«The Deep River of Music» είναι ο τίτλος της σημερινής συναυλίας της Συμφωνικής Ορχήστρας Κύπρου (ΣΟΚ) στο Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου, στις 20:30.

Θα προηγηθεί στις 19:45 προβολή 20λεπτης ταινίας, για την αφροαμερικανική μουσική, στο φουαγιέ του θεάτρου.

Η συναυλία θα δοθεί υπό την διεύθυνση του Άλκη Μπαλτά, καλλιτεχνικού διευθυντή και αρχιμουσικού της.

Ο μουσικολόγος δρ Φράνσις - Νεκτάριος Γκάυ γράφει στο «Π» για αυτή την ξεχωριστή σε θεματολογία συναυλία, η οποία παίρνει τον τίτλο της από το εμβληματικό spiritual «Deep River» και μιλά στην Βίκυ Στυλιανού, η οποία ενορχήστρωσε τα Negro Spirituals που θα ακουστούν σε πρώτη εκτέλεση στην Κύπρο:

Για ποιο λόγο δίνεται ο τίτλος ενός spiritual σε μία συναυλία; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό κρύβεται πίσω από το γεγονός ότι στην συναυλία αυτή θα ακουστούν δύο έργα του Antonín Dvořák: η δημοφιλής 9η του Συμφωνία “Από τον Νέο Κόσμο” και η όχι και τόσο γνωστή αλλά υπέροχη “Αμερικανική Σουίτα”, έργο 98b, η οποία μαζί με τα “Negro Spirituals”, ενορχηστρωμένα από την Βίκυ Στυλιανού, θα ακουστούν σε πρώτη εκτέλεση στο νησί μας.

Στα δύο έργα του Dvořák, τα οποία έγραψε κατά την διάρκεια της παραμονής του στη Νέα Υόρκη, ο ακροατής μπορεί να συλλάβει το απόσταγμα των ταξιδιών του συνθέτη στην Αμερική, δηλαδή το πνεύμα των αμερικανικών εθνικών μελωδιών, και του αφρο-αμερικάνικου και ινδιάνικου μουσικού χαρακτήρα. Υπερισχύει, όμως, η παρουσία της Ευρωπαϊκής μουσικής παράδοσης, με ευδιάκριτα χαρακτηριστικά της μουσικής της Βοημίας, καθώς επίσης του ισχυρού Σλαβικού συναισθηματισμού, ο οποίος κάνει τον εσωτερικό κόσμο των ακροατών να σκιρτά.

Στα “Negro Spirituals” η Βίκυ Στυλιανού επικεντρώνεται στα αφρο-αμερικανικά λαϊκά τραγούδια γνωστά ως “spiritual songs”. Τι την ώθησε, όμως, να ενορχηστρώσει τα spirituals;

Σε συνέντευξη με την Βίκυ Στυλιανού με αφορμή τις εμφανίσεις της τον περασμένο Μάρτιο με την ΣΟΚ, ως σολίστ στο δεύτερο Κοντσέρτο για πιάνο του Dmitri Shostakovich, αλλά και την παρουσίαση των "Negro Spirituals", η Ελληνίδα πιανίστα αναφέρει τα ακόλουθα:

Ποια ήταν η αιτία να γραφτούν τα "Negro Spirituals";

Πολλά βράδια, όταν κοπάσει ο θόρυβος της μέρας, ενορχηστρώνω. Τις περισσότερες φορές ο λόγος δεν είναι κάποια «παραγγελία». Απλά λατρεύω την ενορχήστρωση. Νιώθω ότι άνοιξε καινούριους ορίζοντες γιά μένα, και μου έμαθε πάρα πολλά πράγματα, που με βοήθησαν απίστευτα στον δρόμο μου, στον χώρο της μουσικής.

Έτσι «γεννήθηκε» η ενορχήστρωση των spirituals. Με γοήτευσαν τα υπέροχα τούτα τραγούδια των σκλάβων αφρο-αμερικανών, που μιλάνε για την θλίψη και τη μοναξιά, αλλά και για την ελπίδα και την προσμονή ανθρώπων καταπιεσμένων, που έκαναν τον πόνο τους μουσική. Είναι κραυγή της ψυχής, που υψώνεται στον ουρανό, αποζητώντας  την ελευθερία της, την γη της Επαγγελίας όπου θα βρει την γαλήνη.

Από που αντλείτε το θεματικό υλικό των “Negro Spirituals”;

Υπάρχουν εκατοντάδες spirituals, που δημιουργήθηκαν αυθόρμητα, και πέρασαν από γενιά σε γενιά σε πολλές διασκευές και εναρμονίσεις. Διάλεξα κάποια από αυτά, που μίλησαν περισσότερο στην καρδιά μου, και τα ενορχήστρωσα για ορχήστρα εγχόρδων και mezzo soprano.

