Συνέντευξη στη Λαμπριανή Χρίστου

Το να δημιουργώ εγκαταστάσεις με κλωστή είναι σαν να σχεδιάζω στον αέρα. Η κλωστή μού επιτρέπει να εξερευνώ τον χώρο σαν μια ατέλειωτη γραμμή σε έναν πίνακα. Όταν πληθαίνουν αυτές οι γραμμές σχηματίζουν μια επιφάνεια πάνω στην οποία μπορώ να δημιουργήσω απεριόριστους χώρους που σταδιακά επεκτείνονται σε [ένα] σύμπαν". Η Γιαπωνέζα εικαστικός Chiharu Shiota δημιούργησε ένα ποιητικό τοπίο στη Σπηλιά της Φάμπρικας στην Πάφο

Εγκαινιάστηκε χθες και θα παραμείνει μέχρι τις 25 Νοεμβρίου 2017 η εγκατάσταση της Chiharu Shiota [Σίχαρου Σιότα] με τίτλο "Διαπερνώντας τη Γραμμή", στη Σπηλιά της Φάμπρικας στην Πάφο.

Η εγκατάσταση της διεθνώς αναγνωρισμένης καλλιτέχνιδας παρουσιάζεται στο πλαίσιο της μεγάλης κλίμακας έκθεσης Terra Mediterranea In Action, από τις σημαντικότερες και πιο φιλόδοξες εικαστικές εκθέσεις στο πρόγραμμα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης [ΠΠτΕ] Πάφος2017, σε επιμέλεια Γιάννη Τουμαζή.
Η έκθεση απλώνεται γεωγραφικά σε δύο πόλεις και τρεις χώρους και χρονικά μέχρι τον Νιόβρη, λίγο πριν η Πάφος δώσει τη σκυτάλη του τίτλου της ΠΠτΕ για το 2018 στις πόλεις Λεουβάρντεν, Ολλανδία και Βαλέτα, Μάλτα.

Σαράντα καλλιτέχνες, θεωρητικοί και καλλιτεχνικές ομάδες από την Κύπρο και τον διεθνή χώρο συμμετέχουν στην έκθεση, που φιλοξενείται στο Δημοτικό Κέντρο της Λευκωσίας, στο Μεσαιωνικό Κάστρο της Πάφου και στη Σπηλιά της Φάμπρικας.
Η έκθεση Terra Mediterranea In Action έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, τόσο για τα ίδια τα έργα αλλά και τη θεματολογία της -και γι' αυτό θα επανέλθουμε- ωστόσο για αρχή αναπόφευκτα το βάρος των δημοσιευμάτων "πέφτει" στην εγκατάσταση της Γιαπωνέζας Σίχαρου Σιότα, τα έργα της οποίας αποτελούν διεθνώς εικαστικά γεγονότα.

Παρά το βαρυφορτωμένο πρόγραμμά της, η εικαστικός απάντησε στις ερωτήσεις μας συστήνοντας τη δουλειά και δη την εγκατάστασή της στην Πάφο, για την ολοκλήρωση της οποίας εργάζονταν δώδεκα άτομα για δώδεκα μέρες και επιστρατεύτηκαν μεταλλικές κατασκευές, ανυψωτικά μηχανήματα και πάρα πολλά κουβάρια κόκκινη κλωστή.

Γιατί επιλέγετε την κλωστή στα έργα σας;

Χρησιμοποιούσα κλωστές και υφάσματα ήδη στη διάρκεια των σπουδών μου, στην Ιαπωνία και τη Γερμανία, αλλά το πρώτο μου πρότζεκτ με κλωστή ήταν το During Sleep, το 2000. Ξεκίνησα να υφαίνω γιατί ήθελα να σχεδιάζω με ένα μέσο που δεν έχει όρια και ο δισδιάστατος καμβάς δεν ικανοποιούσε αυτή μου την ανάγκη. Για μένα, το να δημιουργώ εγκαταστάσεις με κλωστή είναι σαν να σχεδιάζω στον αέρα. Η κλωστή μού επιτρέπει να εξερευνώ τον χώρο σαν μια ατέλειωτη γραμμή σε έναν πίνακα. Όταν πληθαίνουν αυτές οι γραμμές σχηματίζουν μια επιφάνεια πάνω στην οποία μπορώ να δημιουργήσω απεριόριστους χώρους που σταδιακά επεκτείνονται σε [ένα] σύμπαν.

