Επτά άτομα σχολιάζουν και περιγράφουν τι συνέβη κατά τη διάρκεια του τριημέρου, 14-16 Ιουνίου 2024, στο πλαίσιο της δράσης «Εκεί, Έξω, Μαζί» του οργανισμού «Λεμεσός 2030», της υποψηφιότητας για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2030.

1. Η γειτονιά του Σίνε Βόλος

Ο περίπατος του Φειδία Παυλίδη στη συνοικία του Αγίου Ιωάννη σημάδεψε το ξεκίνημα των περιπάτων και των ανοικτών δράσεων του Λεμεσός 2030 με τίτλο «Εκεί, Έξω, Μαζί». Σκοπός της δράσης, να ενθαρρύνει τον διάλογο μεταξύ των δημοτών και να αναδείξει την ιστορία της πόλης, επανεκδίδοντας την ίδια ώρα χώρο στη δημόσια σφαίρα.

Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης.

Η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων δεν αλλάζει μόνο την πολεοδομία της Λεμεσού, αλλά και τους ανθρώπους της. Γιατί, όπως οι άνθρωποι βιώνουν και αλλάζουν την πόλη, έτσι και η πόλη αλλάζει τους ανθρώπους. Μέσα από τις ιδιωτικοποιήσεις και τη βίαιη εμπορευματοποίηση της πόλης, αλλάζει ουσιαστικά η βάση της κοινωνίας: από τον άνθρωπο και το περιβάλλον, στην αγορά και στο κέρδος.

Η διαδικασία για την πλήρη εμπορευματοποίηση της πόλης είναι αργή και επώδυνη. Με κάθε παραχώρηση που κάνουν οι πολίτες, μπαίνουν οι βάσεις για περαιτέρω παραχωρήσεις στη συνέχεια. Σιγά-σιγά το κεφάλαιο κερδίζει όλο το αστικό πεδίο και δεν θα ξέρουμε τάχα πώς και γιατί. Κάτω από αυτή τη σκοπιά, μπορούμε να πούμε πως η Λεμεσός σήμερα έν' ένα πεδίο μάχης.

Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης.

Το ανταγωνιστικό περιβάλλον που προτάσσει η ελεύθερη αγορά έχει με τον ίδιο αργό τρόπο, ενσωματωθεί στους ανθρώπους που ζουν μέσα σ' αυτό. Η καχυποψία και η δυσπιστία είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που εκφράζουν πλέον τις κοινωνικές σχέσεις. Το αίσθημα της κοινότητας χάνεται και αντικαθίσταται με τις σχέσεις κατανάλωσης.

Έτσι, συμπολίτες μας μένουν αναγκαστικά έξω από τις καθιερωμένες διαδικασίες κοινωνικοποίησης που αναπαράγουν τον τοπικό πολιτισμό και ταυτότητα. Όσο λιγότερες ομάδες συμμετέχουν στα κοινά τόσο πιο μονοδιάστατα γίνονται. Η περιθωριοποίηση δημιουργεί την ανάγκη για νέα κοινά ανεξάρτητα από τα καθιερωμένα κοινωνικά δρώμενα.

Η παραγωγή πολιτισμού μετατοπίζεται από τη νομισματική δράση πίσω στην ανθρώπινη ανάγκη που πλάθεται μέσα σε ένα επιθετικό αστικό περιβάλλον. Αναγνωρίζεται ο τρόπος που διεισδύει στην ανθρώπινη ύπαρξη και αφομοιώνονται οι ηθικές αξίες που προβάλλει. Δημιουργούνται εναλλακτικές για να το αντικαταστήσουν, αλλά παραμένουν περιθωριοποιημένες από τον ηγεμονικό τρόπο ζωής. Δράσεις σαν το «Εκεί, Έξω, Μαζί» διεκδικούν χώρο για τους πολίτες αλληλεπιδρώντας και μαθαίνοντας για την ιστορική πορεία της πόλης.

Βαγγέλης Κονιώτης

2. Στον Τουρκομαχαλλά

Σάββατο πρωί -σχεδόν μεσημέρι- στο πάρκο της Αναγέννησης, περίπατος στον Τουρκομαχαλλά.

Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης.

