Καλλιτεχνική αρτιότητα, σκηνοθετική πρωτοτυπία και επικαιρότητα είναι τα τρία σταθερά κριτήρια, λένε οι δύο καλλιτεχνικοί διευθυντές του φεστιβάλ «Κινηματογραφικές Μέρες - Κύπρος», Αργυρώ Νικολάου και Μάριος Λιζίδης, που έχουν κατά νου την επιλογή των ταινιών που θα προβληθούν και θα διαμορφώσουν την ταυτότητα της έκδοσης του φεστιβάλ.

Τι θεματικές προσεγγίζει, ποια κοινωνικά ζητήματα αναδεικνύει ή εξερευνά το φετινό πρόγραμμα, αλλά και πώς ο θεσμός εξελίσσεται είναι μερικά από τα ερωτήματα που απαντούν οι δύο καλλιτεχνικοί διευθυντές στο «Π». Οι δύο τους δίνουν, επίσης, μία «γεύση» γύρω από τις τελετές έναρξης και λήξης του φεστιβάλ, το αφιέρωμα στον David Lynch, καθώς εκφράζουν την άποψή τους για το εγχείρημα και τις προκλήσεις που έρχονται αντιμέτωποι οι κινηματογραφιστές, στην Κύπρο αλλά και διεθνώς.

Το ταξίδι της 23ης μεγαλύτερης κινηματογραφικής διοργάνωσης του νησιού μας, σημειώνουμε, αρχίζει στις 4 Απριλίου 2025, με το Θέατρο Ριάλτο να υποδέχεται έναν από τους θεσμούς που συνδέεται, πια, με την ταυτότητά του, με μία performance της Κοραλλίας Στεργίδου η οποία υπογράφει την τελετή έναρξης, ενώ την επόμενη μέρα [5 Απριλίου 2025] ενεργοποιείται και ο ιστορικός κινηματογράφος της πρωτεύουσας, το Ζήνα Πάλας, για μία ακόμη χρονιά, μεταφέροντας τον παλμό του θεσμού στο σινεφίλ κοινό της Λευκωσίας, φιλοξενώντας τις προβολές και ένα πάρτι που ακολουθεί, στις 22.00, στο προαύλιο από τη Βερολινέζικη κολεκτίβα «From Berlin With Love». Το φεστιβάλ θα διαρκέσει μέχρι και τις 12 Απριλίου, όποτε και θα απονεμηθούν τα βραβεία στο Θέατρο Ριάλτο.

Η ομάδα του Cyprus Film Days, 2024. Πηγή: Cyprus Film Days.

Στο δελτίο Τύπου αναφέρετε ότι «η 23η διοργάνωση επιφυλάσσει στο κοινό ταινίες που ενθαρρύνουν τον διάλογο και καθιστούν τις προβολές αφορμή για συζητήσεις πάνω στις κυριότερες κοινωνικές και καλλιτεχνικές θεματικές του σήμερα». Τι εννοούμε με το «ενθαρρύνουν τον διάλογο» και ότι γίνονται «αφορμή για συζητήσεις πάνω στις κυριότερες κοινωνικές και καλλιτεχνικές θεματικές του σήμερα»;

Το σινεμά, όπως όλες οι τέχνες, δεν υπάρχει σε διάσταση από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες μέσα στις οποίες δημιουργείται. Συνδυάζει δηλαδή την αισθητική άποψη του οπτικοακουστικού πεδίου με την αφήγηση και την κοινωνική κριτική. Άρα κάθε ταινία γίνεται πρόσφορο έδαφος για συζητήσεις καλλιτεχνικές -μέσα από τις επιλογές του σκηνοθέτη, τις εικόνες που προσφέρει, τις ερμηνείες που δίνουν οι ηθοποιοί, το πώς δηλαδή μεταφέρει μια ιστορία- αλλά και κοινωνικοπολιτικές, γύρω από τα θέματα που εγείρει μια ταινία και που άπτονται της κοινωνίας.