Και το σκεπτικό πίσω από την εγκατάσταση "Διαπερνώντας τη γραμμή" στη Σπηλιά της Φάμπρικας;

Χρησιμοποιώ κόκκινη κλωστή που συμβολίζει τη σύνδεση μεταξύ ανθρώπων διαμέσου του χρόνου ή μιας ξεχωριστής ιστορίας. Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του χρονική παράσταση, τη δική του εικόνα του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος και οι γραμμές του χρόνου διαπλέκονται δημιουργώντας μια οικεία πραγματικότητα στον χώρο και στον χρόνο. Όλοι θέλουν να συνδέονται και να έχουν αυτό το κομμάτι γης τόσο πολύ που ξαφνικά το αποτέλεσμα είναι αντίθετο, καθώς αποσυνδέονται, διακόπτουν τις σχέσεις τους και φτάνουν στη σύγκρουση. Επομένως η κόκκινη κλωστή συμβολίζει τις ανθρώπινες σχέσεις που μπορεί να διακοπούν, να μπερδευτούν ή να δεθούν σαν κόμπος. Η ατομική μνήμη, όταν συσσωρεύεται, δημιουργεί ένα πολύπλοκο δίκτυο που λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί το νευρικό σύστημα στον εγκέφαλο. Αυτή η εγκατάσταση είναι μια βόλτα ανάμεσα σ' αυτές τις γραμμές.

Γιατί κόκκινο;

Επειδή συμβολίζει το χρώμα του αίματος και έτσι συνδέονται οι ανθρώπινες σχέσεις. Όταν η κόκκινη κλωστή μέσα σε ένα σχοινί είναι ορατή, μπορεί κανείς να δει τις σχέσεις στην κοινωνία. Αυτή η κόκκινη γραμμή μπορεί να είναι αόρατη στο ανθρώπινο μάτι, όμως η σύνδεση είναι εκεί και είναι δυνατή. Όταν μπορέσουμε να αντιληφθούμε αυτό το κομμάτι της κόκκινης κλωστής, μπορούμε να παρατηρήσουμε τις σχέσεις στο σύνολό τους.

Και πώς επιλέγετε το χρώμα κάθε φορά;

Επιλέγω κάθε φορά το χρώμα της κλωστής ανάλογα με τις απαιτήσεις της γκαλερί ή του μουσείου και άλλες φορές ανάλογα με την εγκατάσταση ή το σκεπτικό του έργου. Εξαρτάται από το τι θέλω να εκφράσω. Και αποφασίζω όταν δω τον χώρο.

Με καταγωγή από την Ιαπωνία, συμμετέχετε σε μια έκθεση που εστιάζει στην περιοχή της Μεσογείου. Ποια είναι η εντύπωσή σας για αυτή την περιοχή;

Μπορώ να νιώσω την Ιστορία της. Όπου κι αν περπατήσω θα βρω ένα ιστορικό μνημείο ή ένα σύμβολο της αρχαιότητας, απ' όπου έρχονται οι πρώτοι κάτοικοι. Οι πρώτοι γνωστοί φιλόσοφοι είναι από αυτή την περιοχή, γι' αυτό μπορώ ακόμη να νιώσω τη γνώση και τη σοφία που διαχέεται από δω στον υπόλοιπο κόσμο.

