Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού παρουσιάσε την Κυριακή, το βιογραφικό ντοκιμαντέρ «Tish». Ένα συγκινητικό πορτρέτο για την Tish Murtha, την πρωτοπόρο φωτογράφο ντοκιμαντέρ που αφιέρωσε τη ζωή της στο να καταγράφει τις ζωές κοινοτήτων της εργατικής τάξης στη Βορειοανατολική Αγγλία. Το ντοκιμαντέρ σκηνοθέτησε ο Paul Sng, ο οποίος θα βρίσκεται απόψε στην προβολή.

Tish Murtha

Η Βρετανίδα φωτογράφος και ακτιβίστρια Tish Murtha μεγάλωσε στο Elswick του Newcastle upon Tyne. Οι εντυπωσιακές ασπρόμαυρες φωτογραφίες της αποκάλυπταν την κοινωνική ανισότητα και τις επιπτώσεις της αποβιομηχανοποίησης της εποχής Θάτσερ στη Βόρεια Αγγλία. Δυστυχώς, παρά την πρώιμη αναγνώριση του έργου της, η Murtha δεν μπόρεσε να ζήσει από τη φωτογραφία και πέθανε μέσα στη φτώχεια στα 57 της χρόνια.

Η Murtha γεννήθηκε στις 14 Μαρτίου 1956 στο South Shields, στη Βορειοανατολική Αγγλία. Εγκατέλειψε το σχολείο στα 16 και έκανε διάφορες δουλειές, από την πώληση χοτ ντογκ μέχρι υπάλληλος σε πρατήριο καυσίμων. Η φωτογραφία δεν ήταν μέρος της ζωής της μέχρι που παρακολούθησε μαθήματα φωτογραφίας στο Bath Lane, στο Newcastle, όπου ο καθηγητής της την έπεισε να κάνει αίτηση για το μάθημα Φωτογραφίας Ντοκιμαντέρ στο Newport της Ουαλίας, το οποίο είχε μόλις συσταθεί από τον David Hurn, μέλος του πρακτορείου Magnum και ήταν το μοναδικό στο είδος του εκείνη την εποχή. Ο ίδιος καθηγητής τη βοήθησε επίσης να λάβει υποτροφία που της επέτρεψε να πάει. Το 1976, σε ηλικία 20 ετών, η Tish έφυγε από το σπίτι της για να σπουδάσει στη διάσημη αυτή σχολή φωτογραφίας υπό την καθοδήγηση του David Hurn.

Το έργο της

Όταν επέστρεψε στο Newcastle, άρχισε να καταγράφει τις ζωές των φίλων και της οικογένειάς της ανάμεσα σε πολλά άλλα πρότζεκτ. Το έργο της Tish αφορούσε συχνά την τεκμηρίωση περιθωριοποιημένων κοινοτήτων εκ των έσω. Σε αντίθεση με άλλους φωτογράφους που ήρθαν να καταγράψουν την κοινωνική φτώχεια στην περιοχή εκείνη την εποχή, η Murtha δεν την κατέγραψε απλώς, αλλά την έζησε πραγματικά ως το τρίτο από δέκα παιδιά ιρλανδικής καταγωγής, που μεγάλωσε σε ένα δημοτικό συνοικισμό. Επένδυσε τον χρόνο της χτίζοντας σχέσεις εμπιστοσύνης, οι οποίες της επέτρεπαν την πρόσβαση σε διάφορα μέρη των κοινοτήτων που φωτογράφιζε. Η προσέγγισή της ήταν ανεπίσημη, δημιουργώντας κατανόηση για το τι έκανε δίνοντας αντίγραφα των φωτογραφιών της στους ανθρώπους που συμμετείχαν σε αυτές. Οι νέοι που φωτογράφισε στο πλαίσιο των εκθέσεων «Ανεργία των νέων» (1981) και «Juvenile Jazz Band» (1979) έδειξαν πόσο επίμονοι, επινοητικοί, έξυπνοι και ανθεκτικοί ήταν -η Tish ήταν πάντα έντονα προστατευτική μαζί τους. Ένιωθε ότι είχε υποχρέωση απέναντι στους ανθρώπους και τα προβλήματα του δικού της περιβάλλοντος και ότι η φωτογραφία ντοκιμαντέρ θα μπορούσε να αναδείξει και να αμφισβητήσει τα κοινωνικά προβλήματα που η ίδια είχε υποστεί.

