Δημήτρης Σάββα | Τα ηχοτοπία των δασών του Τροόδους και η ακουστική οικολογία
Ο Δημήτρης Σάββα διερευνά τα ηχοτοπία του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους και διοργανώνει έναν ηχοπερίπατο, όπως και μία σειρά εργαστηρίων, στα οποία καλεί το κοινό να γνωρίσει το περιβάλλον του τόπου μας, όπως και να ευαισθητοποιηθεί για την ακουστική οικολογία
Η περιοχή του Τροόδους μπορεί αυτή την περίοδο να είναι στο επίκεντρο των εξορμήσεων πολλών συμπολιτών μας, λόγω του λευκού πέπλου που το κάλυψε, κοινώς τα χιόνια. Ωστόσο, είναι μία περιοχή η οποία κρύβει πολλά και είναι αντικείμενο έρευνας πολλών πεδίων. Ένα από αυτά αποτελεί η διερεύνηση των ηχοτοπίων του η οποία απασχολεί εδώ και αρκετό καιρό τον ερευνητή, εκπαιδευτικό, συνθέτη ηλεκτροακουστικής μουσικής και περφόρμερ ζωντανής ηλεκτρονικής μουσικής, Δημήτρη Σάββα. Ο ίδιος εξηγεί και περιγράφει στο «Π» μερικές από τις ορολογίες αλλά και τη διαδικασία που ακολουθείται με την οποία θα μπορούν όσοι ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν μέσω των εργαστηρίων που διοργανώνει αλλά και τον ηχοπερίπατο στο Αλμυρολίβαδο.
Αρχικά, τι εννοούμε με τις ορολογίες «ηχοτοπίο» και «ακουστική οικολογία»;
Θα χρησιμοποιήσω τον ορισμό του ηχοτοπίου που δίνεται από τον Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης, ο οποίος, μέσω του ISO 12913-1:2014, ορίζει, αρχικά, το ακουστικό περιβάλλον ως το σύνολο των ήχων που φθάνουν στον δέκτη σε έναν συγκεκριμένο χώρο και σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Στη συνέχεια, το ηχοτοπίο ορίζεται ως το ακουστικό περιβάλλον, όπως αυτό γίνεται αντιληπτό, βιώνεται και/ή κατανοείται από το άτομο ή τους ανθρώπους. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι το ηχοτοπίο είναι το ηχητικό τοπίο που διαμορφώνεται στην αντίληψη του ανθρώπου, όταν αυτός, μέσω της ενεργής και συνειδητής ακρόασης, αντιλαμβάνεται, βιώνει και/ή κατανοεί το ακουστικό του περιβάλλον.
Η ακουστική οικολογία είναι το διεπιστημονικό πεδίο που μελετά τις σχέσεις ανάμεσα στον άνθρωπο και το ακουστικό του περιβάλλον.Εξετάζει τόσο τις επιβλαβείς επιπτώσεις της ηχορύπανσης όσο και την οικολογική, πολιτιστική και αισθητική σημασία των ηχοτοπίων, προωθώντας την ενεργή συνειδητή ακρόαση ως μέσο κατανόησης και διαχείρισης του ακουστικού περιβάλλοντος.
Μίλησέ μας για την έρευνά σου. Ασχολείσαι με τα δασικά ηχοτοπία στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους...
Ναι, συγκεκριμένα ασχολούμαι με τα «Ηχοτοπία των Δασών της Κύπρου και την Ακουστική Οικολογία», όπως ακριβώς είναι ο τίτλος της έρευνάς μου η οποία χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «ΜΕΤΑΔΙΔΑΚΤΩΡ» του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Το πρώτο μέρος της αφορά τη δημιουργία ενός αρχείου ηχογραφήσεων δασικών ηχητικών περιβαλλόντων του Εθνικού Δασικού Πάρκου Τροόδους και το δεύτερο μέρος αφορά τη διεξαγωγή σεμιναρίων, ηχοπεριπάτων, δημιουργικών εργαστηρίων και καλλιτεχνικών δράσεων που αποσκοπούν στην προώθηση της ακουστικής οικολογίας στο ευρύ κοινό και σε πολιτιστικούς δημιουργούς της Κύπρου.
