Η τέχνη στον δημόσιο χώρο είναι άραγε παρέμβαση, τυχαία συνάντηση ή αναγκαία παρουσία; Την προηγούμενη εβδομάδα, μια φιγούρα ντυμένη με χρυσή παγιέτα εμφανίστηκε στις οθόνες του προγράμματος Smart Nicosia που βρίσκονται στον Δήμο Λευκωσίας. Η φιγούρα αυτή ήταν του εικαστικού Pashias, ο οποίος παρουσίασε μια απροειδοποίητη και άτιτλη δράση, η οποία παρέμεινε στον δημόσιο χώρο για περίπου τρεις μέρες. Για κάποιους λοιπόν ίσως ερμηνεύτηκε ως παρέμβαση στον δημόσιο χώρο, για άλλους σαν μια τυχαία συνάντηση με μια δράση που μοιάζει πολύ με διαφημιστική καμπάνια και για κάποιους άλλους ίσως ήταν ένα παιχνίδι της performance art του Pashias, η οποία σίγουρα θα έλεγε κανείς πως έθετε διάφορους προβληματισμούς.​

Φωτογραφία από τις μέρες που έλαβε χώρα η εικαστική εγκατάσταση και επιτέλεση στις οθόνες Smart Nicosia του Δήμου Λευκωσίας.

​Το «Π» συνάντησε αυτή τη δράση το περασμένο Σαββατοκύριακο και παρατήρησε τους πεζούς αλλά και τους οδηγούς πατινιών που βρέθηκαν σε ένα από τα σημεία. Έμοιαζε όντως σαν ένα παιχνίδι με τον δημόσιο χώρο και τους επισκέπτες του. Κάποιοι κοντοστεκόντουσαν και άλλοι προχωρούσαν και γυρνούσαν τα κεφάλια τους με απορία για το τι ήθελε τελικά να πει ο ποιητής. Γι' αυτό και το «Π» μίλησε με τον εικαστικό Pashias γι' αυτήν του τη δράση, η οποία φαίνεται πως εξελίσσει την έρευνά του γύρω από το κοινωνικοπολιτικό σώμα και τη σχέση του με το αστικό περιβάλλον, αφού εγκατέλειψε τη χρήση αντικειμένων και αναφορών και συνεργάστηκε με την τεχνολογία, αφαιρώντας έτσι τη ζωντανή απόδοση της επιτέλεσής του με τη δημιουργία ενός βίντεο.

Φωτογραφία από τις μέρες που έλαβε χώρα η εικαστική εγκατάσταση και επιτέλεση στις οθόνες Smart Nicosia του Δήμου Λευκωσίας.

Σημαντικό να αναφερθεί ότι το βίντεο της επιτέλεσής του είχε διάρκεια 15 λεπτά και εξέθετε το όρθιο ανθρώπινο σώμα, ντυμένο με χρυσή παγιέτα και στραμμένο προς τα εμπρός, να σηκώνει το αριστερό χέρι, να λυγίζει τον αγκώνα και να κάνει μια κίνηση που θα λέγαμε ότι μιλά σε πολλές κουλτούρες. Πρόκειται για μια απλή χειρονομία, ωστόσο όπως αναφέραμε ήδη δημιουργεί πολλαπλά επίπεδα νοήματος μέσα από τα οποία ο Pashias συνθέτει μια πράξη διαμαρτυρίας που αμφισβητεί τους κυρίαρχους τρόπους αντίληψης. Ας δούμε όμως τι λέει ο ίδιος για την επιτέλεσή του, την εξέλιξη της πρακτικής του αλλά και για τα νοήματα της χειρονομίας που επέλεξε.

Τι σημαίνει δημόσια παρέμβαση για εσένα;

«Όταν η τέχνη παίρνει δημόσια θέση, κυριολεκτικά στον κοινό ή αστικό χώρο, και εννοιολογικά στα κοινά ή στη συστημική διαρρύθμιση της κοινωνίας. Αποτελεί παρέμβαση όταν παίρνει μέρος σύμφωνα, ανάλογα και μέσα στην προϋπάρχουσα κοινωνική δομή, διαταράσσοντας ή παρεμβαίνοντας στη λειτουργία της, κάποτε απροειδοποίητα και συχνά στοχεύοντας τον περαστικό πολίτη ως θεατή».​

Φωτογραφία από τις μέρες που έλαβε χώρα η εικαστική εγκατάσταση και επιτέλεση στις οθόνες Smart Nicosia του Δήμου Λευκωσίας.