Στεκούμαστεν πάνω στους πεθαμένους. Το πρώτο πράμα που σκέφτουμαι. Το πάρκο της Αναγέννησης ήταν νεκροταφείο πρώτα, λαλεί μας η Μάρω. Δηλαδή εφύαν το που δαμαί; Πού το επήραν; Πώς μεταφέρεις έναν ολόκληρο νεκροταφείο; Αναρωθκιούμαι. Έσιει τζαι μιαν ποίηση όμως τούτον έννεν; Οι νεκροί εξαναγεννηθήκαν. Πίννουν καφέ, παίζουν στο καζίνο, κάθουνται κάτω που τα δεντρά.

Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης.

Η Μάρω έν' που το Βαρώσι. Ο παπάς της είσιεν το σινεμά, εμεγάλωσε σε τούτη τη γειτονιά. Ο κόσμος για να ξεπεράσει την ξενιθκιά, λαλεί μας, εθώρεν ταινίες στο σινεμά. Ταινίες καράτε, ταινίες Χ, αισθηματικές. Εθωρούσαμεν κρυφά που το σπίτι, λαλεί μας. Αρέσκαν μας οι ταινίες που ετελειώναν με ένα φιλί. Εν ιξέραμεν ότι η ζωή εν εσυνέχιζεν έτσι μετά. Μετά το φιλί δηλαδή. Ρωτά μας αν έσιει κανέναν άλλον δαμαί που το Βαρώσι. Σηκώνω το σιέρι μου. Ούλλη μου η ζωή στη Λεμεσό αλλά Λεμεσιανή εν γυρίζει η γλώσσα μου να πω πως είμαι. Έν' παράξενο. Περπατούμεν ούλλοι μαζί προς την οδό Ισμέτ Πασιά. Η Ισμέτ Πασιά έν' ένα συντόμι, λαλεί μας η Μάρω. Στεκούμαστε μπροστά που το καμένο σινεμά / λεηλατήσαμε τα καταστήματά τους / χαλάσαμε τ' αγάλματά τους* / Ενός λεπτού σιγή, ζητά μας η Μάρω. Για το σινεμά που το εκρούσαν πριν κανέναν μήνα. Δεύτερη φορά πρόσφυγας. Γεμώννουν τα μάθκια της. Γεμώννουν τζαι τα δικά μας. Ενός λεπτού σιγή. Σταματούμεν τζαι τρώμεν αλμυρά που μας τζιερνά η κυρία Παναγιώτα που είσιεν το μπακάλικο. Αποικιακά Π. Δημητρίου. Πίσω που την ταπέλλα φαίνεται αμυδρά η παλιά επιγραφή / EUGLU /. Εμπιστεύτηκεν της το μαχαζίν ο παλιός ιδιοκτήτης έναντι αμοιβής, ήρτεν μετά η επιτροπή τζαι ακύρωσεν το συμβόλαιο. Η γειτονιά όταν ήρταμε ήταν λεηλατημένη που εμάς τους ίδιους, λαλεί μας η Μάρω / κατεδαφίσαμε πλίθινους τοίχους που κουβαλούσαν τις μνήμες τους* / Περπατούμεν αργά προς την εκκλησία του Αγίου Μάμα. Πομπή. Το νεκροταφείο, ενός λεπτού σιγή, η παρηορκά, μπαίνουμε μες την εκκλησία / τα πόδια μας περιπλέκονται σε σπασμένες ρίζες κι απομεινάρια από πολιτισμούς κατακτητών / όταν προσπαθούμε να κινηθούμε / ερείπια και σπασμένα κόκκαλα τρίζουν κάτω απ' τα πόδια μας* / Ο ποιητής θκιαβάζει για θεούς, για ήλιους, για τον χρόνο. Στα τουρτζικά, μες στην εκκλησιά. Εμείς θκιαβάζουμεν τη μετάφραση στο τυπωμένο χαρτί. Οι θκυο μας γλώσσες, χαμένες στη μετάφραση των επίσημων αφηγήσεων. Προχωρούμεν προς τη μικρή πλατεία που έν' η βρύση. Πάμεν που την αναγέννηση, στην ανάπλαση. Κουγκριά, πράσινος περίπατος, εκάμαμεν έργα λαλούσιν / τόση ποίηση για έναν τόπο τόσο μικρό / παρακαλώ μην γράφετε άλλο / φυτέψτε ένα δέντρο / φυτέψτε νερό* /

*αποσπάσματα από τα ποιήματα του Gürgenç Korkmazel «Η κατάρα της λεηλασίας» και «Όχι ποίηση, νερό».

