Η πρώτη φορά που ένιωσα να γεννούνται μέσα μου τα συναισθήματα της οργής και του μίσους, ήταν στα έντεκά μου χρόνια. Μάιος (όπως τώρα) του 1956, και από τότε μισώ κάθε στρατιωτικό, πολιτικό, θρησκευτικό ή οποιασδήποτε άλλης φύσης εξουσιαστή. Μισώ ό,τι κρύβεται στις σκέψεις, ό,τι εμφανίζεται στη συμπεριφορά του, ό,τι τον υποστηρίζει κρυφά ή φανερά, διατηρώντας τον στην Αρχή. Η ιστορία που θα διηγηθώ, γραμμένη στο τρίτο πρόσωπο, εξηγεί το πώς και το γιατί γεννήθηκαν αυτά τα συναισθήματα, αυτές οι εκρήξεις λάβας στην ψυχή, τον νου και τις ιδέες μου. 

«Ήταν Πέμπτη πρωί, 10 Μαΐου του 1956. 

Κρατούσε τη μαθητική σάκα και ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για το σχολείο, όταν το ραδιόφωνο διέκοψε την κανονική ροή του προγράμματος μεταδίδοντας εκτάκτως την τρομερή είδηση: Τους είχαν απαγχονίσει το χάραμα. Ο κόμπος στον λαιμό του εκφωνητή καθώς διάβαζε το απίστευτο νέο έσφιξε σαν βρόχος την παιδική του ψυχή σβήνοντας μια για πάντα τα σχολικά διδάγματα περί ανθρώπινης δικαιοσύνης. Πέταξε τη σάκα στο πάτωμα και φωνάζοντας «δεν πάω σχολείο, δεν θα ξαναπάω ποτέ σχολείο» κλειδώθηκε στο δωμάτιό του νιώθοντας να φουντώνει μέσα του ένα άγνωστο μέχρι τότε συναίσθημα, κάτι που δεν γνώριζε στα έντεκα χρόνια της ζωής του. Όχι, αυτό δεν ήταν παιδικός θυμός, ήταν οργή ενήλικα, ήταν μίσος, μίσος προς κάθε εξουσία, προς κάθε κατακτητή, μονάρχη, δικτάτορα και εκείνη τη στιγμή έπαιρνε σάρκα και οστά στο όνομα του στρατάρχη Χάρντινγκ, του δήμιου της Κύπρου.

Μεγαλώνοντας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η δικαιοσύνη είναι άγνωστη τόσο στη φύση όσο και στον άνθρωπο και ότι το δίκαιο μαζί με τους κανόνες του, γράφτηκαν για να δίνουν πρωτίστως άλλοθι στα εγκλήματα της κάθε εξουσίας, προσφέροντας ένα «ξεροκόμματο δημοκρατικής ισότητας» στους λαούς.

«Πώς και πότε γεννήθηκε η αγάπη σου για την Κύπρο;» τον ρώτησε η Νίκη Κατσαούνη σε μια «εφ' όλης της ύλης» δίωρη ραδιοφωνική συζήτηση, αρχές της δεκαετίας του '90.

«Η αγάπη μου για την Κύπρο γεννήθηκε ταυτόχρονα με το μίσος μου για το άδικο και την εξουσία», της απάντησε συνειδητοποιώντας, για πρώτη φορά ίσως, την αλήθεια. 

«Ήμουν μαθητής της πέμπτης τάξης δημοτικού όταν ένα πρωί διέκοψαν το μάθημα, μας έβαλαν σε λεωφορεία και μας κατέβασαν από το Μαρούσι στο κέντρο της Αθήνας. Στη διαδρομή μοίρασαν στον καθένα μας από ένα τετράδιο, εξηγώντας ότι θα έπρεπε να μαζέψουμε υπογραφές διαμαρτυρίας κατά της απόφασης των Άγγλων να εκτελέσουν δι' απαγχονισμού τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου. Στεκόμουν μπροστά στο Μινιόν κρατώντας τις σελίδες ανοιχτές σαν παλάμες ζητιάνου και παρακαλούσα τους περαστικούς να υπογράψουν την αίτηση χάριτος. Δεν ήταν δύσκολο. Το τετράδιο γέμισε γρήγορα, κανείς δεν αρνιόταν να βάλει το όνομά του στη λίστα και μέχρι το βράδυ είχαν συγκεντρωθεί εκατοντάδες χιλιάδες υπογραφές απ' όλα τα σχολεία της Αθήνας, γεγονός που μας έκανε όχι απλώς να ελπίζουμε άλλα να πιστεύουμε ότι είχε ήδη εισακουστεί το δίκαιο αίτημά μας. «Φωνή λαού, οργή Θεού» λέει η παροιμία. Ένιωθα αισιόδοξος, σίγουρος για το αποτέλεσμα το οποίο δεν απαιτούσαν μόνο οι απανταχού Έλληνες, αλλά το ζητούσε ολόκληρος ο κόσμος. Στην Αθήνα γινόταν χαμός, την προηγούμενη μέρα στις συγκρούσεις με την Αστυνομία, τέσσερις άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους διαδηλώνοντας υπέρ της απελευθέρωσης των κρατουμένων. Έτσι, όταν το πρωί της 10^ης Μαΐου, πριν φύγω για το σχολείο άκουσα στο ραδιόφωνο ότι η βασίλισσα Ελισάβετ απέρριψε την αίτηση χάριτος και ότι ο στρατάρχης Τζον Χάρντινγκ έδωσε πάραυτα εντολή να απαγχονιστούν οι δύο αγωνιστές, πέταξα τη σάκα μου και καλωσόρισα την οργή που γεννήθηκε μέσα μου. Από τότε αυτό το συναίσθημα ζει μαζί μου και φουντώνει κάθε φορά που η εξουσία ασκεί βία σε έναν άνθρωπο ή σε έναν λαό».

