Λαμβάνοντας υπόψη τη συμβολή του καλλιτέχνη -όχι μόνο του εικαστικού αλλά και του ηθοποιού, του χορευτή, του κινηματογραφιστή, του λογοτέχνη, του χαράκτη, του φωτογράφου, του μουσικού κ.ά- στη σύγχρονη Κύπρο και τη δημιουργική ανάπτυξή της, πολλά οργανωμένα σύνολα που εκπροσωπούν καλλιτέχνες από διαφορετικούς τομείς θέλησαν να ενεργοποιήσουν τη διεκδίκηση μιας τυπικής αναγνώρισης της δουλειάς τους και να κατοχυρώσουν νομικά την ύπαρξή τους.

"Πολλοί από εμάς περάσαμε περισσότερο καιρό να αντιπροσωπεύουμε τον τόπο μας στο εξωτερικό από το να αντιπροσωπεύουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς", είχε πει σε ομιλία της η Μαρία Λοϊζίδου, πρόεδρος του Συνδέσμου Εικαστικών Καλλιτεχνών Κύπρου [ΕΙ.ΚΑ] στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου για την παρουσίαση του προγράμματος Modus Operandi 2017: Οι νέοι καλλιτέχνες της Κύπρου [ΜΟ17].

Επανέλαβε αυτή την πρόταση στη συνάντηση που είχαμε μερικές μέρες αργότερα για να μιλήσουμε για το "καθεστώς του καλλιτέχνη". Η πιο πάνω, είναι μια πρόταση-δήλωση αλλά και παράπονο μαζί, που δεν έρχεται μόνο από την κ. Λοϊζίδου αλλά από το οργανωμένο σύνολο των καλλιτεχνών που, όταν το κράτος χρειαστεί τη δουλειά τους [και τη χρειάζεται πολύ συχνότερα απ' όσο μπορεί κανείς να φανταστεί] δηλώνουν "παρών". Αλλά αυτό το ίδιο κράτος, δεν αναγνωρίζει την υπόστασή τους.
Το βράδυ της συνέντευξης Τύπου για το ΜΟ17, η κ. Λοϊζίδου έλεγε και τα εξής: "Φέτος γιορτάσαμε τα 10χρονά μας. Συνεχίζουμε τις προσπάθειες που άρχισαν τα ιδρυτικά μας μέλη, Νίκος Κούρουσιης, Θεόδουλος Γρηγόριου, Μελίνα Νικολαΐδου, Λία Βογιατζή, Μελίνα Σιουκιούρογλου και άλλοι, δίνοντας έμφαση κυρίως στην εξασφάλιση συνθηκών που να αποδίδουν με αξιοπρέπεια το καθεστώς του καλλιτέχνη. Εμείς κατανοούμε τη σημασία του και το παλεύουμε. Οι κυβερνώντες παραμένουν στις υποσχέσεις. Φαίνεται ο δρόμος να είναι ακόμη μακρύς και δύσκολος. Θα συνεχίσουμε να το παλεύουμε. Είμαστε όμως περήφανοι γιατί καταφέρνουμε να αναδεικνύουμε με επαγγελματισμό τη σοβαρότητα της εργασίας της τέχνης".

Λαμβάνοντας υπόψη τη συμβολή του καλλιτέχνη -όχι μόνο του εικαστικού αλλά και του ηθοποιού, του χορευτή, του κινηματογραφιστή, του λογοτέχνη, του χαράκτη, του φωτογράφου, του μουσικού κ.ά- στη σύγχρονη Κύπρο και τη δημιουργική ανάπτυξή της, πολλά οργανωμένα σύνολα που εκπροσωπούν καλλιτέχνες από διαφορετικούς τομείς θέλησαν να ενεργοποιήσουν τη διεκδίκηση μιας τυπικής αναγνώρισης της δουλειάς τους και να κατοχυρώσουν νομικά την ύπαρξή τους. Με λίγα λόγια, να αναγνωρίζεται η πρόσβασή τους ως καλλιτέχνες στα αυτονόητα: σε ιατρική περίθαλψη και συνταξιοδοτικά ωφελήματα. Γιατί στο παρόν στάδιο, πλείστοι όσοι καλλιτέχνες δηλώνουν αυτοεργοδοτούμενοι, ανήκουν στην κατηγορία του πλανόδιου πωλητή ή του ταχυδακτυλουργού...