Μαρία Κυριάκου, σκηνοθέτιδα

3. Φαντάσου… μια πόλη για ποδήλατα

Φαντάσου μια πόλη όπου ο θόρυβος των αυτοκινήτων να έχει δώσει τη θέση του στον ήχο των ποδηλάτων και στις συζητήσεις των πεζών. Μια πόλη σχεδιασμένη εξ ολοκλήρου για ποδηλάτες, όπου η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει μειωθεί δραματικά και ο καθαρός αέρας κυριαρχεί στην ατμόσφαιρα. Σ' αυτή την πόλη, οι ποδηλατόδρομοι είναι οι βασικές οδικές αρτηρίες, διαμορφωμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να προσφέρουν ασφάλεια και άνεση σε όλους τους χρήστες.

Σ' αυτή την πόλη, η αρχιτεκτονική και ο πολεοδομικός σχεδιασμός είναι προσαρμοσμένοι για να ενισχύουν την ποδηλασία. Κάθε κτήριο διαθέτει ειδικούς χώρους στάθμευσης για ποδήλατα, ενώ τα πάρκα και οι πλατείες είναι σχεδιασμένα για να προσκαλούν τον κόσμο να τα διασχίσει με ποδήλατο, δημιουργώντας την αίσθηση πως οι πολίτες συνδέονται καλύτερα μεταξύ τους σε μια ενιαία κοινότητα. Η κυκλοφορία των αυτοκινήτων είναι περιορισμένη και οι δρόμοι που επιτρέπεται να κινούνται αυτοκίνητα, έχουν περιορισμούς χαμηλής ταχύτητας.

Φωτογραφία: Πάρης Χριστοφή.

Μια τέτοια πόλη που να προωθεί την υγεία και την ευεξία των κατοίκων της, που μειώνει το άγχος και ενισχύει την κοινωνική αλληλεπίδραση. Τα παιδιά να μαθαίνουν από μικρή ηλικία να χρησιμοποιούν το ποδήλατο, δημιουργώντας μια νέα γενιά που θα εκτιμά τη βιώσιμη μετακίνηση.

Μια τέτοια πόλη οραματιστήκαμε όσοι είχαμε την ευκαιρία να συμμετάσχουμε στην ποδηλατική διαδρομή που διοργανώθηκε το Σάββατο 15 Ιουνίου 2024 από τους «Φίλους της Γης» στο πλαίσιο της δράσης «Εκεί, Έξω, Μαζί» του Λεμεσός 2030. Ποδηλατήσαμε σε μια κυκλική διαδρομή μήκους 5,5 χιλιομέτρων για μικρά και μεγάλα ποδήλατα, τα οποία κινήθηκαν μέσα σε ποδηλατόδρομους και άλλα σημεία του κέντρου της Λεμεσού. Έγιναν παρατηρήσεις για το τι ισχύει στους δρόμους στο θέμα της οδικής ασφάλειας πεζών και ποδηλατιστών. Στη διάρκεια της διαδρομής, είχαμε την ευκαιρία συχνών στάσεων στις οποίες προτείναμε μικρές και σχεδόν ανέξοδες αλλαγές, οι οποίες θα προάγουν τη συνδεσιμότητα και την οδική ασφάλεια. Φανταστήκαμε καινούργιες υποδομές στην πόλη της Λεμεσού που έχει τη δυνατότητα να επανασχεδιαστεί με επίκεντρο τον άνθρωπο, δίνοντας προτεραιότητα στην πεζοκίνηση, την ποδηλατοκίνηση, την προσβασιμότητα ΑμεΑ, και όχι στο αυτοκίνητο.

Φωτογραφία: Πάρης Χριστοφή.

Σκέψου, λοιπόν, μια πόλη όπου η ζωή κινείται με τον ρυθμό των ποδηλάτων. Μια πόλη που αγκαλιάζει την οικολογία, την υγεία και την κοινωνική ευημερία. Μια πόλη που αποτελεί πρότυπο για τον υπόλοιπο κόσμο και δείχνει τον δρόμο προς ένα πιο βιώσιμο και ευτυχισμένο μέλλον. Μια πόλη διαμορφωμένη για ανθρώπους, όχι για αυτοκίνητα. Μια «πράσινη όαση» όπου η υγεία, η ελευθερία και η περιβαλλοντική συνείδηση κυριαρχούν. Μια ποδηλατική πόλη που μπορεί να γίνει πραγματικότητα, αν όλοι ενώσουμε τη φωνή μας και διεκδικήσουμε το μέλλον που μας αξίζει.