DCIM\Camera01\IMG_20241126_145801_00_003.ins
Δηλαδή, τι είναι ακριβώς αυτό που σε ενδιαφέρει;
Μου είναι δύσκολο να προσδιορίσω τι με ενδιαφέρει ακριβώς. Το αντικείμενο του ενδιαφέροντός μου είναι αρχικά γενικό και σταδιακά μπορεί να γίνει πιο συγκεκριμένο, χωρίς όμως αυτό να είναι και απαραίτητο. Στην προκειμένη περίπτωση, με ενδιαφέρουν τα ηχοτοπία των δασών, οι ήχοι που τα συνθέτουν και η μεταβολή τους στον χρόνο. Παράλληλα, με ενδιαφέρει η παρατήρηση της εμπειρίας ηχογράφησης, καθώς για επτά ώρες παραμένω σε μια συγκριμένη τοποθεσία, καταγράφοντας και ακούγοντας το ηχοτοπίο. Επιπλέον, με ενδιαφέρει η εμπειρία ακρόασης των ηχογραφήσεων και οι ιδιότητές της.
Πες μας ένα παράδειγμα από τη διαδικασία που ακολουθείς σε μία από τις εξορμήσεις σου.
Μπορώ να πω ότι οι πρωινές εξορμήσεις μου είναι αρκετά ενδιαφέρουσες. Ξυπνάω πολύ νωρίς, χρειάζεται να φύγω από τη Λεμεσό στις 3.30 το πρωί ώστε να φτάσω στο Τρόοδος μέχρι τις 4.30. Όταν φτάσω εκεί, όπως καταλαβαίνεις, είναι ακόμη σκοτεινά και πρέπει να διασχίσω το δάσος με ένα φανάρι και τον εξοπλισμό ηχογράφησης. Φτάνω στην προκαθορισμένη τοποθεσία, ενεργοποιώ τον εξοπλισμό και ξεκινάει η ηχογράφηση. Συνήθως, απομακρύνομαι από τα μικρόφωνα και κάθομαι ακούγοντας το ξύπνημα της φύσης και βλέποντας να ξημερώνει. Όλη αυτή η διαδικασία είναι πολύ ιδιαίτερη και έντονη: κάποιες φορές είναι ευχάριστη και απολαυστική, ενώ άλλες, ειδικά όταν έχει πολύ κρύο, γίνεται δύσκολη και βασανιστική.
Ποια είναι τα μέσα που χρησιμοποιείς για την καταγραφή ενός ηχοτοπίου;
Χρησιμοποιώ συσκευές ηχογράφησης και μικρόφωνα πολυκάναλης τρισδιάστατης ηχογράφησης.
Αναφέρθηκες σε αρχείο ηχογραφήσεων, μπορείς να μας πεις περισσότερα.
Το αρχείο θα συμπεριλαμβάνει ηχητικά περιβάλλοντα από τρεις τοποθεσίες της περιοχής, τα οποία ηχογραφούνται σε ανάλογες χρονικές περιόδους έτσι ώστε να καταγράφεται η μεταβολή τους κατά τη διάρκεια της μέρας και της νύκτας, καθώς και η αλλαγή τους αναλόγως της εποχής. Το αρχείο, ουσιαστικά, αποσκοπεί στο να απαντήσει στα ερωτήματα: πώς ακούγονται τα δάση της Κύπρου; Ποιοι ήχοι βιοφωνίας [όλοι οι ήχοι που παράγονται από ζωντανούς οργανισμούς], γεοφωνίας [ήχοι που παράγονται από φυσικές, μη βιολογικές διεργασίες της φύσης, όπως ήχοι του ανέμου και του νερού] και ήχοι ανθρωποφωνίας [ήχοι που παράγονται από τον άνθρωπο] διαμορφώνουν τα συγκεκριμένα ηχητικά περιβάλλοντα; Και όταν αυτό το υλικό συγκεντρωθεί και δημιουργηθεί το αρχείο, τότε θα είναι διαθέσιμο για ερευνητές που ενδιαφέρονται να μελετήσουν τα συγκεκριμένα περιβάλλοντα, καθώς φυσικά και στο ευρύ κοινό που ενδιαφέρεται να τα ακούσει.
