Το 1967 στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, ο Αμερικανός ψυχολόγος Martin Seligman εκτέλεσε ένα πείραμα. Σκληρό τζιαι απάνθρωπο κατά τη γνώμη μου, αλλά τζιαι καθοριστικό στο να κατανοήσουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές τζιαι αντιδράσεις του είδους μας όταν εκτίθενται σε απανωτές, δυσάρεστες καταστάσεις.

Επιγραμματικά, το πείραμα είσιεν ως εξής. Στην πρώτη φάση του οι διαχειριστές διενεργούσαν απανωτά ηλεκτροσόκ σε δύο ξεχωριστές ομάδες σκύλων. Η ομάδα Α είσιεν την επιλογή να χρησιμοποιήσει έναν μοχλό τζιαι να σταματήσει το ηλεκτροσόκ. Η ομάδα Β δεν είσιεν τέτοια επιλογή, δηλαδή το να σταματήσουν τα ηλεκτροσόκ ήταν εκτός του ελέγχου της. Έτσι, όποτε οι διαχειριστές εκάμναν ηλεκτροσόκ στα σκυλιά, η ομάδα Α έμαθε να χρησιμοποιεί τον μοχλό τζιαι να σταματά το ηλεκτροσόκ ενώ η ομάδα Β έμαθε ότι δεν εμπορούσε να κάμει τίποτε απλώς ανεχόταν τον πόνο.

Στη δεύτερη φάση του πειράματος οι διαχειριστές διενεργούσαν ηλεκτροσόκ στις ίδιες ομάδες σκύλων, στο ίδιο πλαίσιο. Η μόνη διαφορά ήταν ότι σε τούτη τη φάση τζιαι οι δύο ομάδες μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν έναν μοχλό τζιαι να σταματήσουν να υποφέρουν. Το αποτέλεσμα ήταν η ομάδα Β (που είσιεν μάθει ότι ο μοχλός σταματά το ηλεκτροσόκ) εχρησιμοποιούσε τον για να γλυτώσει που τον πόνο. Η ομάδα Α όμως (που δεν είσιεν την επιλογή αρχικά) δεν έκαμνε καν την προσπάθεια. Δηλαδή, έμαθε ότι δεν υπάρχει τρόπος να γλυτώσει που τον πόνο, οπόταν εσυνέχισε να τον υπομένει, να τον ανέχεται.

Τούτο το πείραμα τζιαι σειρές άλλων πειραμάτων τζιαι ερευνών μας εβοήθησαν να εξαγάγουμε τη θεωρία της εκμαθημένης αβοηθησίας (στα αγγλικά learned helplessness). Δηλαδή, όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει συνέχεια δυσάρεστες τζιαι αγχωτικές καταστάσεις στις οποίες δεν μπορεί να ασκήσει κανέναν έλεγχο ούτε να τις αποφύγει τότε το άτομο τούτο σταματά απλώς να προσπαθεί να αποφύγει την κατάσταση τζιαι ξεκινά να την αντιμετωπίζει παθητικά. Ακόμα τζιαι όταν του δοθεί η επιλογή να προσπαθήσει να ελέγξει ή να αλλάξει μια κατάσταση, δεν το κάμνει, επειδή νιώθει τζιαι νομίζει ότι η οποιαδήποτε αντίδραση δεν πρόκειται να αλλάξει τα δεδομένα.

Στην Κύπρο τούτη τη στιγμή ζούμε μια εκμαθημένη αβοηθησία σε επίπεδο κοινωνίας. Ένας λαός σε learned helplessness. Μια κοινωνία, που νιώθει τζιαι νομίζει ότι τίποτε δεν μπορεί να γίνει καλύτερο τζιαι τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει. Η απάθεια τζιαι η παθητική στάση, η αδιαφορία, οι χαμηλές προσδοκίες, η κατάθλιψη τζιαι το στρες είναι ούλλα χαρακτηριστικά του συνόλου τζιαι υπάρχουν ξεκάθαρα στη μοντέρνα κοινωνία της Κύπρου. Ίσως τούτα να είναι χαρακτηριστικά της κοινωνίας συνολικά σήμερα στον πλανήτη. Εγώ μπορώ να μιλήσω για τον μικρόκοσμο που ζω.

Τούτη η κατάσταση είναι αποτέλεσμα της μακροχρόνιας κακομεταχείρισης τζιαι της κοινωνικά βάναυσης συμπεριφοράς του πολιτικού συστήματος της Κύπρου, απέναντι στον καθημερινό πολίτη. Μιας κατάστασης που κάθε χρόνο χειροτερεύει. Που τη δεκαετία του '80 εβλέπαμε τη να διαμορφώνεται σαν μια μικρή χιονόπτωση στην κορυφή του βουνού, με τα χρόνια έγινε χιονοθύελλα τζιαι σήμερα μια χιονοστιβάδα που κατρατζυλά 'που το βουνό τζιαι παίρνει μας ούλλους μαζί της. Κακοποίηση δεν είναι μόνο η βία. Κακοποίηση είναι τζιαι η στέρηση, η αμέλεια, η αδιαφορία αλλά τζιαι η ανικανότητα.

