Μετά από δύο sold out κύκλους παραστάσεων στην Κύπρο, σε σκηνοθεσία Μαρίας Κυριάκου (Κ) και Μαρίας Βαρνακκίδου (Β), το θεατρικό έργο «Out of Necessity» έρχεται για μία και μοναδική παράσταση και στη συνέχεια ταξιδεύει στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος για τρεις βραδιές. Μια παράσταση που επιχειρεί με χιούμορ και ευαισθησία να μιλήσει για όσα απασχολούν τους Κύπριους κάθε γενιάς. Το «Παράθυρο» συναντήθηκε με τις δύο σκηνοθέτιδες και έκανε μια κουβέντα για το ταξίδι στη Θεσσαλονίκη, το θέατρο επινόησης και την παράσταση που πραγματεύεται το Σύνταγμα, το δίκαιο της ανάγκης αλλά και επίκαιρα βιώματα.

Η σκηνοθέτιδα Μαρία Βαρνακκίδου

Η σκηνοθέτιδα Μαρία Κυριάκου

Με αφετηρία το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, η παράσταση αποτελεί μια προσπάθεια κατανόησης αλλά και αμφισβήτησης των «δοσμένων» και δεδομένων. Μια απόπειρα επανεγγραφής των κυρίαρχων αφηγήσεων, με το βλέμμα στραμμένο προς το μέλλον της νέας γενιάς. Το κείμενο εμπνέεται από αρχειακό υλικό, θεωρητικά και λογοτεχνικά κείμενα και δημοσιογραφικά άρθρα και αποτελείται από προσωπικές αφηγήσεις και βιώματα των συντελεστών. «Είναι εξίσου δική τους παράσταση όσο και δική μας. Στην πρώτη ανάγνωση δεν καταφέραμε να τελειώσουμε διότι είχαμε συζήτηση για όσα θα μπούνε στην παράσταση, για το πώς εκφράζεται, κάποιοι μας έγραψαν και καινούργια κείμενα επειδή τους ζητήσαμε να μας πουν ό,τι θέλουν να εντάξουμε. Είναι πολύ ενεργοί και τους αφορά» αναφέρουν οι σκηνοθέτιδες για το σύνολο των συντελεστών.

«Rewriting the Constitution»

Η ιδέα, όπως αναφέρουν, προέκυψε το 2018 μέσα από το εργαστήρι «Rewriting the Constitution» που έλαβε χώρα στο πλαίσιο του «the.Yard.residency» του Κέντρου Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ, στη Λεμεσό. «Έγινε με αφορμή μια πρόταση ενός συνεργάτη μου, του Κροάτη Μπόρις Μπακάλ και της κροατικής ομάδας του 'Shadow Casters', οι οποίοι κάνουν ακτιβιστικό θέατρο, αναφέρει η Μαρία Κυριάκου, και προσθέτει πως εν τέλει δημιουργήθηκε μέσα από τη συνεργασία της ομάδας της, «One/Off», των «Rouftop Theatre Group» με τη Μαρία Βαρνακκίδου και την ομάδα του Μπακάλ. Σε αυτό, είπε, είχαν φέρει έναν συνταγματολόγο ο οποίος τους εξήγησε το Σύνταγμα. «Δεν ξέραμε για το Δίκαιο της Ανάγκης, ούτε για το τι ακριβώς συνέβη το 1963 με την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από την ΚΔ ή για τη συνταγματική κρίση. Εκεί συνειδητοποιήσαμε ότι το Σύνταγμά μας, το θεμελιώδες έγγραφο που καθορίζει την υπόστασή μας ως ανεξάρτητο κράτος, ουσιαστικά είναι εν μέρει ανεφάρμοστο. Έτσι σκεφτήκαμε με τη Βαρνακκίδου ότι έπρεπε να γίνει παράσταση».

«Το Δίκαιο της Ανάγκης καθρεφτίζει πάρα πολύ τον τρόπο που ζούμε και την κοινωνία μας στην Κύπρο», συμπληρώνει η Βαρνακκίδου, με την Κυριάκου να προσθέτει πως «έχουμε την τάση να μην ακολουθούμε πραγματικά κανέναν κανόνα. Αυτό το παραθυράκι που είναι το δίκαιο της ανάγκης είναι το παραθυράκι που βρίσκουμε για να κάνουμε εύκολα τις δουλειές μας, το μέσον. Αναγκαστικά έγινε το δίκαιο της ανάγκης αφού θα διαλυόταν το κράτος σε διαφορετική περίπτωση, αλλά ταυτόχρονα βρίσκεται σε ισχύ από το 1963 μέχρι σήμερα, το 2023, δηλαδή 60 χρόνια 'προσωρινότητας'».