Πώς άρχισες να έχεις επαφή με τα δάση της Κύπρου;
Η επαφή μου με τα δάση της Κύπρου ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία... από όταν ο πατέρας μου μας έπαιρνε, μαζί με τον αδερφό μου, σε περιπάτους στα μονοπάτια της φύσης. Αρχικά, η αλήθεια είναι ότι δεν εκτιμούσα ιδιαίτερα τα δάση, ούτε ένιωθα κάποια ιδιαίτερη ευχαρίστηση από τους περιπάτους αυτούς. Ωστόσο, η αγάπη μου για τα δάση αναπτύχθηκε στα φοιτητικά μου χρόνια. Εκείνη την περίοδο, για παράδειγμα, όταν επέστρεφα στην Κύπρο, θυμάμαι ότι άρχισα να πηγαίνω με φίλους για πεζοπορίες σε διάφορα μονοπάτια της φύσης στην περιοχή του Τροόδους. Εκεί άρχισα να αντιλαμβάνομαι, πέρα από την ομορφιά τους, πόσο σημαντική είναι η επαφή με τα δάση για την ψυχική μας υγεία. Η ηρεμία, η αγαλλίαση και το συναίσθημα γείωσης που προσφέρουν θεωρώ ότι είναι ανεκτίμητης αξίας...
Υπάρχουν στοιχεία που ξεχωρίζουν στο ηχοτοπίο του Εθνικού Δασικού Πάρκου;
Ακόμα δεν είμαι σε θέση να απαντήσω αν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία που ξεχωρίζουν το ηχοτόπιο του Εθνικού Δασικού Πάρκου, καθώς δεν έχω προβεί σε σύγκριση των ηχοτοπίων που ηχογραφώ με εκείνα άλλων μεσογειακών δασών. Ωστόσο, τα ηχοτόπια των τοποθεσιών που έχω επιλέξει -όπως και κάθε δασική περιοχή γενικότερα- διαμορφώνονται από τους ήχους της τοπικής πανίδας (βιοφωνία) και τη δραστηριότητά της, η οποία διαφέρει ανάλογα με την ώρα της ημέρας και την εποχή. Επιπλέον, επηρεάζονται από τη γεοφωνία της περιοχής, δηλαδή τους ήχους του νερού, του ανέμου ή ακόμα και από περιστασιακές κατολισθήσεις βράχων, καθώς και από πιθανούς ανθρωπογενείς ήχους, εφόσον αυτοί υπάρχουν, και από την ακουστική των συγκεκριμένων χώρων που καθορίζεται από τη μορφολογία του τοπίου.
Για παράδειγμα, σε μία από τις τοποθεσίες που ηχογραφώ, τα «Λούματα των Αετών», στη μπροστινή προοπτική ηχογράφησης καταγράφεται ο ήχος ενός ρυακιού που περιβάλλεται από πυκνή βλάστηση πεύκων και θάμνων, ενώ στη πίσω προοπτική καταγράφονται οι ήχοι ενός απότομου βραχώδους υψώματος με αραιή βλάστηση. Οι ήχοι που παράγονται και διαχέονται σε αυτή τη συγκεκριμένη μορφολογία του τοπίου προσδίδουν στο ηχοτόπιο κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία διαφέρουν αισθητά από την τοποθεσία του πυκνού δάσους μαύρης πεύκης στον Πρόδρομο, όπου επίσης πραγματοποιώ ηχογραφήσεις.
Συνεπώς, θα έλεγα πως κάθε ηχοτόπιο της φύσης είναι ιδιαίτερο και μοναδικό. Παρ' όλα αυτά, δεν είμαι σε θέση να πω αν υπάρχουν στοιχεία στα ηχοτόπια του Δάσους του Τροόδους που να τα ξεχωρίζουν από άλλα μεσογειακά δάση. Είναι όμως προφανές ότι, σε σύγκριση με τα ηχοτόπια τροπικών δασών -λόγω της σημαντικά διαφορετικής χλωρίδας, πανίδας και τοπικής μορφολογίας- οι διαφορές ανάμεσά τους είναι πολύ έντονες.
