Τοποθετείται το υφυπουργείο Πολιτισμού και απαντά στους προβληματισμούς που εγείρονται από τον Σύνδεσμο Εικαστικών Καλλιτεχνών και Θεωρητικών Τέχνης Κύπρου – Φυτώριο για τα θέματα του Καθεστώτος του Καλλιτέχνη, όπως σημειώνεται σε σημερινή του ανακοίνωση.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει επιθυμεί να διευκρινίσει τα εξής:

Για τον τίτλο νομοσχεδίου

• Σκοπός του νομοσχεδίου είναι ο καθορισμός του πλαισίου και των κριτηρίων απόδοσης του Καθεστώτος του Καλλιτέχνη σε πολιτιστικούς δημιουργούς και επαγγελματίες, καθώς και o τρόπος πρόσβασης των αυτοτελώς εργαζομένων πολιτιστικών δημιουργών και επαγγελματιών στα ωφελήματα της κοινωνικής ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης.
• Ο όρος «Καθεστώς του Καλλιτέχνη» εμφανίζεται για πρώτη φορά, σε επίσημο κείμενο, στη σχετική Σύσταση της ΟΥΝΕΣΚΟ του 1980 (Σύσταση αναφορικά με το Καθεστώς του Καλλιτέχνη). Χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει, αφενός μεν, την εκτίμηση με την οποία μια κοινωνία οφείλει να περιβάλλει τους καλλιτέχνες της –βάσει του ρόλου τον οποίο αυτοί καλούνται να διαδραματίσουν στους κόλπους της– και, αφετέρου δε, την αναγνώριση των ελευθεριών και δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων των ηθικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ειδικότερα σε σχέση με το εισόδημα και την κοινωνική ασφάλιση τα οποία πρέπει να απολαμβάνουν οι καλλιτέχνες.

Ακολούθησαν, όπως επισημαίνει το υφυπουργείο, σειρά ψηφισμάτων και εκθέσεων για το ίδιο θέμα, όπως το Final report of the discussion: Global Dialogue Forum on Employment Relationships in the Media and Culture Sector, 2014 του International Labor Organisation (Διεθνής Οργάνωση Εργασίας) και το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την Κατάσταση των Καλλιτεχνών και την Πολιτιστική Ανάκαμψη της ΕΕ του 2021.

Για προϋποθέσεις νομοσχεδίου

Ως εκ τούτου, με καθοδηγητικό γνώμονα τα πιο πάνω, στο νομοσχέδιο αναφέρεται στην ανακοίνωση ότι περιλαμβάνονται:

(α) όροι και προϋποθέσεις για την εγγραφή στο Μητρώο Καλλιτεχνών και στο Μητρώο Συνδέσμων Καλλιτεχνών επιδιώκοντας την καταγραφή όλων των καλλιτεχνών και των συνδέσμων καλλιτεχνών που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις και

(β) καταβολή καλλιτεχνικής χορηγίας που αποτελεί ποσό, το ύψος του οποίου ανέρχεται στο τριάντα τοις εκατό (30%) της εισφοράς που κατέβαλε ο καλλιτέχνης ως αυτοτελώς εργαζόμενος στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και στο Ταμείο Ασφάλισης Υγείας. Για τη διεκδίκηση της καλλιτεχνικής χορηγίας έχουν τεθεί συγκεκριμένα κριτήρια.

Στην απαίτηση που εξέφρασε ο Σύνδεσμος, προστίθεται στην ανακοίνωση, αναφορικά με την οικονομική στήριξη του εισοδήματος, τονίζεται ότι σαφώς αναγνωρίζεται πλήρως η ιδιαιτερότητα στην επαγγελματική υπόσταση των καλλιτεχνών και για να καταρτιστεί το νομοσχέδιο εξετάστηκε το τι ισχύει τόσο στον ευρωπαϊκό χώρο όσο και στον διεθνή, καθώς και ποια μέτρα υιοθετούν άλλες χώρες.