Ποιες θεωρείτε είναι οι «κυριότερες κοινωνικές και καλλιτεχνικές θεματικές του σήμερα»;

Υπάρχουν πολλά θέματα που απασχολούν τις κοινωνίες σήμερα. Κάποια μπορεί να είναι ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές ή χώρες του κόσμου, αλλά πολλά από αυτά τα θέματα έχουν κοινές εκφάνσεις διεθνώς. Με τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και Δικτύωσης που έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα, αυτές οι θεματικές γίνονται οικουμενικές αρκετά γρήγορα. Μια τέτοια θεματική είναι η σταδιακή διάβρωση των δημοκρατικών αξιών που φαίνεται, πλέον, σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ταινία The Seed of the Sacred Fig τη φέρνει αιχμηρά στο προσκήνιο, υπογραμμίζοντας τις αντι-δημοκρατικές τάσεις του φονταμενταλισμού στο Ιράν. Αυτή η διάβρωση της δημοκρατίας σχετίζεται και με τα δικαιώματα των γυναικών, ειδικά γύρω από ιατρικά θέματα, όπως την άμβλωση - κάτι που βλέπουμε στην ταινία April της Γεωργιανής Dea Kulumbegashvili, αλλά και τα δικαιώματα ευάλωτων ομάδων και μειονοτήτων, όπως τους αιτητές ασύλου και τους πρόσφυγες. Θέματα που απασχολούν τις ταινίες Souleymane’s Story του Boris Lojkine και Ghost Trail του Jonathan Mille το οποίο επίσης πραγματεύεται τα μεταπολεμικά τραύματα, που είναι όλο και πιο συχνά σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου οι πολεμικές συρράξεις αυξάνονται μέρα με τη μέρα.

Μια άλλη καίρια θεματική είναι η περιβαλλοντική κρίση και το μέλλον της ανθρωπότητας σε έναν κόσμο όπου το κέρδος και η εξόρυξη φυσικών πόρων φαίνεται να προέχουν της υγείας και της ευημερίας των ανθρώπων. Αυτό το βλέπουμε, με διαφορετικούς τρόπους, να επηρεάζει τις ζωές των χαρακτήρων στις ταινίες Sun Never Again του Σέρβου David Jovanovic αλλά και στην ταινία Σμαράγδα του δικού μας Αιμίλιου Αβραάμ.

Η πίεση που προκαλούν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης στα νεαρά άτομα, ειδικά γύρω από θέματα ομορφιάς και σωματότυπου, είναι το θέμα της Λιθουανής Saulè Bliuvaitè στο Toxic. Επίσης, το ζήτημα της ταξικής ανισότητας και των επιπτώσεων της υπέρμετρης πολεοδομικής ανάπτυξης πάνω στη μεσαία και εργατική τάξη απασχολεί πολλές κοινωνίες ανά το παγκόσμιο, συμπεριλαμβανομένης και της κοινωνίας της Κύπρου. Αυτό το βλέπουμε στις ταινίες Faruk της Aslı Özge που λαμβάνει χώρα στην Κωνσταντινούπολη, στο Seeking Haven for Mr. Rambo του Khaled Mansour αλλά και στο All we Imagine as Light της Ινδής Payal Kapadia.

Τέλος, η διαφορετικότητα και τα θέματα κοινωνικού αποκλεισμού, είτε λόγω σεξουαλικότητας είτε λόγω αναπηρίας, συνεχίζουν να απασχολούν τους δημιουργούς, με παραδείγματα το Queer του Luca Guadagnino και την ταινία Η Κάλτσα του Κύρου Παπαβασιλείου αντίστοιχα. Μια διαχρονική θεματική του σινεμά είναι βέβαια οι ανθρώπινες σχέσεις, και η διάβρωση, ή η άνθησή τους, με το πέρασμα του χρόνου. Οι ταινίες Lula Leblanc του Στέργιου Πάσχου και Τόσο Κοντά, Τόσο Μακριά της Αλίκης Δανέζη-Κνούτσεν πραγματεύονται αυτή τη θεματική μέσα από πολύ διαφορετικές σκηνοθετικές απόψεις. Τέλος, η σκοτεινή κωμωδία του Χρήστου Μασσαλά Killerwood σμίγει επικίνδυνα την πραγματικότητα με τη μυθοπλασία, υπενθυμίζοντάς μας πως κάποτε η ζωή είναι πιο περίεργη από την τέχνη.