Πώς προσεγγίζετε το θέμα της έκθεσης μέσα από την εγκατάστασή σας;

Αν πρέπει να δημιουργήσω μια εγκατάσταση για μια ομαδική έκθεση, προχωρώ αρχικά σε μια έρευνα και επισκέπτομαι τον χώρο για να έχω μια ξεκάθαρη εικόνα στο μυαλό μου για το τι θέλω να κάνω. Έπειτα συνδέω αυτό που σκέφτηκα με το θέμα της έκθεσης. Έπειτα συνήθως συζητώ με τον επιμελητή και ορίζουμε τις κατευθυντήριες γραμμές της εγκατάστασης.

Ήταν επιλογή σας να δημιουργήσετε το έργο σας στη Σπηλιά της Φάμπρικας ή σας το πρότειναν; Και ποιες ήταν οι σκέψεις σας όταν μπήκατε για πρώτη φορά στη Σπηλιά;

Ήταν εισήγηση των διοργανωτών που γνώριζαν ήδη τη δουλειά μου. Μπαίνοντας στη Σπηλιά ένιωσα την Ιστορία να με περιβάλλει και την ιστορία των ανθρώπων χωρίς τη σωματική τους παρουσία. Μπορούσα να αισθανθώ τα ίχνη τους. Η ιδέα για την εγκατάσταση προέκυψε αμέσως, μόλις μπήκα στη Σπηλιά.
Πώς προσεγγίζετε τις site specific εγκαταστάσεις σε αντίθεση με τις εγκαταστάσεις σε μια γκαλερί;
Στις γκαλερί μερικές φορές είναι δύσκολο να αισθανθώ τα ίχνη ενός ανθρώπου, ενώ στις επιτόπου εγκαταστάσεις μπορώ να συνδεθώ σε διαφορετικό επίπεδο με την ανθρώπινη φυλή και να αρπάξω τις προσωπικές ιστορίες που βρίσκονται στον χώρο.

Δημιουργείτε μνημειώδη σκηνικά στη δουλειά σας, ωστόσο αυτά είναι συχνά προσωρινά, όπως και η εγκατάσταση στην Πάφο. Πότε επιλέγετε τη μονιμότητα των έργων σας; Και ποιες είναι οι σκέψεις σας όταν τα αποσυναρμολογείτε;

Στην πραγματικότητα δεν έχω επιλογή. Δεν αποφασίζω τη μονιμότητα των εγκαταστάσεών μου. Τα έργα παρουσιάζονται στους θεατές που τα βιώνουν τη συγκεκριμένη στιγμή, και φεύγοντας το αίσθημα που αποκόμισαν παραμένει στη μνήμη τους. Οι εγκαταστάσεις μου ζουν στη μνήμη των επισκεπτών και είμαι ευγνώμων και χαρούμενη γι' αυτό.

Πολλοί άνθρωποι συμμετέχουν στην υλοποίηση των πρότζεκτ σας. Συμμετέχετε στην υλοποίησή τους στον ίδιο βαθμό που συμμετείχατε στην αρχή της πορείας σας;

Στην αρχή της καριέρας μου, μου προσφέρθηκε ένα μικρό δωμάτιο για να παρουσιάσω το έργο μου, οπότε μπορούσα να δουλέψω μόνη μου. Σήμερα, εξαιτίας και του βαρυφορτωμένου προγράμματος που ακολουθώ, είναι αδύνατο για μένα να εμπλακώ στις εγκαταστάσεις μου στον βαθμό που θα ήθελα. Πάντως, απολαμβάνω τη διαδικασία και την ανάπτυξη της καθεμιάς. Ξεκινώντας από το μηδέν, τραβώντας ακόμη και κάποιες απλές γραμμές σε ένα κομμάτι χαρτί με βοηθά να είμαι πιο αφοσιωμένη και να συμμετέχω στο έργο. Σε κάθε βήμα νιώθω το έργο να μεγαλώνει μέσα μου. Ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της εγκατάστασης, δεν ησυχάζω, λες και θέλω να συνεχίσω να δουλεύω πάνω της. Πάντως η ιδέα ή η έμπνευση για κάθε κομμάτι εξαρτάται και έρχεται από το δικό μου κεφάλι και μόνο. Αυτό δεν έχει αλλάξει.