Άρα τα έργο αυτό είναι γραμμένο και για άλλη μορφή εκτός από την μεταγραφή (για πλήρη ορχήστρα και mezzo soprano) που θα παρουσιαστεί τώρα με την ΣΟΚ.

Πού έγινε η πρεμιέρα της πρώτης γραφής του έργου;

Η πρώτη εκτέλεση έγινε το 2004 στο Φεστιβάλ Θρησκευτικής Μουσικής της Πάτμου, από την μεσόφωνο Μαρίτα Παπαρίζου. Την συνόδευσε η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Βόλου, υπό την διεύθυνση του σπουδαίου Ρώσου μαέστρου Συμεών Κόγκαν.
Στα χρόνια που ακολούθησαν, ενορχήστρωσα αρκετά ακόμα spirituals, τα οποία ερμήνευσαν διάφορα σύνολα.
Σήμερα, 9 χρόνια μετά, η βαθιά, ευαίσθητη φωνή της Μαρίτας Παπαρίζου θα ξαναστείλει την προσευχή της στα ουράνια. Μπορεί να μην υπάρχουν πια «σκλάβοι» (είναι άραγε έτσι;), αλλά η πανανθρώπινη αγάπη, η ισότητα, η  αδελφοσύνη  παραμένουν πάντα ένα μακρινό όνειρο.

Με την Κύπρο και τους Κύπριους καλλιτέχνες έχετε χρόνια τώρα στενούς δεσμούς. Πέστε μας μερικά λόγια γι’ αυτές σας τις συνεργασίες.

Η πρώτη μόνιμη συνεργασία μου στην Ελλάδα μετά τις σπουδές μου στο εξωτερικό, έγινε με έναν Κύπριο καλλιτέχνη, τον εξαίρετο βιολονίστα Χάρη Χατζηγεωργίου. Μαζί με τον Χάρη και την σύζυγό του, βιολοντσελίστα Ντάνα Χατζηγεωργίου, δημιουργήσαμε το «Τρίο Αθηνών», ένα από τα μακροβιότερα σύνολα μουσικής δωματίου στην Ελλάδα, με ιδιαίτερα πλούσια δραστηριότητα: εκατοντάδες συναυλίες, ηχογραφήσεις για το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, CD.

Το Τρίο συνεργάζεται συχνά με Έλληνες και Κύπριους συνθέτες, παρουσιάζοντας πολλά έργα σε πρώτη εκτέλεση. Μάλιστα, στο πλαίσιο της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2012, έδωσε συναυλίες στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Πολωνία.

Το «Τρίο Αθηνών» εκτός από την χαρά της μουσικής δημιουργίας, μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω και να αγαπήσω την Κύπρο και τους ανθρώπους της.

Ενορχηστρώσεις σας έχουν παιχτεί και στο παρελθόν από την ΣΟΚ, αλλά και η ίδια έχετε εμφανιστεί ως σολίστ τόσο με την ορχήστρα, όσο και με άλλα σχήματα και σε ρεσιτάλ. Έχετε προσέξει διαφορά στο επίπεδο της μουσικής ζωής του τόπου, συγκρίνοντας τις πρώτες σας εμφανίσεις στο Νησί με τις πιο πρόσφατες;

Η πρώτη συνεργασία μου με την ΣΟΚ, τότε Κρατική Ορχήστρα Δωματίου, έγινε πριν από περίπου 20 χρόνια. Θυμάμαι είχα παίξει το κοντσέρτο του Haydn σε ρε μείζονα. Τα περισσότερα μέλη της ορχήστρας ασκούσαν άλλα επαγγέλματα, και η ενασχόλησή τους με την μουσική ήταν απόρροια της μεγάλης αγάπης τους γι’ αυτήν. Στα χρόνια που πέρασαν τα πράγματα άλλαξαν εντυπωσιακά. Πολλά παιδιά έκαναν σοβαρές μουσικές σπουδές, και εξελίχθηκαν σε ερμηνευτές υψηλού επιπέδου, που επίσης διδάσκουν, συντελώντας στην δημιουργία μίας νέας γενιάς αξιόλογων μουσικών. Παράλληλα, πολύ καλοί μουσικοί από άλλες χώρες έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στην Κύπρο, προσφέροντας στην μουσική ζωή του τόπου.

