Γράφει η Μερόπη Μωυσέως

Μια άγνωστη πτυχή της ζωής στην Κύπρο φέρνει στο φως το ντοκιμαντέρ Price of A Daughter: όταν 4000 νεαρά κορίτσια πουλήθηκαν σε Άραβες "μνηστήρες" ως νύφες

Η νεαρή κοπέλα που στέκεται στα δεξιά στη φωτογραφία είναι μία από τις τέσσερις χιλιάδες Τ/Κ που πουλήθηκαν σε Άραβες "μνηστήρες" για να παντρευτούν. Εγκατέλειπαν τα χωριά τους στην Κύπρο και ταξίδευαν στο εξωτερικό, με τις οικογένειές τους να μην γνωρίζουν ποτέ τι απέγιναν. Η Φετινέ Μεμίς ήταν ένα από τα κορίτσια, συνήθως ηλικιών μεταξύ 12-16 ετών, που τις δεκαετίες 1920-1950 έφυγαν ως "νύφες" και είτε έβρισκαν πράγματι μια καλή τύχη, είτε γινόντουσαν δούλες ή και έπεφταν θύματα σωματεμπορίας. Την ιστορία της Φετινέ Μεμίς ακολουθεί το ντοκιμαντέρ "Price of A Daughter" της Γελίζ Σουκρί, το οποίο αναμένεται να δούμε στη μεγάλη οθόνη σε ένα χρόνο. Το ντοκιμαντέρ βρίσκεται στη διαδικασία των γυρισμάτων, είναι ένα από τα δύο που απέσπασαν επιχορήγηση από τη Συμβουλευτική Επιτροπή Κινηματογράφου [ΣΕΚΙΝ], ενώ πρόκειται για τη μόνη κυπριακή ταινία που εξασφάλισε για φέτος επιχορήγηση από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα MEDIA.

Η Γελίζ Σουκρί έκανε το ντεμπούτο της στον κινηματογράφο το 2010 με το ντοκιμαντέρ Murid. Εκείνη ήταν και η πρώτη της συνεργασία με τον παραγωγό ταινιών Σταύρο Παπαγεωργίου, με τον οποίο συνεχίζουν και για το ντοκιμαντέρ Price of A Daughter, μέσω της εταιρείας Tetraktys Film Productions.

Η αρχή γι' αυτό το ντοκιμαντέρ βρίσκεται σε ένα βιβλίο της Νεριμάν Τζαχίτ [Neriman Cahit], με θέμα ακριβώς τις γυναίκες που πουλήθηκαν από την Κύπρο σε Άραβες μνηστήρες, προερχόμενους κυρίως από την Παλαιστίνη. "Το βρήκα ενδιαφέρον και πολύ τραγικό και είπα πως μια μέρα θέλω να κάνω ένα ντοκιμαντέρ γι' αυτό το θέμα", λέει η Γελίζ Σουκρί. "Άρχισα να διαβάζω, να ρωτώ, να ψάχνω το θέμα και αντιλήφθηκα πως στην τουρκοκυπριακή κοινότητα πολλοί έχουν συγγενείς που πουλήθηκαν στο εξωτερικό. Μέχρι που η στενή μου φίλη Πέμπε [σ.σ. Pembe Mentesh] μου είπε πως μια θεία της πουλήθηκε κατ' αυτό τον τρόπο". Ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών αλλά και γνωστή επαναπροσεγγίστρια, η Πέμπε Μέντες ήθελε πάντα να βρει τα χνάρια της θείας της, ωστόσο κανείς στην οικογένεια δεν ήθελε να της μιλήσει και κάθε της προσπάθεια έπεφτε στο κενό.
Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί την ίδια, καθώς αναζητά πώς, γιατί, σε ποιον και σε ποια τιμή πουλήθηκε η θεία της. Παρακολουθεί την έρευνά της μέσα από αρχειακό υλικό και καθώς μιλά στην οικογένεια, σε παλιούς γείτονες και ιστορικούς.
"Το φαινόμενο παρουσιάζεται κυρίως σε φτωχά χωριά, σε ολόκληρη την Κύπρο", σημειώνει η Γελίζ Σουκρί. "Συνέβη και στη Λευκωσία αλλά κυρίως στη Λεμεσό και στην Πάφο, σε μια περίοδο μεγάλης φτώχειας. Δεν δικαιολογεί οτιδήποτε, αλλά πρέπει να αντιληφθούμε τους λόγους για τους οποίους συνέβη".

Τα ίχνη της Φετινέ Μεμίς βρέθηκαν στην Παλαιστίνη, όπου ένα επιτελείο ταξίδεψε πρόσφατα για γυρίσματα. "Έχουμε πολλές ομοιότητες με τους Παλαιστινίους", λέει η Γελίζ Σουκρί. "Στο φαγητό, στις συνήθειες. Όμως υπήρχε μεγάλο θέμα με τη λέξη 'πώληση'. Στη δική τους κουλτούρα είναι σύνηθες να πληρώνει κανείς για μια γυναίκα. Στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, όμως, δεν είναι καθόλου συνηθισμένο να δεχόμαστε λεφτά για ανθρώπους. Γι' αυτό εμείς χρησιμοποιούμε τη λέξη 'πώληση'. Ακόμη κι αν υπήρχε η συνήθεια, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι αυτές οι γυναίκες ήταν ουσιαστικά νεαρά κορίτσια, που πήγαιναν σε μια ξένη χώρα χωρίς να ξέρουν τη γλώσσα, χωρίς να μπορούν να επικοινωνούν με τις οικογένειές τους, χωρίς η βρετανική κυβέρνηση να μπορεί να δώσει εξηγήσεις και βεβαίως, σε ένα βαθμό, αυτή η κυβέρνηση επέτρεπε αυτό το φαινόμενο".

H Γελίζ Σουκρί κοιτάζει και την άλλη πλευρά: "Πολλές έμειναν με ραγισμένη καρδιά. Κατ' αρχήν δεν ήθελαν ποτέ να φύγουν από τις οικογένειές τους και δεν ήξεραν ότι οι συγγενείς τους δεν θα μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί τους. Ένιωθαν εγκαταλειμμένες στην ξένη χώρα, γι' αυτό πολλές ορκίστηκαν πως δεν θα επιστρέψουν".
Η ιστορία της Φετινέ Μεμίς αντικατοπτρίζει με κάποιο τρόπο την ιστορία όλων των νεαρών κοριτσιών που πουλήθηκαν στο διάστημα των τριάντα χρόνων από το 1920 μέχρι το 1950.
"Όταν ξεκίνησε το ντοκιμαντέρ, δεν είχαμε τίποτα στα χέρια μας. Ούτε μία φωτογραφία. Και είπα στην Πέμπε: δεν μπορούμε να κάνουμε το ντοκιμαντέρ χωρίς ούτε μία φωτογραφία. Δεν ξέρουμε καν πώς μοιάζει αυτή η γυναίκα. Τελικά, βρήκαμε τη μοναδική αυτή φωτογραφία, η οποία, όπως φαίνεται, τραβήχτηκε στη Λεμεσό μία μέρα πριν την αναχώρησή της για την Παλαιστίνη. Ξεκίνησε από την Αλέκτορα για το λιμάνι της Λεμεσού και μια καλή της φίλη εκεί, της είπε πως θέλει μια φωτογραφία για να τη θυμάται. Κι αυτή είναι. Μπορείτε να δείτε πόσο λυπημένη είναι σ' αυτή τη φωτογραφία".

+ Πληροφορίες για το ντοκιμαντέρ και τις λοιπές δραστηριότητες της Tetraktys Film Productions στο www.tetraktys.tv.