Γράφει η Νάσα Παταπίου

Σημαντικά στοιχεία γύρω από τα έργα και τις ημέρες των παιδιών του Ιακώβου, και δη του Ιωάννη, που είχαν μια περιπετειώδη ζωή αφού υπήρχε πάντοτε ο κίνδυνος, κατά τις βενετικές αρχές, να διεκδικήσουν κάποια μέρα το στέμμα του βασιλείου της Κύπρου.

Ο τελευταίος Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου, Ιάκωβος Β/ Lusignan, είχε πεθάνει στις 4 Ιουλίου 1473, ενώ η χήρα του, η βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο, είχε με επιδέξιο τρόπο το 1489 εκδιωχθεί με "τιμές" πίσω στη Βενετία. Ως γνωστόν ο τελευταίος βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β΄ Lusignan, νόθο παιδί του βασιλιά Ιωάννη B΄ Lusignan και της Ελληνίδας ερωμένης του Μαρίας της Πατρινής, δεν είχε αφήσει νόμιμο απόγονο με τη σύζυγό του Αικατερίνη Κορνάρο. Το μοναχοπαίδι του με την Αικατερίνη Κορνάρο, ο Ιάκωβος Γ/ Lusignan, που είχε γεννηθεί λίγο μετά τον θάνατο του πατέρα του, είχε πεθάνει σε βρεφική ηλικία.

Τα χρονικά της εποχής όμως και γενικά οι πηγές αναφέρονται σε τρία νόθα παιδιά του βασιλιά Ιακώβου Β΄ Lusignan, τα οποία μάλιστα είχε αποκτήσει με διαφορετικές γυναίκες. Πρόκειται για τον Ευγένιο, την Καρόλα ή Κάρλα και τον Ιωάννη. Η Καρόλα πέθανε πολύ μικρή και ο Ευγένιος, ο πιο μεγάλος, για την οικογενειακή κατάσταση του οποίου ελάχιστα γνωρίζουμε, πέθανε μεταξύ των ετών 1536 και 1538. Το συμπέρασμα αυτό συνάγεται από το γεγονός ότι το 1536, όταν συντάσσει τη διαθήκη του, αναφέρεται ως υγιής και σε έγγραφο με ημερομηνία 27 Μαρτίου 1538 αναφέρεται ως αείμνηστος (quondam). Επίσης πρόσφατα, όπως πληροφορηθήκαμε από τη διαθήκη του βασιλιά, η οποία ενώ εθεωρείτο χαμένη τελικά εντοπίστηκε, είχε αποκτήσει ακόμη ένα παιδί με μία τέταρτη ερωμένη του, που είχε διατελέσει και κυρία των τιμών στην Αυλή της Αικατερίνης Κορνάρο.

Η αρχειακή έρευνα εξακολουθεί να ρίχνει φως και να προσθέτει στοιχεία ακόμη και για τους απογόνους του τελευταίου βασιλιά της Κύπρου, της δυναστείας των Lusignan. Τα περισσότερα από τα εν λόγω έγγραφα, τα οποία ανακαλύψαμε σχετικά με τα νόθα του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου, αφορούν τον Ιωάννη Lusignan ο οποίος, όπως φαίνεται, υπήρξε και ο μακροβιότερος από τα άλλα δύο αδέλφια του. Από τις πηγές αυτές εξάγεται το συμπέρασμα ότι το κάθε βήμα και η κάθε ενέργεια του Ιωάννη ελεγχόταν από τις βενετικές αρχές. Και ο ίδιος ο Ιωάννης στα αιτήματά του, αν και δεν παρέλειπε να σημειώνει ότι ήταν γιος του βασιλιά, ωστόσο απευθυνόταν στις βενετικές αρχές ως υπόδουλος, όπως πραγματικά ήταν, και αενάως εξαρτώμενός τους, υπογράφοντας ως πιστότατος υπηρέτης (fidelissimo servitor) της Γαληνοτάτης.