Στο πλαίσιο της μεταδιδακτορικής σου έρευνας διοργάνωσες ένα σεμινάριο και θα πραγματοποιηθεί επίσης ένας ηχοπερίπατος, όπως και μερικά εργαστήρια. Πες μας, πρώτα, για τον ηχοπερίπατο. Τι εννοούμε με τον όρο «ηχοπερίπατος»;
Ο ηχοπερίπατος είναι μια περιπατητική δράση κατά την οποία εστιάζουμε αποκλειστικά στους ήχους του περιβάλλοντός μας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία καλλιεργούμε μια ενεργή και συνειδητή ακρόαση, παρατηρώντας πώς κατά τη διάρκεια της διαδρομής διαμορφώνεται και μεταβάλλεται το ηχοτοπίο (το ηχητικό τοπίο που προκύπτει από την ενεργή ακρόαση του ακουστικού μας περιβάλλοντος). Η δραστηριότητα θα ξεκινήσει με μια σύντομη αναφορά στο πεδίο της ακουστικής οικολογίας και στο ηχοτοπίο. Ακολούθως οι συμμετέχοντες θα καθοδηγηθούν στην ηχοπεριπατητική διαδρομή. Με την ολοκλήρωση της διαδρομής θα ακολουθήσει σχετική συζήτηση.
Ποια θα είναι η διαδρομή;
Η διαδρομή που θα ακολουθηθεί θα είναι από την αρχή του Αλμυρολίβαδου, στον χώρο στάθμευσης, μέχρι και τον εκδρομικό χώρο στα μέσα της περιοχής.
Γιατί επιλέχθηκε το Αλμυρολίβαδο;
Το Αλμυρολίβαδο επιλέχθηκε ως μία από τις περιοχές ηχογράφησης λόγω της ποικιλίας ήχων που συναντάμε εκεί. Στον ηχοπερίπατο ήθελα να καθοδηγήσω τους συμμετέχοντες σε μια περιοχή που εξερεύνησα ενδελεχώς και επέλεξα να καταγράψω.
Όσον αφορά τη σειρά εργαστηρίων, τι στοχεύουν;
Τα συγκεκριμένα εργαστήρια αποσκοπούν στη διεύρυνση της αντίληψης των συμμετεχόντων καλλιτεχνών -θεωρητικά, βιωματικά και πρακτικά- ως προς το ηχοτοπίο, την ακουστική οικολογία και τη σύνθεση ηχοτοπίου. Όσον αφορά το θεωρητικό υπόβαθρο, θα γίνει αναφορά και επεξήγηση τόσο του όρου όσο και της έννοιας του ηχοτοπίου, δηλαδή τι εννοούμε με τον όρο «ηχοτοπίο», ποια είναι τα χαρακτηριστικά του, ποιες είναι οι διαφορετικές κατηγορίες ήχων που το συνθέτουν, καθώς και οι διαφορετικοί τρόποι πρόσληψης και ακρόασής του.
Βιωματικά, μέσω πρακτικών ηχητικού διαλογισμού, βαθιάς ακρόασης και ηχοπεριπάτων, οι καλλιτέχνες θα διευρύνουν την ακουστική τους αντίληψη, ακούγοντας ενεργά και συνειδητοποιημένα το ηχοτοπίο. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να αφουγκραστούν την ποικιλομορφία του, τα χαρακτηριστικά του και όλα τα στοιχεία που το συνθέτουν και το διαμορφώνουν.
Πρακτικά και δημιουργικά, ο στόχος των εργαστηρίων είναι οι καλλιτέχνες να δημιουργήσουν μια απλή σύνθεση ηχοτοπίου, χρησιμοποιώντας το αρχείο ηχογραφήσεων δασικών ηχοτοπίων της Κύπρου, το οποίο δημιουργώ στο πλαίσιο της μεταδιδακτορικής μου έρευνας. Ακολούθως, οι συμμετέχοντες θα συνδυάσουν τη σύνθεση που θα φτιάξουν με το δικό τους καλλιτεχνικό μέσο και πρακτική. Για παράδειγμα, ένας εικαστικός θα μπορούσε να συνδυάσει τη σύνθεσή του με μια εγκατάσταση ή ένα εικαστικό έργο, ενώ μια περφόρμερ κίνησης θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν αυτοσχεδιασμό βασισμένο στη σύνθεσή της.