Μελέτης Θεοχάρους, πρόεδρος Ποδηλατικού Ομίλου Λεμεσού

4. Λεωφορείο 30

Ο κόσμος της Λεμεσού αγνοεί τους επιβάτες των λεωφορείων. Τους ξέρει φατσικά μόνο ο εισπράκτορας και η ΕΜΕΛ. Τόσοι επιβάτες κάθε μέρα ίσον τόσα εισοδήματα. Ο μόνος που αναγνωρίζει πρόσωπα είναι ο οδηγός. Η κοινωνία της πόλης είναι οι ιστορίες των ανθρώπων της. Από μακριά είναι μια γενική ιστορία του όχλου, από κοντά είναι μια άλλη ιστορία. Τις ιστορίες τους, τις επινοούμε σαν ένα αόριστο αφήγημα, δεν τις ξέρουμε. Έμβια όντα υψηλού κινδύνου. Ιστορίες μπας-κλας. Η Λεμεσός είναι μια πόλη που έγινε ευγνονική αλλά ταυτόχρονα την βλέπεις με επιφύλαξη. Επιμένει στη φωτογένεια. Ένα μπαμπέσικο polish που υπάρχει σαν μάτριξ έξω από το λεωφορείο. Βγάζουμε εκβιαστικά μια τακτοποίηση και ένα συλλογικό αφήγημα πως μέσα στο λεωφορείο 30 είναι μόνο αυθαίρετοι άνθρωποι. Ένας ανυπολόγιστος πολιτισμός που πιάνουμε ψηλαφιστά.

Φωτογραφία: Πάρης Χριστοφή.

Από πότε η Λεμεσός έγινε τόσο «σικ»; Κάποτε ήταν μια μεγάλη ρεσέψιον για ανθρώπους του πλανήτη. Τώρα γέμισε φαντασιώσεις μεσοαστών πως τα δικά μας λεωφορεία είναι μέσα για τους άλλους, τους ξένους και τη λούμπεν. Και όμως εκείνος που λέει εναλλάξ πως η Λεμεσός γέμισε Ρώσους, γέμισε άστεγους λάθρο, να θυμηθεί πως για δεκαετίες είναι η μόνη κυπριακή πόλη η οποία έχει ξένους όλων των τάξεων και όλων των πορτοφολιών.

Τις συνθήκες της ζωής τους εδώ δεν ξέρουμε. Δεν μάθαμε ποτέ τις ιστορίες τους γιατί ποτέ δεν συνυπήρξαμε στα αλήθεια. Η Λεμεσός είναι πολυπολιτισμική αλλά δεν είναι διαπολιτισμική. Πολυπολιτισμική είναι μια κοινωνία που οι κουλτούρες συμβιώνουν χωρίς απαραίτητα να σχετίζονται μεταξύ τους. Διαπολιτισμική είναι εκείνη που οι ομάδες της αλληλεπιδρούν ιδέες, αξίες και αλληλοαφηγούνται ιστορίες, σεβόμενοι τις διαφορετικές συνήθειες ζωής. Glocalization.

Η Λεμεσός δεν είναι στα αλήθεια μούλτι. Είναι το τέλειο δήθεν. Το λεωφορείο 30 είναι ό,τι πιο κοσμοπολίτικο διαθέτει η Λεμεσός. Είναι άμετρο. Ανάλογα από τη γωνιά λήψης.

Τα δικά μας λεωφορεία δεν μυρίζουν ιδρωτίλα από ανθρώπους όρθιους και μασχάλες ανυψωμένες. Τα δικά μας λεωφορεία δεν μυρίζουν καν ινδικά φαγητά και πακιστανικές ανάσες από σκόρδο. Στα δικά μας λεωφορεία δεν ακούς ιδιαιτέρως ρατσιστικά παραληρήματα, επειδή κανείς ντόπιος δεν μπαίνει. Και αν μπει, επειδή ο ρατσισμός είναι αποκύημα ταξικό και ποτέ φυλετικό, ο ξένος που θα μπει θα είναι όμοιος οικονομικά.