Τα στοιχεία τα οποία απαντούν στα Ημερολόγια του Βενετού Μαρίνου Σανούτου, σχετικά με τα νόθα παιδιά του Ιακώβου Β/, μερικές φορές δίνουν πληροφορίες αρκετά συγκεχυμένες. Το αρχειακό υλικό τελικά μάς παρέχει σημαντικά στοιχεία γύρω από τα έργα και τις ημέρες των παιδιών αυτών και κυρίως του Ιωάννη, που είχαν μια περιπετειώδη ζωή αφού υπήρχε πάντοτε ο κίνδυνος, κατά τις βενετικές αρχές, να διεκδικήσουν κάποια μέρα το στέμμα του βασιλείου της Κύπρου. Τα ανέκδοτα έγγραφα που εντοπίσαμε αναφέρονται κυρίως στον Ιωάννη Lusignan και στην οικογένεια που είχε αποκτήσει με τη δεύτερη μάλλον σύζυγό του, η οποία καταγόταν από την οικογένεια των δουκών Cosaza της Ερζεγοβίνης. Οι πληροφορίες αυτές αναφέρονται, μεταξύ άλλων, στον πολύμηνο εγκλεισμό του Ιωάννη σε φυλακή, χωρίς να δίνονται περισσότερες πληροφορίες. Το γεγονός αυτό πολύ πιθανόν να συνέβη μετά την επιστροφή του ιδίου στη Βενετία, αφού πρώτα δραπέτευσε από το φρούριο της Πάδοβας όπου διέμενε, και η κάθε κίνησή του ελεγχόταν από τους Βενετούς. Ακόμη, μέσα από την αλληλογραφία του Ιωάννη Lusignan με τις βενετικές αρχές, πληροφορούμαστε για πρώτη φορά την ηλικία του, γεγονός που μας αποκαλύπτει πότε είχε γεννηθεί. Δηλώνεται το όνομα της συζύγου του, η οποία, όπως προαναφέρθηκε, καταγόταν από την οικογένεια Cosaza και ότι έφερε το όνομα Βιργινία. Εκτός από τις τρεις χιλιάδες δουκάτα που είχε πάρει ο Ιωάννης από τον βασιλιά πατέρα του, όπως όριζε στη διαθήκη του, και τα οποία είχε επενδύσει, είχε και άλλα εισοδήματα από την Κύπρο. Η γιαγιά του, η Μαρία η Πατρινή, πριν πεθάνει είχε κληροδοτήσει στον Ιωάννη και στον αδελφό του Ευγένιο, όπως ο ίδιος σημειώνει σε έγγραφο, τα χωριά Πάνω και Κάτω Κέδαρες της Πάφου. Το εισόδημα των χωριών αυτών ανερχόταν ετησίως σε τετρακόσια δουκάτα, τα οποία αποστέλλονταν από το Δημόσιο Ταμείο της Κύπρου στη Βενετία. Οι βενετικές αρχές ανάλογα με τις ανάγκες του Ιωάννη και της οικογένειάς του και μετά από σχετικό πάντα αίτημα του ιδίου, του παραχωρούνταν ποσά για τα προς το ζην. Η γιαγιά του Ιωάννη είχε ως φέουδα, σύμφωνα με τον Φλώριο Βουστρώνιο, και άλλα χωριά της Πάφου, όπως την Περιστερώνα, την Πελαθούσα, τη Λυσό, κτήματα στην Πόλη της Χρυσοχούς, αλλά δεν γνωρίζουμε τι απέγιναν. Πολύ πιθανόν η Μαρία η Πατρινή να τα είχε πωλήσει, γι' αυτό άλλωστε κατόρθωσε να αγοράσει η ίδια ιδιόκτητη κατοικία στην Πάδοβα.