Μια επιτέλεσή σου βρέθηκε στις οθόνες του Smart Nicosia «παρεμβαίνοντας» στον δημόσιο χώρο. Πώς προέκυψε;

«Η ανάθεση της δημόσιας παρέμβασης αποτελεί μέρος του προγράμματος 'Art.Act.Disrupt', έχοντας απόλυτη ελευθερία από τους διοργανωτές ως προς τον χώρο, τον χρόνο και τον τρόπο της καλλιτεχνικής χειρονομίας. Ζώντας τη Λευκωσία, περπατώντας τους δρόμους της καθημερινά, οι οθόνες-σημεία ενημέρωσης που έχουν εγκατασταθεί στο κέντρο της πόλης από την ομάδα Smart Nicosia κέντρισαν το ενδιαφέρον μου. Αν και ακόμη στο αρχικό στάδιο λειτουργίας τους, οι οθόνες αποτελούν πλέον μέρος της αστικής αρχιτεκτονικής. Η κατάληψή τους, από τη βιντεοσκοπημένη φιγούρα μου εν κινήσει, βρίσκει παραλήπτες τους περαστικούς, απευθύνεται αδιάκριτα σε όλους και αξιοποιεί τα προϋπάρχοντα μέσα οπτικής επικοινωνίας της πόλης με τους κατοίκους της».

Πρόκειται για ένα βίντεο με άσπρο φόντο που παρουσιάζει στη μέση εσένα να φοράς μια χρυσή παγιέτα. Ποιο το σκεπτικό πίσω από την επιλογή;

«Το λευκό φόντο και η υψηλή ανάλυση της εικόνας παραπέμπουν σε διαφημιστική καμπάνια, περιορίζοντας την γκάμα χρωμάτων, συμβολών και αναφορών που χαρακτηρίζουν την καλλιτεχνική χειρονομία. Ντυμένη με την εμβληματική χρυσή παγιέτα, η φιγούρα προσπαθεί να αποσπάσει την προσοχή του περαστικού, ως σημαία, ζωντανό λάβαρο ή πανό. Το σώμα, στολισμένο και έτοιμο, εκτίθεται ως μεθεόρτιο απομεινάρι, στα τέλη του κρύου Ιανουαρίου, μετά τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς. Με το πέρασμα του χρόνου, το σώμα μεταμορφώνεται σε αντικείμενο προς παρατήρηση, η ρευστή κίνησή του μεταβάλλεται σε μηχανική επανάληψη. Επομένως, η παλάμη του χεριού περιστρέφεται και ταράζει το δέρμα από χρυσές παγιέτες, ενεργοποιώντας το υπόλοιπο σώμα, στην προσπάθεια επαναφοράς του στη ζωή».

Μια κίνηση που θα λέγαμε ότι μιλά σε πολλές κουλτούρες. Πώς επιλέχθηκε;

«Συγκεκριμένα, σηκώνω το χέρι, λυγίζω τον αγκώνα, στερεώνω την παλάμη στο ύψος του στήθους και στρίβω τα δάχτυλα δεξιόστροφα. Τα δάχτυλα επανέρχονται στην αρχική τους θέση και στρίβουν ξανά. Επέλεξα λοιπόν αυτή τη χειρονομία ως επίκεντρο της δημόσιας παρέμβασης. Πρόκειται για ένα οικουμενικό σήμα αμφισβήτησης το οποίο επαναλαμβάνεται, αποδομείται και διαμορφώνεται εκ νέου, με σκοπό τη δημιουργία πολλαπλών επιπέδων νοήματος, διατάραξης και αντιπαράθεσης. Αποτελεί την πιο ειλικρινή μου μορφή αντίδρασης προς το κοινωνικό μου περιβάλλον, ως καλλιτέχνη και πολίτη της Κύπρου. Τι σε νοιάζει ποιου το χέρι κρατώ όταν περπατώ στον δρόμο; Τι σε νοιάζει τι φορώ; Τι σε νοιάζει ποιος και πώς είμαι; Τι;»

Συνδέεται, δηλαδή, αυτή η δράση με την προηγούμενη που είχε αναφορά στη γοργόνα και στο άλλο;