Φωτογραφία από την περσινή έκδοση του φεστιβάλ στον κινηματογράφο Ζήνα Πάλας, στη Λευκωσία, 2024. Πηγή: Κινηματογραφικές Μέρες - Κύπρος, Facebook page

Άρα, ποια είναι τα κύρια κριτήρια επιλογής των ταινιών που θα προβληθούν φέτος στο φεστιβάλ;

Σε κάθε μας έκδοση, καθορίζουμε μια γενική, και αρκετά ευρεία θεματική, που καθοδηγεί τη συνοχή των επιλογών μας, ωστόσο τα βασικά κριτήρια επιλογής μας είναι σταθερά και δεν αλλάζουν: η καλλιτεχνική αρτιότητα, η σκηνοθετική πρωτοτυπία και η επικαιρότητα της θεματολογίας. Προσπαθούμε γενικά να διατηρούμε μια ισορροπημένη και ποικιλόμορφη επιλογή ταινιών με την ελπίδα να καλύψουμε τα γούστα και των πιο απαιτητικών σινεφίλ αλλά και του γενικού κοινού.

Υπήρξαν προκλήσεις στη φετινή οργάνωση του προγράμματος;

Όπως κάθε χρόνο, η κύρια πρόκλησή μας είναι οι αποφάσεις που παίρνουμε για το πρόγραμμα ταινιών. Η ποιότητα των ταινιών, που μας υποβάλλονται, αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο, όπως επίσης και ο αριθμός των υποβολών, και για ένα φεστιβάλ με σχετικά περιορισμένες αριθμητικά θέσεις για ταινίες αυτό είναι ναι μεν ένα τεράστιο προτέρημα, αλλά μας αφήνει με πολύ σκληρές αποφάσεις και επιλογές.

Κάθε χρονιά η έναρξη και η λήξη του φεστιβάλ δίνουν το δικό τους στίγμα. Τι ετοιμάζετε φέτος για το κοινό; Αν δεν κάνω λάθος θα έχουν την υπογραφή της Κοραλλίας Στεργίδου;

Φέτος οι τελετές έναρξης και λήξης θα έχουν την υπογραφή της εικαστικού και performance artist Κοραλλίας Στεργίδου. Η Κοραλλία ετοιμάζει δύο μοναδικά δρώμενα με τον χαρακτήρα της Deep Love (Βαθκιά Αγάπη) η οποία θα μας οδηγήσει, με πολύ χιούμορ και φαντασία, σε ένα ταξίδι γύρω από τις δυνατότητες της μεγάλης οθόνης.

Τον σχεδιασμό της αφίσας και γενικότερα την οπτική επικοινωνία έχει αναλάβει ο Φίλιππος Βασιλειάδης. Θέλετε να μας πείτε κάτι και γι' αυτό;

Η φετινή εικόνα του Cyprus Film Days International Film Festival μας προσκαλεί να δούμε τον κόσμο γύρω μας με μια πιο κριτική και ενεργή ματιά. Ως καθημερινοί μάρτυρες του κόσμου, ποια είναι η ευθύνη μας προς τις εικόνες που μας κατακλύζουν; Πώς μας βοηθά η μεγάλη οθόνη του ανεξάρτητου σινεμά να δούμε πέρα από τις μικρές οθόνες που μας κατηγοριοποιούν τα πάντα ανελέητα; Για την οπτική ταυτότητα του φεστιβάλ φέτος λοιπόν επιλέξαμε κάποιες δυναμικές εικόνες οι οποίες μπορούν να ερμηνευθούν με διαφορετικούς τρόπους, αφήνοντας τον θεατή με την ευθύνη της ερμηνείας, και υπογραμμίζοντας την υποκειμενικότητα της οπτικής αφήγησης.