Θεωρώ ότι το πολιτικό σύστημα είναι αποσυνδεδεμένο 'που την πραγματικότητα τζιαι τες πραγματικές ανάγκες των πολιτών τζιαι στερεί που τους πολίτες ένα κράτος που να λειτουργεί αξιόπιστα, σωστά τζιαι δίκαια. Τούτο, είτε επειδή η κοινωνία δεν τους είναι προτεραιότητα, είτε επειδή απλώς δεν τους κόφτει, είτε επειδή είναι ανίκανοι να διαχειριστούν τις καταστάσεις σωστά. Ούλλα καταλήγουν στο να είναι ένα είδος κακομεταχείρισης τζιαι βίας απέναντι στην κοινωνία.

Κάμνω τον διαχωρισμό μεταξύ του κράτους τζιαι του πολιτικού συστήματος. Το κράτος είναι το πλέγμα διαφόρων κανόνων τζιαι θεσμών που θέτουν το πλαίσιο του πώς πρέπει να λειτουργεί η χώρα σε διάφορα επίπεδα. Το πολιτικό σύστημα είναι τα άτομα που είτε μέσα 'που το επάγγελμά τους, είτε σαν εκλελεγμένοι εκπρόσωποι των κοινωνικών στρωμάτων, καλούνται να ερμηνεύσουν τους κανόνες, να τους εφαρμόσουν τζιαι ενίοτε να τους διαμορφώσουν για να εξυπηρετήσουν το γενικότερο καλό. Τα τελευταία σχεδόν 50 χρόνια λίγα πράγματα έγιναν που σκοπό είχαν το καλό συνολικά της κοινωνίας. Τζιαι όσα έγιναν που είχαν αποτέλεσμα το καλό όλων μας, έγιναν επειδή πρώτα από όλα θα εξυπηρετούσαν το πολιτικό σύστημα τζιαι τους εκτρεφόμενους από αυτό τζιαι μετά την κοινωνία.

Βέβαια, κάποιος μπορεί να πει ότι στα γραφόμενά μου υπάρχει το στοιχείο της υπερβολής. Θα το δεχτώ. Δεν είναι όλα μαύρα, ζούμε σε ένα ελεύθερο κράτος. Εάν δεν ζούσαμε, δεν θα εμπορούσα να αρθρογραφώ με τούτον τον τρόπο. Επίσης, οι βασικές δομές που διέπουν μια ελεύθερη τζιαι εύρυθμη κοινωνία υπάρχουν τζιαι προστατεύονται. Το πρόβλημα όμως είναι ότι σαν χώρα εμείναμε στα βασικά τζιαι σαν κοινωνία εμάθαμε να αρκούμαστε με τα βασικά τζιαι να μεν ζητούμε ή να διεκδικούμε κάτι παραπάνω, κάτι καλύτερο. Ίσως επειδή δεν πιστεύουμε ότι μπορεί να είναι εφικτό ή δεν πιστεύουμε ότι μπορούμε να το κερδίσουμε. Σίγουρα όμως όχι γιατί σαν άνθρωποι δεν θέλουμε κάτι καλύτερο ή δεν θεωρούμε ότι αξίζουμε κάτι καλύτερο.

Υπάρχει κάποιος αντικειμενικά σκεπτόμενος άνθρωπος που δεν θεωρεί ότι χρειαζόμαστε καλύτερες υπηρεσίες υγείας; Ψυχικής πάνω 'που ούλλα αλλά βέβαια τζιαι σωματικής. Υπηρεσίες κοινωνικής ευημερίας; Δεν είναι εμφανές ότι κάτι πάει λάθος με το σύστημα επιβολής της νομοθεσίας σε τούτη τη χώρα όταν ακόμα τζιαι απλές υποθέσεις παίρνουν χρόνια για να εκδικαστούν; Εσιει κάποιον που θεωρεί ότι προστατεύεται επαρκώς 'που ένα σύστημα που για 17 χρόνια αγνοεί μια μάνα που έχασε το παιδί της ή που για μήνες αμελεί να αντιδράσει στην εξαφάνιση 5 γυναικών τζιαι 2 μωρών; Έσιει κάποιον που δεν θέλει μια πιο πράσινη χώρα; Να προστατεύονται τα δάση τζιαι οι παραλίες, να απεξαρτηθούμε 'που τα πετρέλαια; Εν θέλουμε λλιότερη διαφθορά; Αντί σε κομπίνες γρήγορου πλούτου, να γίνονται επενδύσεις στην τεχνολογία, στην παιδεία, στην εκπαίδευση; Αποστρατικοποίηση, ειρήνη, επένδυση στη συνεργασία των κοινοτήτων. Γενικά υπάρχει κάποιος που δεν θέλει ένα καλύτερο μέρος για την οικογένειά του;

Εννοείται πως όλοι θέλουμε. Απλώς είμαστε παγιδευμένοι. Πρόνοιες τζιαι ωφελήματα τα οποία θα έπρεπε να είναι η βάση μας σαν κοινωνία μοιάζουν βγαλμένα 'που σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, μικρές κηλίδες ελπίδας δηλαδή, σε έναν τεράστιο βαθμό η κοινωνία της Κύπρου δεν κάμνει προσπάθεια να αλλάξει κάτι ή να αντιδράσει. Εμάθαμε ότι τίποτε δεν αλλάζει, όποιος τζιαι αν είναι στην εξουσία, ότι τζιαι να κάμουμε. Όπως είπα πριν, μια χώρα σε εκμαθημένη αβοηθησία. Μια κοινωνία που έμαθε να ανέχεται τα ηλεκτροσόκ.