Το βίωμα στο θέατρο

Ερχόμενες και οι δύο από το πεδίο του θεάτρου επινόησης (deviced theatre), η Βαρνακκίδου αναφέρει πως το συγκεκριμένο είδος είναι ένας τρόπος έκφρασης των βιωμάτων και των ιδεών σου. Η Κυριάκου λέει πως «το θέατρο, για μένα, είναι ένα εργαλείο παραγωγής κριτικής σκέψης. Είναι πολύ σημαντικό να έχεις σκεπτόμενους πολίτες και το θέατρο επινόησης επικοινωνεί με τον θεατή και μπορεί να μεταφέρει ιδέες και προβληματισμούς. Δίνει εναύσματα στους ηθοποιούς σε κάθε πρόβα να μιλήσουν και να παραγάγουν υλικό με την αναφορά δικών τους βιωμάτων ή επεμβάσεων. Εσύ το κινηματογραφείς και στη συνέχεια επιλέγεις μερικά στοιχεία που έγιναν στις πρόβες ώστε να διαμορφωθεί το τελικό αποτέλεσμα της παράστασης».

Β: «Αρχίζεις με μερικές ιδέες και αυτοσχεδιασμούς και στη συνέχεια δημιουργείται υλικό για τη δραματουργία. Συζητούμε ουσιαστικά πώς βοηθούν δραματουργικά οι ιδέες και τα σημεία που θέλουμε να αναφερθούν».
Κ: «Διότι δεν κάνεις απλή αφήγηση, δημιουργείς μια παράσταση η οποία συνθέτει συναίσθημα, αλληγορία, ρυθμό και πολλά άλλα. Είναι ο τρόπος που φτιάχνεις το έργο, ψάχνεις τι συνειρμούς μπορεί να κάνει ο θεατής, εάν μπορεί να αντιληφθεί και να ταυτιστεί».
Β: «Βασικά, στη δημιουργία προσπαθούμε να μπούμε στη θέση του θεατή και να ταξιδέψουμε μαζί του».
Κ: «Επίσης δεν μας αρέσει ο διδακτισμός, εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι να δίνουμε αναφορές και να προβληματίζεται ο ίδιος ο θεατής. Η παράσταση δημιουργήθηκε από τα δικά μας ερωτήματα και αυτό παρουσιάζεται. Κάνουν ερωτήσεις ο ένας στον άλλο επί σκηνής. Η κατανόηση των γεγονότων και βιωμάτων προσεγγίζεται κιόλας μέσα από τη μεταφορική οπτική».

Οι δυο τους μιλούν επίσης για διαφορετικά «κουτάκια» στα οποία τοποθετούν το πεδίο στο οποίο μεγάλωσαν. Όπως αναφέρει η Βαρνακκίδου: «η κάθε μία μας έρχεται από διαφορετικά κουτάκια: οικογενειακό υπόβαθρο, εμπειρίες, γενιές, πολιτικές πεποιθήσεις. Όλα αυτά τα παρατηρούμε στη συνεργασία μας με τη Μαρία, οι δύο μας έχουμε μεγαλώσει με διαφορετικές σκηνές και οπτικές σε πολιτικές πεποιθήσεις αλλά και σε ένα ευρύτερο πλαίσιο».
Κ: Βρίσκω όμως και πολύ σημαντικό ότι ερχόμαστε από δύο διαφορετικές γενιές. Έχουμε περίπου 15 χρόνια διαφορά στην ηλικία. Εγώ γεννήθηκα το 1973. Οι γονείς μου είναι πρόσφυγες που μεγάλωσαν στο Βαρώσι. Ήταν πολύ διαφορετικός ο τρόπος αντίληψης των γεγονότων τη δεκαετία του '80, λίγα χρόνια μετά την εισβολή, με αυτήν που μεγάλωσε η Μαρία, όπου πήρε τη μορφή «στοιχείου» της κυπριακής πραγματικότητας. Αυτές οι δύο οπτικές λοιπόν παντρεύτηκαν. Επίσης, τον καιρό μου δεν γινόταν να μιλήσεις στην κυπριακή διάλεκτο, ενώ από τη γενιά της Μαρίας και μετά τα κυπριακά άρχισαν να απενοχοποιούνται».