Viewfinder - Ματιές στον Σύγχρονο Διεθνή Κινηματογράφο

Μιλήστε μας γι' αυτό το τμήμα. Πώς επιλέγονται οι ταινίες;

Οι ταινίες που προβάλλονται κάτω από την ενότητα Viewfinder είναι ταινίες συνήθως από καταξιωμένους σκηνοθέτες αλλά και από νεοεμφανιζόμενους σκηνοθέτες οι οποίες έχουν ήδη λάβει βραβεία και διακρίσεις, έχοντας ξεχωρίσει στο διεθνές κινηματογραφικό στερέωμα τη χρονιά που μας πέρασε. Υπό την ιδιότητά μας ως ΚΔ του φεστιβάλ ακολουθούμε την εξέλιξη και τις νέες τάσεις του κινηματογράφου, ενημερωνόμαστε για το νέο έργο διακεκριμένων σκηνοθετών για να κάνουμε τις επιλογές μας. Φυσικά παίζουν ρόλο και πολλοί άλλοι παράγοντες στις επιλογές μας, όπως η θεματική της χρονιάς, η διαθεσιμότητα των ταινιών αλλά και το αν έχουν ήδη προβληθεί στους τοπικούς κινηματογράφους αφού όλες οι ταινίες του φεστιβάλ -με εξαίρεση τα αφιερώματα- προβάλλονται σε πρώτη παγκύπρια προβολή.

Glocal Images - Διεθνές Διαγωνιστικό Tμήμα

Τι απασχολεί αυτό το τμήμα;

To Glocal Images δίνει έμφαση σε ανεξάρτητες ταινίες από γειτονικές ηπείρους και συνήθως περιλαμβάνει τα έργα νέων δημιουργών που αφορούν σύγχρονα φλέγοντα ζητήματα. Πρόκειται για τοπικές ιστορίες αλλά με οικουμενικές προεκτάσεις.

Αναφέρεται ότι, φέτος, υποβλήθηκε ένας αριθμός ταινιών-ρεκόρ. Πόσες ταινίες έχουν υποβληθεί δηλαδή;

Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να δώσουμε ακριβές αριθμό γιατί δεν τις λαμβάνουμε όλες μόνο από μια πλατφόρμα. Πέρα από την επίσημη πλατφόρμα υποβολής μας, που για πρώτη φορά καταλογίζει εκατοντάδες υποβολές, λαμβάνουμε και πάμπολλα emails από διανομείς, σκηνοθέτες και παραγωγούς για τις τελευταίες τους ταινίες.

Κυπριακό Διαγωνιστικό Τμήμα

Πείτε μας λίγα λόγια για τις κυπριακές συμμετοχές.

Φέτος, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά έχουμε κυπριακό διαγωνιστικό πρόγραμμα με τρεις φρέσκες ταινίες από Κύπριους σκηνοθέτες. Κατ' αρχάς έχουμε τη νέα ταινία της Αλίκης Δανέζη Κνούτσεν, της πρώτης Κύπριας γυναίκας σκηνοθέτιδας, το Τόσο Κοντά, Τόσο Μακριά, ένα έργο δύο ρόλων με την Αγγελική Παπούλια και τον Ανδρέα Κωνσταντίνου.

Έπειτα, έχουμε την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του σκηνοθέτη Αιμίλιου Αβραάμ, Σμαράγδα, με τη Νιόβη Χαραλάμπους στον πρωταγωνιστικό ρόλο και τέλος την Κάλτσα, τη νέα αυτοβιογραφική κωμική ταινία του Κύρου Παπαβασιλείου του οποίου η προηγούμενη ταινία Κάμπια, Νύμφη, Πεταλούδα απέσπασε πέρσι το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας του φεστιβάλ μας.