Έχοντας ακριβώς αυτό το βαρυφορτωμένο πρόγραμμα, η ιδέα και μόνο ενός πρότζεκτ είναι ικανοποιητική ή θα θέλατε να έχετε τον χρόνο για την υλοποίησή του;

Δεν σταματώ ποτέ να σκέφτομαι. Γι' αυτό και απολαμβάνω να κάνω τέχνη. Είναι μια συνεχής συνθήκη. Η τέχνη είναι το σπίτι μου. Αν ζωγράφιζα θα ήταν κάτι απλό γιατί η ιδέα γίνεται έργο πιο γρήγορα. Η τέχνη της εγκατάστασης, όμως, είναι διαφορετική. Χρειάζεται πολύς χρόνος για να αναπτυχθεί μέχρι το τελικό αποτέλεσμα, ενώ υπάρχει και μια συγκεκριμένη διαδικασία που πρέπει να ακολουθώ. Κατά ένα τρόπο, το να έχω μια ομάδα με βοηθά να δημιουργώ πιο μεγάλες εγκαταστάσεις και να σκέφτομαι σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Η Chiharu Shiota γεννήθηκε στην Οσάκα της Ιαπωνίας το 1972. Σπούδασε στο Kyoto Seika University από το 1992 μέχρι το 1996 και συνέχισε τις σπουδές της στο Βερολίνο, όπου ζει μέχρι σήμερα. Στη διάρκεια των εκεί σπουδών της, παρακολούθησε μαθήματα με τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς, από την οποία επηρεάστηκε και άρχισε να αναζητά καλλιτεχνικές λύσεις που αφορούν το σώμα και την εγκατάσταση. Το 1998, σε μια περφόρμανς στη Γαλλία έμεινε επί 4 ημέρες γυμνή σε ένα κοίλο που περιβαλλόταν από λάσπη και φύλλα. Σήμερα ανήκει σε μια γενιά καλλιτεχνών που έχουν κερδίσει τα τελευταία χρόνια τη διεθνή προσοχή.

Το 2015 εκπροσώπησε την Ιαπωνία στην Μπιενάλε Βενετίας παρουσιάζοντας ένα σάπιο σκαρί γύρω από το οποίο δημιούργησε έναν τεράστιο ιστό από κόκκινες κλωστές, καθεμιά από τις οποίες κατέληγε σε ένα κλειδί. Οι εγκαταστάσεις της είναι συνδεδεμένες με το παρελθόν και το παρόν, τους ανθρώπους κα τα αντικείμενα που συνδέονται με τις αναμνήσεις τους. Χρησιμοποιεί δύο βασικά χρώματα στα έργα της, το κόκκινο και το μαύρο. Το 2017 χρησιμοποίησε για πρώτη φορά κλωστή λευκού χρώματος σε μια εντυπωσιακή εγκατάσταση στο Le Bon Marche Rive Gauche, το παλαιότερο εμπορικό κέντρο στο Παρίσι.

During Sleep, Kunstmuseum Luzern, Λουκέρνη. Αυτό ήταν το πρώτο έργο που δημιούργησε χρησιμοποιώντας σαν υλικό την κλωστή η Chiharu Shiota.

In Silence, 2008, CentrePasquArt, Biel - Bienne

The Key in the Hand, 2015, 56η Μπιενάλε Βενετίας, Ιταλία

A Walking through the Line, 2017, Σπηλιά Φάμπρικας, Πάφος. Φωτο (c)Κωνσταντίνος Λάρκος/φωτο ΛΑΡΚΟ

Where are we going?, 2017, Le Bon Marche Rive Gauche, Παρίσι. Φωτο (c)Gabriel de la Chapelle

Letters of Thanks, 201, Espai de arte contemporani Castellο (EACC), Ισπανία. Φωτο Wanna Filmmakers