Η Tish συνέχισε να φωτογραφίζει μια πληθώρα διαφορετικών έργων, όπως το London By Night που εξερευνησε τη ζωή εργατών του σεξ στο Σόχο. Το τελευταίο της μεγάλο έργο ήταν η τεκμηρίωση του κεντρικού Middlesbrough πριν αυτό εξαφανιστεί στο πλαίσιο του έργου ανάπλασης του Middlehaven.

Το κάδρο του ντοκιμαντέρ

Μία από τις φωτογραφίες της εμφανίζεται κάθε χρόνο περίπου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αναδημοσιεύεται αμέσως παντού. Είναι αυτή με παιδιά σε μια συνοικία στο West End του Νιούκασλ που πηδάνε από εγκαταλελειμμένα διαμερίσματα του δήμου σε ένα σωρό στρώματα έξω, η οποία προέρχεται από το σημαντικό της φωτογραφικό βιβλίο «Youth Unemployment». Ήταν αυτή η εικόνα που τράβηξε για πρώτη φορά την προσοχή του σκηνοθέτη Paul Sng. Ως επίσης παιδί της εργατικής τάξης, αν και από την άλλη άκρη της Αγγλίας (Νιου Κρος, νοτιοανατολικό Λονδίνο ), η φωτογραφία τον άγγιξε. Του θύμισε τα δικά του παιδικά χρόνια και μια ομάδα αγοριών που συνήθιζαν να κάνουν ένα παρόμοιο κόλπο. Μετά από βαθύτερη εξερεύνηση της δουλειάς της αποφάσισε να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή της και ζήτησε τη συνεργασία της κόρης της Tish, Ella, η ίδια προσεκτική διαχειρίστρια της κληρονομιάς της μητέρας της και προστατευτική προς αυτήν. Μετά από ένα δίωρο τηλεφώνημα κατά τη διάρκεια του Covid και μια μετέπειτα προσωπική συνάντηση βρήκαν το κοινό έδαφος για να συνεργαστούν. Η φιλμογραφία του Sng περιλαμβάνει το εξαιρετικό επίσης βιογραφικό ντοκιμαντέρ Poly Styrene I Am A Cliché, με θέμα τη μουσικό Poly Styrene για το οποίο είχε συνεργαστεί επίσης με την κόρη της μουσικού. Όπως η Ella και η Tish πριν από αυτήν, γνωρίζει καλά την έννοια της ενσυναίσθησης. Επιπλέον, ο Sng επέμενε πολλά μέλη του συνεργείου της ταινίας να προέρχονται από παρόμοιο υπόβαθρο με αυτό της Murtha. Μια ομάδα ανθρώπων με το δικό της υπόβαθρο - γυναίκες της εργατικής τάξης από τα βορειοανατολικά.

Συνομιλίες και συνεντεύξεις

To «Tish» διανθίζει τις φωτογραφίες της Murtha με συνεντεύξεις των μεντόρων της Dennis Birkwood και David Hurn, των φίλων της Ethel Cass και Daisy Hayes, των αδελφών της Carl, Glenn, Mark και Eileen και των σύγχρονων φωτογράφων Mik Critchlow και Killip. Πολλές από τις συνομιλίες καθοδηγούνται από την Ella, η οποία λειτουργεί ως μεσάζουσα μεταξύ της μητέρας της και των συμμετεχόντων, προσφέροντας προσωπικές σκέψεις που κατευθύνουν την αφήγηση. O Sng χρησιμοποιεί τις φωτογραφίες της για να εικονογραφήσει τα εκχυδαϊστικά πολιτικά γραπτά της, δημιουργώντας μια διδακτική δύναμη, ενώ παράλληλα παρουσιάζει όλο το εύρος της δουλειάς της.