Όσον αφορά τα διαγωνιστικά τμήματα, ποιοι απαρτίζουν φέτος την κριτική επιτροπή;

Την κριτική επιτροπή φέτος την απαρτίζουν καταξιωμένοι επαγγελματίες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας κινηματογράφου: η Aleksandra Božović παραγωγός και επικεφαλής του Κέντρου Κινηματογράφου του Μαυροβουνίου, o Guillaume Calop, συνιδρυτής του φεστιβαλ Les Arcs, η Delphine Leccas ανεξάρτητη επιμελήτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια, ο György Pálfi πολυβραβευμένος σκηνοθέτης, του οποίου η τελευταία ταινία Mindörökké θα παίξει σε ειδική προβολή στο φεστιβάλ, και η παγκοσμίου φήμης Κύπρια ηθοποιός Αγνή Scott.

Ειδικές προβολές με τιμητικό αφιέρωμα στον αείμνηστο σκηνοθέτη David Lynch

Μπορείτε να μας πείτε μερικά λόγια γι' αυτόν τον σκηνοθέτη που έχει αφήσει το δικό του σημάδι. Αρχικά ποια ήταν η επαφή σας με το έργο του; Έχετε επιλέξει τα φιλμ «The Lost Highway», «Blue Velvet» και «Wild at Heart», ποια ήταν τα κριτήρια της επιλογής; Τι φανερώνουν;

Πρόκειται για έναν πολυδιάστατο καλλιτέχνη, με μεγάλο μουσικό και εικαστικό έργο, πέρα από το κινηματογραφικό του, το οποίο ξεχωρίζει για τα σουρεαλιστικά του στοιχεία, τη χρήση συμβολισμών και την ικανότητά του να αναθέτει ονειρικά χαρακτηριστικά σε καθημερινές καταστάσεις. Παίρνοντας τη σκυτάλη του κινηματογραφικού σουρεαλισμού από τον Buñuel, κατάφερε να παράξει ένα τόσο πρωτοποριακό έργο, που το επώνυμό του έγινε συνώνυμο με το είδος. Είναι δύσκολο να έχεις μεγαλώσει στην Κύπρο του 80-90, να είσαι σινεφίλ και να μην έχεις χάσει τον (προ-)εφηβικό σου ύπνο αναμένοντας με ανυπομονησία (παντρεμένη με νευρικότητα) για να ακούσεις τη μελωδία του Angelo Badalamenti για το Twin Peaks να ηχεί στο κρατικό κανάλι. Μιλάμε για την προ-ιντερνετική εποχή που είχαμε περιορισμένα ερεθίσματα, οπότε ο ψυχολογικός τρόμος του Twin Peaks είναι συνυφασμένος με την εφηβεία μας και σίγουρα έχει τρυπώσει κάπου στο DNA μας.

Για πολλούς από εμάς, ήταν και η πρώτη μας εισαγωγή στο έργο του Lynch, που στη συνέχεια μας οδήγησε σε Video-Club και κινηματογραφικές αίθουσες για να παρακολουθήσουμε ό,τι είχε κάνει/και έμελλε να δημιουργήσει ο σκηνοθέτης. Οι τρεις ταινίες που έχουν επιλεγεί θεωρούμε πως σκιαγραφούν τον ορισμό του επιθέτου Lynchian, δηλαδή μας παρουσιάζουν και μας καθοδηγούν σε σκοτεινούς, απρόβλεπτους και ονειρικούς κόσμους όπου η λογική είναι ανίκανη να σε βοηθήσει να τους κατανοήσεις. Μπορείς μόνο να τους βιώσεις ολοκληρωτικά μέσα σε σκοτεινές αίθουσες και να τους συζητήσεις με τους συνοδοιπόρους σου, με το πέρας της προβολής έξω από τις αίθουσες.

Το αποτύπωμα και η εξέλιξη

Τρία χρόνια στην καλλιτεχνική διεύθυνση. Τι παρατηρείτε στην εξέλιξη των κυπριακών παραγωγών που συμμετέχουν;

Πράγματι, είναι ο τρίτος μας χρόνος στην καλλιτεχνική διεύθυνση του φεστιβάλ και χρόνο με χρόνο βλέπουμε την τοπική κοινότητα σκηνοθετών να μεγαλώνει και την ποιότητα των κυπριακών παραγωγών να έχει φτάσει αισθητικά και θεματικά το επίπεδο ευρωπαϊκών παραγωγών.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Κύπριοι σήμερα;