Μέσω αυτής της δημιουργικής διαδικασίας, οι συμμετέχοντες, πέραν των γνώσεων και των δεξιοτήτων σύνθεσης και ακρόασης που θα αποκτήσουν, θα αναπτύξουν και μια σχέση με την ακουστική οικολογία. Κύριος στόχος της ερευνάς μου, στην εκπαιδευτική της πτυχή, είναι να παρατηρήσει αυτή τη σχέση που θα αναπτυχθεί ανάμεσα στους καλλιτέχνες και την οικολογία του ήχου.
Είναι ανοιχτά προς καλλιτέχνες πέραν της μουσικής;
Ναι, τα εργαστήρια είναι ανοικτά σε καλλιτέχνες οποιουδήποτε μέσου και πρακτικής. Δεν απαιτούνται γνώσεις μουσικής τεχνολογίας. Είναι μέρος του περιεχομένου και των στόχων των εργαστηρίων οι συμμετέχοντες να αποκτήσουν βασικές δεξιότητες στη χρήση της μουσικής τεχνολογίας.
Πόσο θα διαρκέσουν και εάν χρειάζεται κάποιος να παρακολουθήσει όλα τα εργαστήρια ή μπορεί να επιλέξει τι θα παρακολουθήσει;
Τα εργαστήρια θα ξεκινήσουν στις 08/03. Λόγω των περιορισμένων θέσεων, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση συμμετοχής μέχρι την 1η Μαρτίου. Συνολικά, θα διεξαχθούν πέντε εργαστήρια διάρκειας τριών ωρών το καθένα, καθώς και μία ημέρα αφιερωμένη στις παρουσιάσεις των έργων. Για τη συμμετοχή απαιτείται η παρακολούθηση όλων των εργαστηρίων. Όλες οι πληροφορίες σχετικά με τα εργαστήρια, συμπεριλαμβανομένων των ημερομηνιών διεξαγωγής τους, βρίσκονται στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.dimitris-savva.com/workshops/
[Όλες οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν από τον ίδιο τον Δημήτρη Σάββα, κατά τις εξορμήσεις του στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους]
Πληροφορίες
Ηχοπερίπατος
Ημερομηνία και ώρα: 1η Μαρτίου 2025, 10.30 π.μ.
Τόπος: Αλμυρολίβαδο, Πάνω Αμίαντος 4820, Τρόοδος, Κύπρος
Περισσότερες πληροφορίες: https://www.dimitris-savva.com/soundwalks/
Περιορισμένος αριθμός συμμετεχόντων. Δηλώσεις συμμετοχής: https://forms.gle/RppqnNnNQGnfmrGKA
Εργαστήρια
«Ecologies of Sound: Soundscape Composition as an Artistic Practice»
Περιορισμένος αριθμός συμμετεχόντων. Υποβολή αίτησης συμμετοχής στον σύνδεσμο: https://forms.gle/C2w8TBAgRebgrg6f9
Περισσότερες πληροφορίες: https://www.dimitris-savva.com/workshops/
Τελική ημερομηνία υποβολής αιτήσεων: 1η Μαρτίου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Πολιτική Δημοσίευσης Σχολίων
Οι ιδιοκτήτες της ιστοσελίδας parathyro.politis.com.cy διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρούν σχόλια αναγνωστών, δυσφημιστικού και/ή υβριστικού περιεχομένου, ή/και σχόλια που μπορούν να εκληφθεί ότι υποκινούν το μίσος/τον ρατσισμό ή που παραβιάζουν οποιαδήποτε άλλη νομοθεσία. Οι συντάκτες των σχολίων αυτών ευθύνονται προσωπικά για την δημοσίευση τους. Αν κάποιος αναγνώστης/συντάκτης σχολίου, το οποίο αφαιρείται, θεωρεί ότι έχει στοιχεία που αποδεικνύουν το αληθές του περιεχομένου του, μπορεί να τα αποστείλει στην διεύθυνση της ιστοσελίδας για να διερευνηθούν. Προτρέπουμε τους αναγνώστες μας να κάνουν report / flag σχόλια που πιστεύουν ότι παραβιάζουν τους πιο πάνω κανόνες. Σχόλια που περιέχουν URL / links σε οποιαδήποτε σελίδα, δεν δημοσιεύονται αυτόματα.