Ίδια βάση αλλά εμπλουτισμένη

Όσον αφορά την παράσταση του 2023, η Κυριάκου λέει πως η βάση της παράστασης είναι η ίδια. «Απλώς σε αυτήν την ανανεωμένη της οπτική έχουμε προσθέσει καινούργια προσωπικά βιώματα και από το χρονολόγιο αφαιρέθηκαν μερικά παλιά θέματα και προστέθηκαν άλλα θέματα της επικαιρότητας. Γενικά, δεν πειράξαμε πολύ το υφιστάμενο υλικό. Προσθέσαμε μόνο μία σκηνή και σκεφτόμαστε ίσως να πειράξουμε λίγο την αρχή της παράστασης, κάτι που δεν είναι σίγουρο ακόμη».
Β: «Δεν ήταν δυνατόν να μην αλλάξει, ασχολούμαστε με την επικαιρότητα, το θέατρο της επινόησης είναι ζωντανό, φτιάχνεις παράσταση στο σήμερα. Δεν γίνεται να μην προσεγγίσεις μεγάλα ζητήματα της επικαιρότητας. Για παράδειγμα, το 2021 τελείωσε η πρόβα και οι ηθοποιοί έφυγαν και πήγαν στη διαδήλωση κατά της διαφθοράς «Ως δαμαί» και ήρθαν την επόμενη μέρα και έλεγαν τι συνέβη. Προφανώς δεν μπορούσαμε να το αφήσουμε πίσω. Π.χ. Τώρα είναι ο πόλεμος, η αθώωση του Πιττάτζη κ.ά».

Ταξιδεύει στη Θεσσαλονίκη​

Η παράσταση που παρουσιαζόταν για έναν χρόνο στην Κύπρο επιστρέφει για μία παράσταση στη Λευκωσία και συνεχίζει το ταξίδι της στη Θεσσαλονίκη για να ανέβει για τρία βράδια στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Οι δύο σκηνοθέτιδες δηλώνουν πως η πρόταση είχε έρθει από τον καιρό που πραγματοποιείτο ο δεύτερος κύκλος παραστάσεων, ωστόσο δεν ήταν εφικτό λόγω χρόνου. Φέτος, όμως, φαίνεται πως ήταν η κατάλληλη χρονική στιγμή. Συγκεκριμένα, η Βαρνακκίδου λέει πως ο καλλιτεχνικός προγραμματιστής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ο Χρήστος Σουγάρης, ήταν το πρόσωπο που τους έκανε την πρόταση όταν ο ίδιος πήγε και παρακολούθησε την παράσταση. Για εκείνη την περίοδο, οι ίδιες περιγράφουν πως ήταν ένα δύσκολο πρότζεκτ για το οποίο ήταν όλοι οι συντελεστές πολύ ενθουσιασμένοι. Το κονδύλι για το έργο, αναφέρουν, ήταν εξαιρετικά μικρό, οπότε οικονομικά δεν συνέφερε. Λένε μάλιστα πως οι 12 συντελεστές είχε συμφωνηθεί να πάρουν τον ίδιο μισθό, καθώς θα πληρώνονταν όλοι πολύ λίγα. «Τρέχαμε για όλα… κάναμε ταξιθεσία, κρατήσεις, ταμείο, καθαρίζαμε, στήναμε και ξηλώναμε το σκηνικό. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει παραγωγή», είπαν. Ωστόσο, η επιμονή, ο ενθουσιασμός αλλά και ο κόπος τους αποζημιώθηκαν με τις αντιδράσεις του κοινού και φυσικά τις αμέτρητες έξτρα παραστάσεις.

Όσον αφορά την παράσταση της Δευτέρας 23 Οκτωβρίου 2023, η Κυριάκου λέει πως υπάρχει μία αγωνία, διότι είναι η πρώτη φορά που θα ανεβεί σε θέατρο με ιταλική σκηνή αφού μέχρι στιγμής παιζόταν σε μικρότερα θέατρα. Ωστόσο, ανέφερε, πως έκριναν ότι έπρεπε να ανεβεί σε ένα μεγαλύτερο, στο οποίο θα μπορεί να έρθει περισσότερος κόσμος.

Συντελεστές
Σύλληψη-σκηνοθεσία-δραματουργία: Μαρία Κυριάκου, Μαρία Βαρνακκίδου
Κείμενο παράστασης: Μαρία Κυριάκου, Μαρία Βαρνακκίδου σε συνεργασία με τους ηθοποιούς
Σκηνικά-κοστούμια: Κωνσταντίνα Ανδρέου
Σχεδιασμός ηχητικού τοπίου: Πάνος Μπάρτζης
Σχεδιασμός φωτισμών: Βασίλης Πετεινάρης
Έρευνα υλικού-βοηθός σκηνοθέτη-τεχνική υποστήριξη: Εύη Χατζηπιερή
Επί σκηνής: Άντρια Ζένιου, Έλενα Καλλινίκου, Γιώργος Κυριάκου, Μαρίνα Μακρή, Φοίβος Πακακώστας, Λουκία Πιερίδου

INFO:

Παραστάσεις:
23 Οκτωβρίου | Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας | 20.30
26-28 Οκτωβρίου | Μικρή Σκηνή Μονής Λαζαριστών, ΚΘΒΕ | 21.00
Διάρκεια: 90 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Τιμή εισιτηρίου (Κύπρος): €15 και €13 (μειωμένο)
Προπώληση (Κύπρος): soldoutticketbox.com
Προπώληση (Θεσσαλονίκη): www.ntng.gr
Πληροφορίες: 99321812 - 99743055