Τα δικά μας λεωφορεία είναι για τους αλλοδαπούς και τους τριτοτέταρτους Κύπριους το μόνο δικό τους κατάδικό τους μέρος.

Λένε πως το λεωφορείο 30 είναι το πιο κερδοφόρο της ΕΜΕΛ. Είναι το λεωφορείο που έχασα για να κινούμαι με το 4Χ4. Τους συνταξιδιώτες που έχουν ονόματα και επίθετα. Κολλημένη στους κοινωνικούς αυτοματισμούς, στην πολτοποίηση των ιστοριών των επιβατών του. Καθόλου αιρετική σε μια πολιτεία που την πιάνει ξερόβηχας και στραβομουτσουνιάζει, στους μπας-κλας του λεωφορείου. Που έχει ήδη αποφανθεί σε μποϊκοτάζ τους. Χρειάστηκε μια μόνο βόλτα για τα θυρανοίξια της προοπτικής.

Φωτογραφία: Πάρης Χριστοφή.

Φαντάσου η πόλη να περιμένει το λεωφορείο να φτάσει. Τους νέους θαμώνες, τις σκέψεις τους για το μέλλον, τις ιστορίες από το παρελθόν, την αλήθεια της. Ίσως το λεωφορείο 30 να γίνει η απαρχή ενός δημοκρατικού πλουραλισμού.

Όμως, όσο εκείνοι είναι ένα δικό τους community, εξακολουθούν να είναι μικρά αποσπάσματα της πόλης. Είναι οι αντιφρονούντες της ακρίβειας. Στα μάτια τους η Λεμεσός, παρά τις δυσκολίες, είναι ένας επίγειος παράδεισος. Στο παράθυρο του λεωφορείου βλέπουν μόνο δημόσια κομμάτια θάλασσας. Η διαδρομή είναι όλη παράλληλη της θάλασσας. Σημασία έχει τι αποφασίζεις να βλέπεις.

Οι επιβάτες των λεωφορείων είναι τόσο χίπστερ που δεν μοντάρουν σαν τους υπόλοιπους την πόλη. Αυτό το μείγμα ανθρώπων έχει πιο σπαρταριστές ζωές από όλους μας. Ακόμα και αν είναι αισθητοί μόνο μέσα στο λεωφορείο, ανασύρουν την πόλη πιο μερακλίδικα από εμάς. Έστω και αν η πόλη είναι για αυτούς μια κλεπταποδοχή. Το λεωφορείο συνεχίζει κανονικά τη διαδρομή του για να κατέβουν κάπου που ελπίζουν να ξεχαρμανιάσουν. Και πρέπει να αφεθούν να ξεθαρρέψουν να είναι ζωηροί οργανισμοί, μπας και μας μεταγγίσουν την πόλη με τα μάτια τους. Μια Λεμεσό που δεν υπαινίσσεται πως είναι όμορφη και πλουράλ, αλλά ίσως και να είναι. Που δεν εκβιάζεται να είναι τέτοια μόνο όταν κινείσαι γρήγορα, αλλά που ανακαλεί τους επιβάτες και τους κατοίκους σε μια άλλη ζωή. Και τους πασάρει ζωή.

Χαρίζω την πολύτιμη ομοιομορφία μας για μια βόλτα στο λεωφορείο 30.

Ανθή Ερμογένους, αρχισυντάκτρια LimassolToday

5. Η πόλη μας προ(σ)καλεί

Στο πλαίσιο της δράσης «Εκεί, Έξω, Μαζί» του Λεμεσός 2030, ξαναγνώρισα τη Λεμεσό, τη γενέτειρα πόλη μου. Πρόσεξα ξανά τα σημαντικά πλεονεκτήματα που την κάνουν να ξεχωρίζει: την ιστορία της, την πολιτιστική ταυτότητα, την αρχιτεκτονική κληρονομιά, τις ολογάλανες ακρογιαλιές και τη θάλασσα.

