Είναι η επίσημη ελληνική της Κύπρου η ίδια με της Ελλάδας;
«Πυκνή ψυχή». Έργο του Ιωαννίδη Ανδρέα Άντη στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης «Majestic». Κράμα μεικτών υλικών από γράμματα, φωτογραφίες, γραμματόσημα κ.ά. 1987, 103x103. Φωτ.: Χριστοθέα Ιακώβου.
Γράφει ο Σπύρος Αρμοστής, Γλωσσολόγος, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Οι πρότυπες Ελλάδας και Κύπρου διαφέρουν εμφανώς στην προφορά: συνήθως στην ΚΠΕ υπάρχει κυπριακός επιτονισμός, προφορά διπλών συμφώνων και «παχέων» συμφώνων (π.χ. με άλλο πρώτο σύμφωνο θα προφερθεί η Cher και με άλλο ο Sir Paul McCartney) κ.λπ. Αυτό δεν είναι παράξενο, αφού και εντός Ελλάδας η ελλαδική πρότυπη ελληνική (ΕΠΕ) έχει τοπικά στοιχεία προφοράς ανά περιοχή (π.χ. με λι και νι στην Πάτρα ή με «παχύ» λάμδα στη Θεσσαλονίκη κ.λπ.). Από άποψη μορφολογίας, η ΚΠΕ επιτρέπει γενικές πληθυντικού θηλυκών όπως «καρέκλων», ενώ στην ΕΠΕ τέτοιοι τύποι αποφεύγονται. Επίσης, στην ΚΠΕ επικρατεί η χρήση τύπων όπως «θα εισάξω», «έχει παράξει» (αντί των ρυθμιστικών τύπων «θα εισαγάγω», «έχει παραγάγει»), ενώ στην ΕΠΕ τέτοιοι τύποι αποφεύγονται. Όσον αφορά τη σύνταξη, στην ΚΠΕ είναι σε ευρεία χρήση η σύνταξη με το «όπως» αντί με το «να» σε εκφράσεις όπως «Παρακαλούμε όπως τηρήσετε τα μέτρα ασφαλείας», η οποία στην Κύπρο θεωρείται πιο επίσημη/ευγενική σε σχέση με το «Παρακαλούμε να…»· στην ΕΠΕ, αν και υπάρχει η σύνταξη με το «όπως», αυτή θεωρείται απαρχαιωμένη. Σε κάποια σημεία παρατηρούνται επίσης διαφορές και στην ορθογραφία. Για παράδειγμα, η ορθογράφηση «Χρίστος» είναι η επικρατούσα στην ΚΠΕ, ενώ το «Χρήστος» είναι η επικρατούσα στην ΕΠΕ. Επίσης, στην ΚΠΕ το «Χατζη-» και «Παπα-» μπορούν να συντομογραφηθούν ως «Χ"» και «Π"» αντίστοιχα (π.χ. «Χ"Γεωργίου»), κάτι που δεν γίνεται στη γραφή της ΕΠΕ.
Σημαντικές διαφορές παρατηρούνται και στο λεξιλόγιο. Π.χ., στην ΚΠΕ γίνεται λόγος για «χρυσόμηλα», «κραμπί», «μέσπιλα», «φοινίκια» κ.λπ. και συνήθως όχι για «βερίκοκα», «λάχανο», «μούσμουλα», «χουρμάδες» κ.λπ. Στην ΚΠΕ μιλάμε για γιορτή «του Κατακλυσμού», ενώ στην ΕΠΕ για «του Αγίου Πνεύματος». Στην ΚΠΕ έχουμε «σκυβαλοφόρα» ενώ στην ΕΠΕ «απορριμματοφόρα». Στην ΚΠΕ έχουμε ανθρωπωνύμια όπως «Λούκας», «Φάνος», «Χριστιάνα», «Άντρεα», «Γιάννος», τα οποία στην ΕΠΕ είτε δεν υπάρχουν είτε είναι σε περιορισμένη χρήση. Επίσης, πολλές λέξεις από την επίσημη ορολογία είναι διαφορετικές. Π.χ., στην ΚΠΕ μπορεί να λεχθεί «Απαγορεύεται η διακίνηση πεζών», ενώ στην ΕΠΕ θα χρησιμοποιούσαν «διέλευση». Στην ΚΠΕ μπορείς να αφυπηρετήσεις από οποιοδήποτε επάγγελμα, ενώ στην ΕΠΕ συνήθως αφυπηρετείς από κάποιο αξίωμα, και δη στρατιωτικό. Στην ΚΠΕ μιλάμε για «αιτητή», ενώ στην ΕΠΕ για «αιτούντα». Στην ΚΠΕ μιλάμε για «εργοδότηση», ενώ στην ΕΠΕ για «απασχόληση» ή «πρόσληψη».
Αφού υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στην πρότυπη ελληνική της Ελλάδας και εκείνη της Κύπρου, μήπως οι διαφορές αυτές οφείλονται σε λάθη; Η απάντηση είναι πως όχι. Όπως το αμερικανικό “sidewalk” και το βρετανικό “pavement” είναι και τα δύο σωστά στις αντίστοιχες χώρες, έτσι και το «χρυσόμηλο» είναι σωστό στην Κύπρο και το «βερίκοκο» σωστό στην Ελλάδα. Μάλιστα, κάποια από αυτά άρχισαν να λημματογραφούνται σε λεξικά στην Ελλάδα. Π.χ., το Χρηστικό λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών λημματογραφεί το «αιτητής» με σημείωση πως λέγεται κυρίως στην Κύπρο. Η λέξη «ανθυποψήφιος» ήταν μια λέξη της ΚΠΕ την οποία στη δεκαετία του 1990 δανείστηκε η ΕΠΕ (η οποία μέχρι τότε είχε μόνο «συνυποψήφιος») και πλέον λημματογραφείται στα λεξικά. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, λέξεις της ΚΠΕ, όπως η «εργοδότηση», περνάνε στην ΕΠΕ μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης: κείμενα της ΕΕ μεταφράζονται στα ελληνικά και από Κύπριους φυσικά, οι οποίοι μεταφράζουν στην ΚΠΕ, με αποτέλεσμα οι μεταφράσεις αυτές να πηγαίνουν και σε ελλαδικό κοινό, το οποίο αρχίζει πλέον να εξοικειώνεται με την κυπριακή εκδοχή της πρότυπης ελληνικής.
Βιβλιογραφία
Arvaniti, Amalia (2006). Linguistic practices in Cyprus and the emergence of Cypriot Standard Greek. San Diego Linguistic Papers 2, 1-24.
Tags
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