«Διαφάνηκε από μελέτη ότι η επιχορήγηση του εισοδήματος δεν μπορεί να υποστηριχθεί στην παρούσα φάση και αναγνωρίστηκε ως πιο άμεση ανάγκη η στήριξη της πιο ευάλωτης ομάδας, δηλαδή των αυτοαπασχολούμενων καλλιτεχνών. Η καλλιτεχνική χορηγία που καθιερώνουμε έρχεται να καλύψει μέρος του κόστους της κοινωνικής ασφάλισης ώστε να διευκολύνονται οι καλλιτέχνες να συνεισφέρουν στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και να έχουν όλα τα ωφελήματα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης» εξηγεί το υφυπουργείο Πολιτισμού.

Απαντήσεις:

Αναφορά περί πραγματικών ευκαιρίες

Σε σχέση με την αναφορά του Φυτωρίου ότι οι καλλιτέχνες έχουν την απαίτηση να τους δίδονται πραγματικές ευκαιρίες, τονίζεται ότι ο νόμος για το 1% (περί του Ελάχιστου Υποχρεωτικού Ποσοστού Εμπλουτισμού των Δημόσιων Κτιρίων (Διαδικασίες και Υποχρεώσεις Νόμου), ιδιαίτερα τώρα με τις νέες τροποποιήσεις είναι εξαιρετικά υποστηρικτικός προς τους εικαστικούς.

«Συγκεκριμένα, ο εν λόγω Νόμος καλύπτει όλα τα κτήρια (ενοικιαζόμενα, αγοραζόμενα και ανεγειρόμενα) και θεσμοθετεί την απαίτηση όπως 1% του κόστους αγοράς, ενοικίου ή ανέγερσης να προϋπολογίζεται για αγορά και εγκατάσταση ανάλογης αξίας έργων τέχνης. Πιστή εφαρμογή του Νόμου δημιουργεί μεγάλη ζήτηση και ευκαιρίες για τους καλλιτέχνες πέραν των όσων είχαν μέχρι σήμερα».

Για θεσμικές μεταρρυθμίσεις

Όσον αφορά την προσδοκία του Φυτωρίου για θεσμικές μεταρρυθμίσεις, επισημαίνεται ότι η επιδότηση της ασφάλισης έστω και για μια μερίδα καλλιτεχνών στην οποία ανήκει η πλειοψηφία των εικαστικών του Φυτωρίου, αποτελεί τομή για την κυπριακή πολιτεία γιατί:

Πρώτον, αναγνωρίζει την επαγγελματική ιδιαιτερότητα των καλλιτεχνών και την προσφορά τους στο πολιτιστικό γίγνεσθαι,

Δεύτερον, παρακάμπτει τις δυσκαμψίες που δημιουργούσε η αδυναμία τροποποίησης του περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων νόμου,

Τρίτον, αποτελεί καθαρή στήριξη της Πολιτείας προς τους αυτοεργοδοτούμενους καλλιτέχνες από κρατικούς πόρους, ενώ άλλες χώρες στηρίζουν ποσοστό των κοινωνικών ασφαλίσεων καλλιτεχνών μέσω ταμείων ή άλλων διευθετήσεων που προνοούν την καταβολή συνεισφορών από τους καλλιτέχνες.

Διάκριση μισθωτών και αυτοεργοδοτούμενων

Η αναφορά σε διάκριση από μέρους του κράτους στην αντιμετώπιση των μισθωτών εικαστικών (κυρίως εκπαιδευτικών) και των καλλιτεχνών που ζουν αποκλειστικά από την τέχνη τους, είναι ένα ζήτημα που το νομοσχέδιο μερικώς γεφυρώνει προσφέροντας στους δεύτερους στήριξη για να μπορούν να συνεισφέρουν στο ΤΚΑ και να απολαμβάνουν τα ανάλογα οφέλη.

Συναφώς, αναφέρεται ότι, το νομοσχέδιο καλύπτει και τους αυτοτελώς εργαζόμενους καλλιτέχνες, οι οποίοι για ένα μέρος μέρους του χρόνου τους μπορεί να εργάζονται σε άλλες εργασίες ως μισθωτοί.