Συγκεκριμένα στον περίπατο Η πόλη μας προ(σ)καλεί, συγχρονίσαμε τον βηματισμό μας, όπως οι ίδιοι μας ενημέρωσαν, με έναν ανθρωπολόγο, έναν αρχιτέκτονα και μία ερευνήτρια που τους ακούσαμε να κουβεντιάζουν για τις (κατά)χρήσεις στον δημόσιο χώρο και για μια πόλη πιο συμπεριληπτική. ​

Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης.

Αψηφώντας τη ζέστη και το λιοπύρι, περπατήσαμε μαζί με όλη την ομάδα ξεκινώντας από την εκκλησία της Αγίας Νάπας. Κατεβήκαμε στη συνέχεια στον παραλιακό και κατευθυνθήκαμε μέσα από διάφορες επιμορφωτικές στάσεις, στο τέρμα της μαρίνας…

Σε αυτό το τμήμα της πόλης μπορείτε να κάνετε τα πάντα: να περπατήσετε μέσα από τα στενά δρομάκια που βρίσκονται στη γύρω περιοχή της Αγίας Νάπας, να αγοράσετε τα αναμνηστικά σας από τα τοπικά καταστήματα, ή το λαϊκό παζαράκι στον παραλιακό, να θαυμάσετε την ιστορία και το τοπίο γύρω σας, να καθίσετε για καφέ ή γεύμα στα αμέτρητα καφέ ή ταβερνάκια που βρίσκονται παντού και κυρίως στη μαρίνα.

Είδα λοιπόν τη Λεμεσό μας με άλλη ματιά πιο προσεκτική, πιο διεισδυτική. Η Λεμεσός μας… η πόλη των αντιθέσεων, η τόσο ατίθαση, με την άναρχη ανάπτυξη, μια ανάπτυξη που δεν βασίζεται σε σωστό σχεδιασμό και μελέτες, που συνεχίζει να δημιουργεί μέσα από τη δόμηση του δημόσιου χώρου, δυσμενείς διακρίσεις και ανισότητες, που δεν λαμβάνει υπόψη σε όλο αυτό τον σχεδιασμό τους χρήστες του χώρου, τις διαφορετικότητες, τα φύλα, τους μετανάστες, η τόσο μα τόσο δύσκολη, αλλά την ίδια στιγμή η τόσο αγαπημένη και ξέγνοιαστη πόλη του κεφιού και της διασκέδασης… Η πόλη της καρδιάς μας, η απρόσιτη αλλά και φιλόξενη, η πόλη με χρόνια προβλήματα, αλλά και απεριόριστες δυνατότητες ανάπτυξης, η γεμάτη χάρη και ομορφιά, με χιλιάδες σελίδες χρυσής ιστορίας και πολιτισμού…

Σκέφτηκα πως συχνά απογοητευόμαστε, επειδή βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δυσκολίες και εμπόδια που συναντάμε στην 'αστική' μας ζωή. Ποιος είπε, όμως, ότι δεν μπορούμε να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας και να βοηθήσουμε στη βελτίωση της όψης και του χαρακτήρα της πόλης; Αφού «πόλη είναι πολίτες της», τότε μπορούμε από παθητικοί δέκτες να γίνουμε ενεργά μέλη της, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες μας και να δώσουμε το δικό μας στίγμα στον ιστό της πόλης!

Ναι η Λεμεσός, μας προσκαλεί και μας προκαλεί συγχρόνως. Το χρέος μας απέναντί της θα πρέπει συλλογικά και με φρόνηση να το σηκώσουμε, γιατί το χρωστάμε τόσο σε μας, όσο και στους αυριανούς πολίτες της.

Σκεύη Πασιά, ακτιβίστρια

6. Α-να-τα; Ο αρχαιολογικός χώρος ως τόπος

Η Αμαθούντα είναι αρχαία με την έννοια της ηλικίας των κτισμάτων της. Ο λόφος της, το έδαφος κάτω από τα κτίσματά της, η εγγύτητά της με τη θάλασσα και το πήγαινε-έλα γύρω και διαμέσου της είναι τουλάχιστον από τη Γεωμετρική Εποχή στοιχεία διαχρονικά. Πότε ένας τόπος γίνεται αρχαίος;

Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης.