Σε επιστολή του Ιωάννη Lusignan το 1541 προς τις βενετικές αρχές αναφέρεται ότι είχε νυμφευθεί και ότι ο Θεός του χάρισε τρία παιδιά, αλλά τα δύο είχαν πεθάνει και έτσι είχε μόνο έναν εξάχρονο γιο. Επίσης αναφέρει ότι τότε, δηλαδή το 1541, ήταν εβδομήντα δύο χρόνων, γεγονός που μας επιτρέπει να υπολογίσουμε ορθά ως χρονολογία γέννησής του, το έτος 1469. Σε άλλο έγγραφο του 1545 απαντούν στοιχεία για την εγκατάσταση του Ιωάννη με την οικογένειά του σε μια κωμόπολη βορείως της Βενετίας, όπου ο γιος του βασιλιά είχε επιλέξει να ζήσει. Οι λόγοι οι οποίοι τον ώθησαν, όπως ο ίδιος εξηγεί, να επιλέξει ως τόπο διαμονής του μια μικρή πόλη προς τα βόρεια της Βενετίας, το Conegliano, ήταν το υγιεινό του κλίμα και ο καθαρός του αέρας που μάλλον ωφελούσε και την υγεία του, αφού ο Ιωάννης ήδη τότε ήταν σε προχωρημένη ηλικία. Η κατοικία μπορεί να ήταν παλιά αλλά διέθετε ωραιότατη θέα και ο ίδιος σκόπευε να την επισκευάσει και να την εξωραΐσει.

Όφειλε και πάλι όμως για τις εν λόγω επισκευές στη νέα οικία του να έχει την έγκριση των βενετικών αρχών και φυσικά να ζητήσει αποδέσμευση του συγκεκριμένου ποσού για τις σχετικές εργασίες. Έτσι ζητούσε με αίτημά του ενίσχυση του επιδόματος, το οποίο του χορηγούσε η Δημοκρατία της Βενετίας και το οποίο προερχόταν από επένδυση των χρημάτων, τα οποία του είχε κληροδοτήσει ο πατέρας του με τη διαθήκη του. Είχε όμως και τα εισοδήματα των Πάνω και των Κάτω Κεδάρων που του είχε κληροδοτήσει η γιαγιά του, Μαρία η Πατρινή.

Για τα παιδιά του

Προκαλεί ερωτηματικά το γεγονός ότι ο Ιωάννης δεν κάνει πουθενά αναφορά σχετικά με τον μεγάλο γιο του, ούτε σημειώνει το όνομά του, αλλά απλώς γράφει ότι ήδη είχε πεθάνει. Ο μεγάλος του γιος το 1530 φαίνεται ότι ήταν ένας ώριμος νέος για να απευθύνεται στη Γαληνοτάτη σε θέματα που αφορούσαν τον πατέρα του. Όταν μάλιστα ο Ιωάννης Lusignan την ίδια εποχή είχε ζητήσει να του παραχωρηθεί ένα αυξημένο ποσό επιδόματος, ζήτησε από το Συμβούλιο των Δέκα μετά τον θάνατό του το ποσό αυτό να παραχωρείται ισοβίως στον γιο του. Πέντε χρόνια μετά, δηλαδή το 1535, ο γιος αυτός του Ιωάννη Lusignan, εγγονός του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου, είχε βρει τραγικό θάνατο, όπως μας αποκαλύφθηκε από αρχειακό υλικό. Ο θάνατος αυτός πρέπει να είχε προκληθεί από τις βενετικές αρχές, γιατί κάθε μέλος του βασιλικού οίκου των Lusignan της Κύπρου εγκυμονούσε κινδύνους πιθανής απώλειας της πολύτιμης αποικίας τους. Ίσως ο Ιωάννης, βαθιά πληγωμένος για τον θάνατο του γιου του, δεν θέλησε να σημειώσει περισσότερα στοιχεία.