Γι' αυτούς τους επαγγελματίες, το κράτος έρχεται να καλύψει ένα ποσοστό του κόστους της κοινωνικής ασφάλισης του προηγούμενου έτους.

Δηλαδή, θα υπολογίζεται η κοινωνική ασφάλιση του προηγούμενου έτους στην βάση των δηλωμένων εισοδημάτων του ατόμου ως αυτοαπασχολούμενος καλλιτέχνης και το κράτος εκ των υστέρων θα τους επιστρέφει το 30%.

Είναι γεγονός ότι η φιλοσοφία του νομοσχεδίου είναι να στηριχθούν περισσότερο οι αυτοτελώς εργαζόμενοι, εφόσον είναι και οι πιο ευάλωτοι του επαγγέλματος. Με βάση όμως την οικονομική θεωρία η ενίσχυση μίας ομάδας του πληθυσμού ενισχύει το σύνολο του πληθυσμού.

Μητρώο και μελλοντικές αποφάσεις

Περαιτέρω, όλοι οι καλλιτέχνες μπορούν με την εγγραφή τους στο μητρώο, να είναι επιλέξιμοι για να επωφεληθούν από μελλοντικές αποφάσεις της κυβέρνησης και νέες πολιτικές που θα υιοθετηθούν.

Για παράδειγμα, υπάρχει το αίτημα από πλευράς ομάδας καλλιτεχνών όπως η φορολόγηση καλλιτεχνών να μην είναι ετήσια αλλά ανά δύο ή τρία έτη ώστε να είναι ανάλογη με την περιοδικότητα της εργασίας τους.

Στην περίπτωση που θα υιοθετηθεί μια τέτοια πολιτική, θα εφαρμόζεται για εκείνους τους καλλιτέχνες που είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο και θα πληρούν και τις όποιες άλλες προϋποθέσεις θα τεθούν. Αυτό είναι το όφελος του να εγγραφεί σήμερα κάποιος καλλιτέχνης στο μητρώο.

Για διαδικασία εγγραφής στο Μητρώο

Σε σχέση με τους προβληματισμούς για τη διαδικασία εγγραφής στο Μητρώο, δηλώνουμε ότι αυτή θα είναι πλήρως διαφανής αφού

(α) τα κριτήρια δημοσιεύονται και

(β) υπάρχει συμμετοχή εμπειρογνωμόνων που υποδεικνύονται από συνδέσμους καλλιτεχνών στην διαδικασία έγκρισης των αιτήσεων.

Ανησυχίες για ποσό σε μητρώα ενώσεων/συνδέσμων

Αναφορικά με τις ανησυχίες που εκφράστηκαν από φορείς καλών τεχνών σχετικά με τον καθορισμό τέλους εγγραφής, σημειώνεται ότι το αυτό θα καθορισθεί με Διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου και πρόκειται για ένα μικρό συμβολικό ποσό, όπως άλλωστε εφαρμόζεται και σε άλλα μητρώα επαγγελματικών ομάδων και σε άλλες χώρες.

Για συντάξεις

Όσον αφορά το θέμα της στήριξης των μεγαλύτερων ηλικιακά καλλιτεχνών, πρέπει να επισημανθεί ότι το Υφυπουργείο εξετάζει τρόπους με τους οποίους θα τους στηρίξει σε ένα άλλο πλαίσιο.

Επιπλέον, στο νομοσχέδιο υπάρχει και μια επιπλέον μέριμνα που καθιστά δυνατή την αυτόματη εγγραφή παλαιότερων καλλιτεχνών για καλλιτέχνες που έχουν ηλικία άνω των 60 ετών και έχουν να επιδείξουν καλλιτεχνική δραστηριότητα τουλάχιστον 20 ετών.

Σε αυτή την περίπτωση, ο Διευθυντής του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού του Υφυπουργείου μπορεί με απόφασή του να επιτρέψει στον καλλιτέχνη να εγγραφεί στο μητρώο ακόμη και αν δεν πληροί τρία από τα κριτήρια που απαιτούνται.