Από την Ακρόπολη της μετράς στήλες μιας πόλης κατακόρυφης. Μικροί πύργοι μιας μεσογειακής Βαβυλώνας που αντικατέστησε τη συλλογική θέαση από ένα κοινό, ψηλό σημείο όπου χωρούσε όλη η πόλη, με θέαση ιδιωτική από πολλά ψηλά σημεία όπου χωρείς μόνον αν κρατάς αρκετούς παράδες. Οι συλλογικοί περίπατοι διαταράσσουν την ιδιωτικότητα των παράδων. Μήπως ένας τόπος γίνεται σιγά-σιγά αρχαίος όταν σταματούν οι συλλογικές δραστηριότητες εντός του;

Η χωροθέτηση της αγοράς της Αμαθούντας κορυφώνεται όχι σε ένα Πάνθεον, αλλά σε μια μνημειωδών διαστάσεων κρήνη. Ακόμα και αν το γλυκό νερό της έχει αποτραβηχτεί από την αγορά, ο σχεδιασμός της θυμίζει πως κάθε μέρος που ονομάζουμε αρχαίο οικισμό ή αρχαία πόλη έχει άμεση συνάφεια με το νερό, είτε πηγή, είτε πηγάδι, είτε ποτάμι. Κάθε νέο μέρος που κατοικούμε στο παρόν, το κατοικούμε λόγω φυσικής ή τεχνητής άπλας. Υπάρχουν άπλες ψηλά και άπλες χαμηλά, που κοστίζουν πολύ διαφορετικά ποσά για να τις κατοικήσεις, αλλά καμιά δεν είναι κοντά σε νερό. Μήπως πλέον είναι αρχαίοι οι τόποι που ο λόγος που κατοικήθηκαν ήταν επειδή έδιναν πρόσβαση στο νερό;

Το αλμυρό νερό της αποτραβήχτηκε και εκείνο πολλές φορές μακριά από την πόλη, υποβάλλοντας έτσι αλλαγές στο σχήμα και το μέγεθος του χαμηλότερου σημείου της, του λιμανιού. Η σχέση του ψηλότερου με το χαμηλότερο σημείο πάντα λέει κάτι για την ποιότητα ζωής του τόπου. Ποια σημεία, τα ψηλά ή τα χαμηλά είναι ιδιωτικά, ποια δημόσια και πόσο; Είναι μεγάλα, μικρά; Πόσα; Πότε; Το ψηλότερο σημείο της Αμαθούντας είναι συνέχεια προσβάσιμο. Μπορείς να καθίσεις στον λόφο μέρα ή νύχτα και να κοιτάξεις το λιμάνι από ψηλά. Να αναλογιστείς τους θαλάσσιους και χερσαίους δεσμούς που, μαζί με άλλους, μεταποιούσαν τον χώρο σε τόπο από τον 11^ο αιώνα π.Χ.: τη Φοινίκη, την Εύβοια, την Περσία, την Κρήτη, την Κόρινθο, την Αττική, τη Συρο-Παλαιστίνη… Άλλοι είναι οι δεσμοί που συν-διαμορφώνουν την περιοχή σε σύγχρονο τόπο και κάνουν μέρος της, από πόλη ανθρώπων σε πόλη άδειων κτηρίων. Μήπως χαρακτηρίζουμε έναν τόπο αρχαίο όταν οι δεσμοί που κάποτε τον διαμόρφωναν, δεν υπάρχουν πια;

Φωτογραφία: Παύλος Βρυωνίδης.

Ο λόφος της Αμαθούντας είναι ένας δημόσιος, 'αρχαίος' χώρος. Μπορείς να καθίσεις στην κορυφή του μέρα ή νύχτα. Νομίζω χρειάζεται να μείνεις επί τόπου λίγη ώρα για να συμβεί, αλλά κάποια στιγμή μπορεί να νιώσεις την πόλη να ξεκολλά, να φεύγει και να αρμενίζει αργά-αργά στη θάλασσα 'σαν μεγάλο καράβι, που θα 'σαι μέσα κι εσύ'*.

Μπορείς από τον δημόσιο λόφο της να αναλογιστείς προς τα πού θα ήθελες να πάει.

Δέσπω Πασιά, μουσειολόγος, παιδαγωγός

[*'Τα ήσυχα βράδια', Μαριανίνα Κριεζή, 1996]

7. Εννά πάμε κάτω πόψε;

Νάγια Τ. Καρακώστα, interdisciplinary Performance Artist που σ̌σ̌ίζει κ̌κ̌όστερς

Φωτογραφία: Πάρης Χριστοφή.

​

​