Παρόλα αυτά, οφείλουμε ευγνωμοσύνη σε εκείνους τους πρώτους αφοσιωμένους «σκαπανείς», που έβαλαν τα θεμέλια σε αυτό που βλέπουμε σήμερα.

Έχετε πολύχρονη και πλούσια καλλιτεχνική δράση η οποία δεν περιορίζεται μόνο στα γεωγραφικά όρια της Ελλάδας. Με την εμπειρία σας, πώς βλέπετε τις νέες πολιτικο-οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές να επιδρούν στην πολιτιστική ζωή της Κύπρου; Πιστεύετε πως τα επιτεύγματα των τελευταίων χρόνων στον χώρο των τεχνών θα υποστούν φθορά ή μήπως κάτω από αυτές τις δύσκολες συνθήκες δίδεται λαβή για περαιτέρω ανάπτυξη;

Έχω ήδη πικρή πείρα από την τραγική οικονομική κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα. Δυστυχώς, ο πολιτισμός είναι η πρώτη «παράπλευρη απώλεια» σε τέτοιες καταστάσεις. Βρεθήκαμε σε έναν κυκεώνα προβλημάτων, χάσαμε την χαρά, το χαμόγελό μας. Η αγωνία για το αύριο, που ίσως είναι ακόμα πιο ζοφερό, έχει επηρεάσει τις ανθρώπινες σχέσεις, την διάθεση (και, σε μεγάλο βαθμό, την δυνατότητα) για δημιουργία. Σκέφτεται πια κανείς την καθημερινή επιβίωση, κι είναι τόσο δύσκολο να ονειρεύεται…

Επειδή είμαι εκ φύσεως αισιόδοξο άτομο, μου είναι ιδιαίτερα οδυνηρό να εκφράζομαι έτσι. Εύχομαι κι ελπίζω ότι η Κύπρος θα μπορέσει να βγει από την κρίση με τις μικρότερες δυνατές απώλειες, και ότι οι άνθρωποι που διαχειρίζονται την τύχη της, θα κρατήσουν ζωντανό τον Πολιτισμό, την τροφή της ψυχής μας.

Στην ερώτηση από πού είναι παρμένος ο τίτλος της συναυλίας, η Βίκυ Στυλιανού απαντά: Η συναυλία πήρε τον τίτλο “The Deep River of Music” από το εμβληματικό spiritual «Deep River». Το «Βαθύ ποτάμι», που αν μπορέσουμε να το διασχίσουμε, θα βρούμε στην άλλη όχθη του την ειρήνη, την χαρά, την χώρα όπου κάθε μέρα είναι γιορτή, την πατρίδα που ονειρευόμαστε…»

H Βίκυ Στυλιανού γεννήθηκε στην Αθήνα. Μετά το δίπλωμά της από το Ωδείο Αθηνών με Πρώτο Βραβείο, σπούδασε στο Παρίσι (Ecole Normale de Musique) με υποτροφία από την Γαλλική Κυβέρνηση, και στην Μουσική Ακαδημία της Βασιλείας, όπου πήρε  δίπλωμα σολίστ.
Έχει δώσει πολλές συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Γερμανία, Ελβετία, Βέλγιο, Ολλανδία, Σουηδία, Βουλγαρία, Τσεχοσλοβακία, Πολωνία, Αλβανία, Ρουμανία, Κύπρο, Η.Π.Α., κλπ.)
Ως σολίστ έχει εμφανιστεί με Ελληνικές και ξένες ορχήστρες. Έχει ηχογραφήσει για το Ραδιόφωνο και την Τηλεόραση και έχει συμμετάσχει στην ηχογράφηση πολλών CD με έργα Ελλήνων συνθετών.
Είναι μέλος του Ελληνικού Συγκροτήματος Σύγχρονης Μουσικής, του Τρίο Αθηνών και της Ορχήστρας των Χρωμάτων.
Σπούδασε ανώτερα θεωρητικά (πτυχίο φούγκας). Διασκευές και ενορχηστρώσεις της έχουν ερμηνεύσει πολλές ορχήστρες και σύνολα Μουσικής Δωματίου. Διδάσκει στο Ελληνικό Ωδείο.

+ «Τhe Deep River of Music: Όταν η Ευρώπη ανακάλυπτε την αφροαμερικάνικη μουσική»: Την Παρασκευή 26 Απριλίου στις 20:30 στο Δημοτικό Θέατρο Στροβόλου, στη Λευκωσία. Θα προηγηθεί προβολή ταινίας στις 19:45 στο φουαγιέ του θεάτρου, με θέμα τα αφροαμερικανικά τραγούδια. Πληροφορίες τηλ. 22313010.