Έχει γραφτεί ότι η εξουσία είναι ένα θέμα με πολλές διαστάσεις και ορίζεται αρχικά ως η ικανότητα επιρροής στη συμπεριφορά των ανθρώπων και των λαών. Η εξουσία μπορεί να είναι συγκεντρωμένη στα χέρια ενός ή λίγων ατόμων ή να είναι διαμοιρασμένη σε οργανισμούς. 

Μπορεί να ασκείται με διάφορους τρόπους, όπως μέσω της βίας, της απειλής, της πειθούς, της ανταμοιβής, ή της νομιμοποίησης και παίζει σημαντικό ρόλο σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής, από την οικογένεια και την πολιτική μέχρι την οικονομία και τον πολιτισμό. 

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την εξουσία:

Η θεωρία της ελίτ (1) υποστηρίζει ότι η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια μιας μικρής ομάδας ατόμων που ελέγχουν τους πόρους και λαμβάνουν αποφάσεις για λογαριασμό των λαών που την ψηφίζουν.

Η θεωρία του πλουραλισμού υποστηρίζει ότι η εξουσία είναι διαμοιρασμένη σε διάφορες ομάδες και οργανισμούς.

Η μαρξιστική θεωρία υποστηρίζει ότι η εξουσία βασίζεται στις οικονομικές σχέσεις και ότι η αστική τάξη ασκεί εξουσία πάνω στην εργατική τάξη.

Η φιλοσοφία πιστεύει ότι εξουσία γεννήθηκε μαζί με τον εγωιστή άνθρωπο και είναι επικίνδυνη αν δεν χρησιμοποιηθεί υπεύθυνα. Η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια ενός ή λίγων ατόμων οδηγεί σε αυταρχισμό και καταπίεση.Είναι σημαντικό η εξουσία να είναι ελεγχόμενη και να χρησιμοποιείται για το καλό της κοινωνίας ώστε να προωθείται η δικαιοσύνη, η ισότητα και η ευημερία όλων των ανθρώπων.

Τέλος η εξουσία πρέπει να λογοδοτεί στους πολίτες και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της δημοκρατίας, της διαφάνειας και της λογοδοσίας.

Σκέφτομαι ότι πριν δύο μέρες συμπληρώθηκαν εξήντα οχτώ χρόνια από το αποτρόπαιο έγκλημα της αγγλικής αποικιοκρατίας. Ο Ανδρέας Δημητρίου, αν τον είχαν αφήσει να ζήσει, θα ήταν σήμερα ενενήντα χρόνων, ενώ Μιχαλάκης Καραολής ενενήντα ενός και ίσως, μια μέρα σαν κι αυτή, να διηγούνταν στα εγγόνια τους τις ιστορίες του αγώνα. Όμως τα πράγματα δεν έγιναν έτσι. 

Ο Χάρντινγκ ψόφησε το 1989 αφήνοντας πίσω του δεκάδες παρασημοφορημένα εγκλήματα στην Κένυα και την Κύπρο. Η Ελισάβετ πήγε να συναντήσει τους προγόνους της το 2022, παραδίδοντας στους επόμενους το αλάθητο της βασιλικής εξουσίας. Και δύο άγουρα παιδιά, θαμμένα για πάντα στα Φυλακισμένα Μνήματα, εύχονται να μην ξεχαστεί η ιστορία αυτού του κομματιασμένου τόπου.

1. Τομ Μποτομόρ, Ελίτ και Κοινωνία, εκδόσεις 70, Αθήνα 1980