Όταν ήμουνα μικρή, το να μιλάω καλά αγγλικά ήταν ένα μεγάλο στοίχημα για μένα. Δεν μου έφταναν μόνο τα σχολικά εγχειρίδια αλλά ξόδευα κι ένα κάρο χρήματα (περίπου όλο το χαρτζιλίκι) για απλοποιημένα βιβλία μεγάλων κλασικών ή για περιοδικά που έπεφταν στα χέρια μου (δεν ήταν κι εύκολο). Στα 13 είχε έρθει η ώρα να μάθω και μια δεύτερη ξένη γλώσσα, επέλεξα γερμανικά γιατί αυτό μίλαγαν και οι άλλοι στην οικογένεια και ονειρευόμουνα να διαβάζω Γκαίτε από το πρωτότυπο (μα ποιος θέλει να διαβάσει Γκαίτε πια;). Απέτυχα οικτρά και το μόνο που μου έρχεται στο μυαλό κατά καιρούς είναι «το Έλατο» στα γερμανικά. Τα ξαναπροσπάθησα τα γερμανικά άλλες δύο φορές, μία ως φοιτήτρια και μία μετά το πτυχίο με την ίδια λαμπρή αποτυχία.

Μετά ήρθαν τα γαλλικά και μετά κατάλαβα ότι μπορώ να συνεννοηθώ τσάτρα πάτρα σε όλες τις λατινογενείς γλώσσες και να διαβάσω και δύο τίτλους εφημερίδων κι ένιωθα πολύ περήφανη. Βέβαια στο πίσω μέρος του μυαλού μου στριφογύριζαν όλες εκείνες οι γλώσσες που ποτέ δεν έμαθα: Τουρκικά, κινεζικά, αραβικά.

Χρόνια μετά κατανοώ ότι το πάθος μου δεν ήταν οι γλώσσες αλλά ο πολιτισμός και η επαφή με διαφορετικές κουλτούρες. Η αγάπη μου για τους ανθρώπους ήταν το κίνητρό μου και όχι οι λέξεις σωστά βαλμένες σε μια πρόταση. Να καταλαβαίνω το χιούμορ και την ειρωνεία, να μιλάω την αργκό σαν να ήμουνα ντόπια. Και η αλήθεια είναι ότι δεν μπορείς να το κάνεις με πολλές ξένες γλώσσες αυτό. Άλλη μία εκτός από τη δική σου, άντε και μια δεύτερη… και πάλι δύσκολο.

Και μετά ήρθε το διαδίκτυο. Τα κείμενα σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, το YouTube που έμαθε στα παιδιά μας αγγλικά με μηδέν προσπάθεια, και μετά το θαύμα του Google Translate. Και λέω θαύμα γιατί παρ' όλο που η μετάφραση είναι έως και αστεία ώρες-ώρες μας βοηθούσε να καταλάβουμε πάνω-κάτω τι λέει το κείμενο. Στις ΗΠΑ είδα ότι όλοι χρησιμοποιούν και τη φωνητική του εκδοχή για να συνεννοηθούν ο ένας με τον άλλο. Και βγήκαν κι άλλες εφαρμογές ακόμα καλύτερες.

Και μετά ήρθε η Τεχνητή Νοημοσύνη. Και σήμερα μπορώ να φτιάξω ένα βιντεάκι στα social που να με δείχνει να μιλάω άπταιστα γιαπωνέζικα ή μογγολικά ή σουαχίλι. Και το πρόβλημα της γλώσσας λύθηκε. Και μάλιστα με εντυπωσιακό τρόπο. Η TN μπορεί να μεταφράσει κείμενα, ιστοσελίδες και άλλα ψηφιακά έγγραφα σχεδόν στιγμιαία, επιτρέποντας την πρόσβαση σε πληροφορίες και γνώση που προηγουμένως ήταν περιορισμένη λόγω γλωσσικών φραγμών. Επίσης μειώνει σημαντικά το κόστος και τον χρόνο που απαιτούνται για τη μετάφραση εγγράφων κάνοντας την προσβάσιμη ακόμα και για μικρές επιχειρήσεις ή ατομικές πρωτοβουλίες. Και μάλιστα με την πάροδο του χρόνου, οι αλγόριθμοι AI βελτιώνονται μέσω της μάθησης από τα δεδομένα που επεξεργάζονται, αυξάνοντας την ακρίβεια και την ποιότητα των μεταφράσεων. Και τέλος, ανάμεσα στα πολλά πλεονεκτήματα που προσφέρουν, είναι ότι οι αλγόριθμοι έχουν τη δυνατότητα να μάθουν και να προσαρμοστούν σε ειδικές ορολογίες και επαγγελματικές γλώσσες, παρέχοντας μεταφράσεις που είναι πιο σχετικές και ακριβείς για συγκεκριμένους τομείς.

Λύθηκε το πρόβλημα της επικοινωνίας όμως δεν είμαι καθόλου σίγουρη ότι έχει λυθεί το πρόβλημα της κατανόησης. Η γλώσσα είναι ένας τρόπος να σκέφτεσαι πάνω απ' όλα. Όταν έλεγα καμιά βλακεία, ο παππούς με κοίταζε στραβά και μου έλεγε: «βουτάμε τη γλώσσα στο μυαλό πρώτα». Αυτό είναι η γλώσσα και όχι μόνο οι λέξεις. Ουκρανοί και Ρώσοι μια χαρά καταλαβαίνουν τι λέει ο ένας και ο άλλος αλλά δεν μπορούν να συνεννοηθούν για άλλους λόγους. Ιστορικούς, πολιτικούς, οικονομικούς όχι γλωσσικούς πάντως.

Ηθικό δίδαγμα; Η αυτόματη μετάφραση δεν θα λύσει τα προβλήματά μας. Προφανώς. Μήπως όμως δημιουργήσει καινούργια; Μήπως σταματήσουμε να μαθαίνουμε ξένες γλώσσες και άρα να ερχόμαστε σ' επαφή με άλλους πολιτισμούς; Μήπως σταματήσουμε να κατανοούμε; Μήπως ο πλανήτης γίνει λίγο χειρότερος αντί για καλύτερος;