Πολιτική ιστορία ή βιογραφία;

Το ντοκιμαντέρ είναι τόσο μια πολιτική ιστορία όσο και μια βιογραφία. Η ταινία ξεκινά με μια αφήγηση στην οποία η Murtha επιθεωρεί το περιβάλλον της, ενώ τις ημερολογιακές της καταχωρίσεις και τα γραπτά της αφηγείται η ηθοποιός Maxine Peake (όπως και στην υπόλοιπη ταινία). Κατά κάποιον τρόπο θρηνεί τρία επίπεδα απώλειας. Υπάρχει η ίδια η Murtha, η οποία πέθανε από εγκεφαλικό ανεύρυσμα μια μέρα πριν από τα 57 της χρόνια το 2013, έχοντας υποκύψει στην ίδια φτώχεια και απελπισία που είχε κάνει θέμα της. Υπάρχουν όλες οι φωτογραφίες που δεν τράβηξε ποτέ -η αδικημένη υπόσχεση ενός ταλέντου που δεν απογειώθηκε ποτέ. Και υπάρχει και η σπατάλη των αμέτρητων άλλων πεταμένων ζωών που απεικονίζονται και υποδηλώνονται από τις φωτογραφίες της θυσιαστικής εργατικής τάξης της βόρειας Βρετανίας, της οικογένειας και των γειτόνων γύρω από την κοινότητά της στο Elswick, για τους οποίους ένιωθε τόσο εύκολη ενσυναίσθηση όσο και φλογερό πάθος.

Η ταυτότητα Tish για τον Paul Sng

«Νομίζω ότι αυτό που θα ήθελα είναι οι άνθρωποι, είτε είναι νεότεροι είτε άνθρωποι που ήθελαν να κάνουν κάτι στη ζωή τους, όχι απαραίτητα φωτογραφία, αλλά οποιοδήποτε είδος καλλιτεχνικής έκφρασης, να μην περιμένουν μια συγκατάθεση με τον τρόπο που το έκανε η Tish. Στις τέχνες, είναι ακόμα ένα μέρος όπου αν είσαι από χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο ή οτιδήποτε άλλο που θα μπορούσε ίσως να σε κρατήσει πίσω είναι δύσκολο, θέλω να ενθαρρύνω τους ανθρώπους να βγουν εκεί έξω και απλά να προσπαθήσουν. Η Tish δούλευε με φιλμ που ήταν ακριβό, αλλά στις μέρες μας όλοι μπορούν να χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα με κάμερες, αν έχουν, αλλά φυσικά δεν έχουν όλοι. Όσον αφορά την πολιτική, απελπίζομαι από τους ανθρώπους που μας κυβερνούν είτε είναι Συντηρητικοί είτε είναι ο Keir Starmer και νομίζω ότι αν οι άνθρωποι πρέπει να πάρουν κάτι από αυτό είναι ότι η πολιτική στις τοπικές κοινότητες είναι πολύ σημαντική. Έχει να κάνει με το τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον με μικρότερους τρόπους, αντί να σκεφτόμαστε μόνο την πολιτική της κυβέρνησης για να βοηθήσουμε, διότι, φυσικά, η κυβέρνηση πρέπει και μπορεί να βοηθήσει την πλειονότητα των ανθρώπων, αλλά διαπιστώνω ότι ο αριθμός των ανθρώπων που ξεγλιστρούν μέσα από το δίχτυ αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο. Δεν νομίζω ότι οι ταινίες αλλάζουν απαραίτητα την κοινωνία, αλλά νομίζω ότι μπορούν να αλλάξουν τα άτομα και σίγουρα υπάρχουν πράγματα που έχω δει και με έχουν αλλάξει, βλέποντας το London, την ταινία του Patrick Keiller, με άλλαξε πραγματικά πολιτικά. Νομίζω ότι οι ταινίες μπορούν να επηρεάσουν τα άτομα και τα άτομα μπορούν στη συνέχεια να αλλάξουν τα πράγματα με μικρούς τρόπους, όταν όλα αυτά τα πράγματα συνδέονται, βλέπεις σημάδια», τόνισε ο σκηνοθέτης Paul Sng σε συνέντευξή του στο περιοδικὀ Hero τον περασμένο Νοέμβριο.

Για περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα του 19ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Λεμεσού, ακολουθήστε τον σύνδεσμο: www.filmfestival.com.cy