Οι προκλήσεις παραμένουν οι ίδιες, όπως για όλους τους ανεξάρτητους κινηματογραφιστές ανά το παγκόσμιο. Πρόσβαση σε χρηματοδότηση και μια βιώσιμη καριέρα μέσα στο σινεμά, πράγμα δύσκολο για όλες τις τέχνες. Με τη ραγδαία εξέλιξη του σινεμά στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια, όμως, βλέπουμε πολύ ενθαρρυντικά σημάδια στον ορίζοντα, με έναν αυξανόμενο αριθμό σκηνοθετών, μια συνεχώς αναπτυσσόμενη κινηματογραφική υποδομή, και πολύ ενδιαφέρον από διεθνείς παραγωγές. Διοργανώσεις όπως το Dot.on.the.Map, η πλατφόρμα συμπαραγωγής, επιμόρφωσης και δικτύωσης του φεστιβάλ μας, της οποίας ηγείται η σκηνοθέτιδα και παραγωγός Δανάη Στυλιανού, είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της εξέλιξης, και ένας τρόπος με τον οποίο μπορούν οι Κύπριο επαγγελματίες του σινεμά να δικτυωθούν και να συνεργαστούν με συναδέλφους από την Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.

Το φεστιβάλ φέρει τη δική σας καλλιτεχνική ματιά από την έκδοση του 2023, τι θεωρείτε ότι έχουν αφήσει αυτές οι εκδόσεις και η φετινή;

Φέτος, αρχίσαμε να βλέπουμε βραβευμένες και σχετικά πετυχημένες ταινίες να υποβάλλονται στο φεστιβάλ μας, σημάδι ότι το φεστιβάλ έχει πλέον εδραιωθεί για τα καλά στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη. Φυσικά τα εύσημα και τα μπράβο είναι για ολόκληρη την ομάδα των διοργανωτών και συνεργατών - που εργάζεται όχι μόνο για την προώθηση του φεστιβάλ αλλά και για τον κυπριακό κινηματογράφο γενικότερα. Από τον παλμό του κόσμου έξω και μέσα στις αίθουσες βλέπουμε πως οι επιλογές ταινιών και οι παράλληλες δράσεις έχουν αγκαλιαστεί από τον κόσμο. Ευχόμαστε ότι οι τελευταίες τρεις εκδόσεις να έχουν κάνει πιο δημοφιλές τον ανεξάρτητο κινηματογράφο στην Κύπρο, να έχουν καλλιεργήσει την αγάπη για την έβδομη τέχνη σε ακόμη περισσότερο κόσμο που αναμένει κάθε επόμενη έκδοση ακόμη και από την τελευταία μέρα του φεστιβάλ.

Τέλος, πώς βλέπετε την εξέλιξη του φεστιβάλ τα επόμενα χρόνια;

Θέλουμε το φεστιβάλ να συνεχίσει να μεγαλώνει το κοινό του, και θέλουμε να καταφέρουμε να αγγίξουμε ακόμη περισσότερα άτομα με το πρόγραμμα ταινιών μας αλλά και με τα εργαστήριά μας. Φέτος είδαμε τρομερό ενδιαφέρον για τα τρία εργαστήρια που προσφέρει η διοργάνωσή μας, και αυτό μας κάνει ιδιαίτερα χαρούμενους γιατί δείχνει ότι ο κόσμος διψά για διαδραστικές εμπειρίες σχετικές με την κινηματογραφική τέχνη, και εμείς θέλουμε να συνεχίσουμε να καλύπτουμε αυτή την ανάγκη. Ιδιαίτερη προτεραιότητα για μας είναι επίσης να συνεχίσουμε να διευρύνουμε τις συνεργασίες μας με τοπικούς οργανισμούς και καλλιτεχνικές κοινότητες της Κύπρου, για να κινούμαστε πάντα με τον παλμό της κοινωνίας και να παραμένουμε επίκαιροι.

[Για περισσότερες πληροφορίες και το αναλυτικό πρόγραμμα, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του φεστιβάλ: cyprusfilmdays.com]