«Περιγράφω την τωρινή άτιτλη και απροειδοποίητη κατάληψη οθονών ως συνέχεια των θεματικών προβληματισμών που αναπτύξαμε στο ζωντανό έργο 'Ω3' που πραγματοποιήθηκε πέρσι στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Λευκωσίας. Συρόμενος στο τσιμεντένιο πάτωμα της Πλατείας Ελευθερίας, μισός άνθρωπος - μισός ψάρι, έψαχνα, σε εκείνη την επιτέλεση, ένα οικείο περιβάλλον στο οποίο να μπορώ να κινηθώ και να επιζήσω, το νερό. Η φιγούρα τότε, όπως και στην τωρινή, μοιάζει διαφορετική, περίεργη, αλλά πάντα οικεία. Πλήρως συνειδητοποιημένη, βιώνει την επίδραση της κοινής ματιάς. Ζητά άμεσα την ένταξή της στον δημόσιο χώρο, στο κοινωνικό σύνολο. Δηλώνει παρούσα, θέτει ερωτήματα και απαιτεί αλλαγή, είτε με λέπια ψαριού ή με χρυσή παγιέτα».

Μία από τις οθόνες βρέθηκε την Κυριακή λυγισμένη και ξεχαρβαλωμένη. Μέρος της δράσης ή αποτελεί τυχαίο γεγονός;

«Την Κυριακή, 28 Ιανουαρίου, πράγματι, μία από τις οθόνες στην οδό Στασικράτους βρέθηκε σε διαγώνια θέση, λυγισμένη προς το πεζοδρόμιο με ξεριζωμένες δύο από τις κούγκρινες σφαίρες που την περιβάλλουν. Λογικά, αυτό συνέβη λόγω κάποιου αυτοκινητιστικού ατυχήματος. Όσον αφορά τη δράση, ο δημιουργός τη συνθέτει προηγουμένως, όπως και στη ζωντανή περφόρμανς. Συνθέτει τα χρώματα αλλά και τα μέσα από τα οποία αποτελείται το έργο του και μετά καλείται να το εκτελέσει σε πραγματικό 'χρόνο' και 'χώρο'. Έτσι και τώρα, το ατύχημα, το λάθος, το απροειδοποίητο, το ξαφνικό και το αναπάντεχο αποτελούν μέρη του έργου. Η πόλη ακολουθεί το δικό της σενάριο, επομένως οποιαδήποτε μορφή καλλιτεχνικής παρέμβασης προσαρμόζεται σε αυτό».

Σε αυτήν σου την επιτέλεση χρησιμοποιείς την τεχνολογία και βγαίνεις από το «καλούπι» της ζωντανής περφόρμανς. Πώς βλέπεις τη συνέργεια της τέχνης της περφόρμανς με αυτήν της τεχνολογίας;

«Το βιντεοπερφόρμανς αποτελεί μία από τις εκφάνσεις της τέχνης της περφόρμανς, δηλαδή το σώμα εν δράσει προς τον φωτογραφικό φακό, στο ορθογώνιο πλαίσιο της κάμερας. Στη δική μας περίπτωση, ο οριζόντιος ή κάθετος προσανατολισμός των οθονών της πόλης καθορίζει και τη θέση του ανθρώπινου σώματος. Φωτίζεται και φωτίζει, στέκει πρωί και βράδυ, ξεκινά και σταματά ξανά και ξανά. Ο συσχετισμός της τεχνολογίας και της τέχνης, λοιπόν, συνεχίζει από εκεί και εξελίσσεται, παίρνει διαδραστική μορφή, αναδιαμορφώνεται μέσω της τεχνητής νοημοσύνης. Όπου και αν μας φτάσει η τεχνολογική εξέλιξη, όσα τεχνητά σύμπαντα και αν δημιουργήσουμε, πιστεύω ότι η αξία του να συναντάς το ανθρώπινο βλέμμα διά ζώσης θα παραμείνει».​

Φωτογραφία από τις μέρες που έλαβε χώρα η εικαστική εγκατάσταση και επιτέλεση στις οθόνες Smart Nicosia του Δήμου Λευκωσίας.

Σημειώνεται ότι το βιντεοέργο υλοποιείται από την οργάνωση νεολαίας «YEU - Youth for Exchange & Understanding Cyprus» και το στούντιο βιωματικού σχεδιασμού «ABR - Alternative Brains Rule», στο πλαίσιο του προγράμματος δημόσιων παρεμβάσεων «Art.Act.Disrupt» με τη χρηματοδότηση του «ACF - Active Citizens Fund» και σε συνεργασία με τον οργανισμό «Smart Nicosia», αξιοποιώντας έτσι τα προϋπάρχοντα μέσα οπτικής επικοινωνίας της πόλης με τους κατοίκους της.

[Βίντεο & Φωτογραφία: Χαράλαμπος Βαρελιάς, PASHIAS / Συντονισμός έργου: Μαρία Ευσταθίου /Πληροφορίες: www.pashias.art/untitled].