Απώλεια του μοναχογιού

To 1547, o Iωάννης Lusignan όλως ξαφνικά είχε χάσει τον μοναχογιό του Ιάκωβο, που έφερε το όνομα του παππού του, τελευταίου βασιλιά της Κύπρου. Το πλήγμα αυτό το οποίο είχε δεχθεί ο Ιωάννης να χάσει και τον μικρό του γιο που του είχε απομείνει, τον βύθισαν σε τέτοια απόγνωση, που όχι μόνο θέλησε να εγκαταλείψει την κωμόπολη στην οποία ζούσε, αλλά έσπευσε να εξασφαλίσει και τη σύζυγό του, η οποία φαίνεται να ήταν κατά πολύ νεότερή του. Ενημέρωσε αμέσως τις βενετικές αρχές για την απώλεια του γιου του και ζητούσε άδεια να πωλήσει την κατοικία του και να εγκατασταθεί στη Βενετία. Ζητούσε επίσης, στο ίδιο αίτημά του, μετά την απώλεια του μοναχογιού του, γενική κληρονόμος του να είναι η σύζυγός του Βιργινία Cosaza, θυγατέρα του αοίδιμου Ιωάννη Cosaza. Ας υπομνησθεί ότι η οικογένεια Cosaza, που ήταν δούκες της Ερζεγοβίνης, από την οποία καταγόταν η Βιργινία Ιωάννη Lusignan, είχαν εγκατασταθεί στη Βενετία ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1514. Από το περιεχόμενο της διαθήκης της Βιργινίας Lusignan μάς γνωστοποιείται ότι το ζεύγος, όταν εγκαταστάθηκε στη Βενετία, ζούσε στην ενορία της Αγίας Μαρίας Zobenigo, η οποία εθεωρείτο μία από τις πιο αριστοκρατικές ενορίες της Βενετίας.

Ο Ιωάννης Lusignan, γιος του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β΄, που εξορίστηκε μαζί με τα αδέλφια του ακόμα παιδί στην Πάδοβα, και ουσιαστικά δεν έζησε οικογενειακή θαλπωρή χωρίς τον πατέρα και τη μητέρα του, βίωσε πολλά και είχε στη ζωή του πολλές περιπέτειες. Η μοίρα του υπήρξε τραγική αν αναλογιστεί κάποιος την απώλεια των μελών της οικογένειάς του και ιδιαίτερα των τριών παιδιών του. Θα μπορούσε κάλλιστα για τον ίδιο και τα όσα βίωσε να συνταχθεί ένα μυθιστόρημα με ενδιαφέρουσα πλοκή. Ο Ιωάννης, τον Νοέμβριο του 1552, πέντε μόνο έτη μετά τον θάνατο του μικρού του γιου Ιάκωβου, συνέταξε τη διαθήκη του και μετά από λίγες μέρες πέθανε πλήρης ημερών, στα ογδόντα τρία του χρόνια.

Ο Ιωάννης Lusignan πλήρωσε βαρύτατο τίμημα τόσο αυτός όσο και τα μέλη της οικογένειάς του, ακριβώς γιατί στις φλέβες του έρρεε βασιλικό αίμα και, κυρίως, γιατί είχε το δικαίωμα να διεκδικήσει το στέμμα του βασιλείου της Κύπρου. Άλλωστε και ο ίδιος ο πατέρας του τον είχε αναγνωρίσει, αν και νόθο, ως γιο του και κληρονόμο του. Ο βασιλιάς Ιάκωβος Β/ όριζε μεταξύ άλλων ρητώς στη διαθήκη του ότι, εάν όλοι οι άλλοι απόγονοί του πέθαιναν και επιζούσε ο Ιωάννης, τότε το στέμμα του βασιλείου της Κύπρου ανήκε σ' αυτόν...

Φωτογραφία :Η ιδιόκτητη κατοικία, στο Conegliano, του Ιωάννη Lusignan, γιου του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου. Εδώ ζούσε με τη σύζυγό του Βιργινία και τον μικρό τους γιο Ιάκωβο έως τον ξαφνικό θάνατο του παιδιού.