες, τόσο αυτές βελτιώνονται. Κάποιοι έχουν παραλληλίσει αυτή τη διαδικασία με τη γυμναστική: όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε και «ζορίζουμε» κάποιους μύες, τόσο αυτοί μεγαλώνουν και δυναμώνουν. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, ωστόσο, τι αντίκτυπο θα περιμέναμε να έχουν οι δύο παραπάνω δραστηριότητές σας; Θα έπρεπε όσο περισσότερο οδηγείτε υπό απαιτητικές συνθήκες, τόσο αποτελεσματικότερα να επικοινωνείτε με κάποιον που καταλαβαίνει μόνο ελληνικά. Η συχνή εξάσκησή σας δηλαδή στην απαιτητική οδήγηση θα είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ικανότητάς σας να παρεμποδίζετε τις παρεμβολές από τα αγγλικά, όταν ο συνομιλητής σας δεν καταλαβαίνει αυτή τη γλώσσα. Και θα περιμέναμε να συμβαίνει και το αντίστροφο. Θα έπρεπε δηλαδή όσο περισσότερο μιλάτε με κάποιον μονόγλωσσο ομιλητή της ελληνικής, τόσο καλύτεροι να γίνεστε στην οδήγηση υπό αντίξοες συνθήκες. Αυτές οι προβλέψεις βασίζονται στην υπόθεση πως και οι δύο παραπάνω δραστηριότητες εμπλέκουν τις ίδιες νοητικές ικανότητες (δηλαδή τις εκτελεστικές λειτουργίες), οι οποίες όσο χρησιμοποιούνται, τόσο βελτιώνονται· και όσο αυτές βελτιώνονται, τόσο καλύτεροι γινόμαστε εμείς στις δραστηριότητες που υποβοηθούνται από αυτές. Είναι βέβαιο ωστόσο ότι η παραπάνω υπόθεση υποστηρίζεται από τα υπάρχοντα ερευνητικά ευρήματα; Θα επανέλθω σε αυτό το θέμα σε επόμενο άρθρο μου.