Προσχέδιο νομοσχεδίου

Τα οργανωμένα σύνολα έχουν ήδη προχωρήσει -με τη συμβολή των νομικών τους συμβούλων αλλά και των συμβούλων των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού- σε ένα προσχέδιο νομοσχεδίου που θα προνοεί για την αναγνώριση της κοινωνικής και επαγγελματικής υπόστασης του καλλιτέχνη. Έχουν επίσης στείλει σχετικές επιστολές με παραλήπτες τον υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, τον υπουργό Οικονομικών, την υπουργό Εργασίας, τον γενικό ελεγκτή και άλλα συμβαλλόμενα μέρη. Καμία δημόσια υπηρεσία δεν έχει ανταποκριθεί στα αιτήματά τους. Όμως, "όση απαξίωση και να αντιμετωπίζουμε από το σύστημα, ο αριθμός των καλλιτεχνών συνεχίζει να είναι μεγάλος γιατί υπάρχει η αναγκαιότητα της τέχνης. Και τίποτε δεν μπορεί να τη σταματήσει", σημειώνει χαρακτηριστικά η κ. Λοϊζίδου. Η προσπάθεια καθορισμού του νομικού και κοινωνικού καθεστώτος των επαγγελματιών καλλιτεχνών ξεκίνησε ήδη το 2007, με την ίδια τη σύσταση του Συνδέσμου Εικαστικών Καλλιτεχνών, μέλη του οποίου ήταν επαγγελματίες καλλιτέχνες. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη διαφορά των καλλιτεχνών που ζουν από την τέχνη τους και εκείνων που είναι βιοποριστικά εξασφαλισμένοι καθότι καθηγητές -στην πλειοψηφία τους- ή ασκούν άλλο επάγγελμα. "Ο Κάνθος, ο Διαμαντής, οι πολύ μεγάλοι μας καλλιτέχνες, ήταν καθηγητές σε γυμνάσια", εξηγεί η κ. Λοϊζίδου. "Πέραν του ότι έζησαν σε εποχές που πουλούσαν έργα και να έχουν την εμπειρία της πώλησης των έργων τους σε υψηλές τιμές, είχαν και τις δουλειές τους στο Δημόσιο οπότε από θέματα σύνταξης και κοινωνικής εξασφάλισης δεν είχαν κανένα πρόβλημα", λέει. Ωστόσο σήμερα "έχουμε τις αναφορές των ελεύθερων επαγγελματιών καλλιτεχνών που είναι σε προχωρημένη ηλικία και έχουμε το παράδειγμα των ανθρώπων που πρέπει να ζήσουν με τα δικαιώματα του πολίτη και τις ανάγκες που έχουν τώρα. Αυτές οι αναφορές είναι ντροπιαστικές για την κοινωνία και προκαλούν φόβο σε εμάς γιατί δεν υπάρχει καμιά πρόνοια και καμία εξασφάλιση".

Η ανάγκη των καλλιτεχνών για ένα βιώσιμο νομοθετικό μοντέλο που θα βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσής τους [πρώτιστα μέσα από την εξασφάλιση ωφελημάτων για την υγεία και την συνταξιοδότησή τους] σημαίνει την επένδυση ενός επιπλέον ποσού εκ μέρους του κράτους. "Εκεί κολλούν τα πράγματα", σχολιάζει η κ. Λοϊζίδου.

Οι καλλιτέχνες είναι διατεθειμένοι να προχωρήσουν σε νομικές καταγγελίες σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εάν δεν ανταποκριθεί η δημόσια υπηρεσία στις επιστολές τους. Είναι επίσης πρόθυμοι να αφήσουν σε αδράνεια άλλα, καλλιτεχνικά πρότζεκτ, και να επενδύσουν σε αυτό τον αγώνα για το καθεστώς του καλλιτέχνη.
"Αυτή τη στιγμή, η εικόνα που επικρατεί μέσα από όσα λέμε είναι πως η ομάδα αυτή των καλλιτεχνών δεν τυχαίνει καμίας αξιοπρεπούς αντιμετώπισης και το προϊόν που παράγουν δεν τυχαίνει αναγνώρισης".

Το παράδοξο με το κυπριακό κράτος είναι πως όταν τη χρειάζεται, αναγνωρίζει και χρησιμοποιεί την τέχνη, που συνεχίζει να παράγεται στη χώρα μας γιατί οι ίδιοι οι καλλιτέχνες πρώτιστα το έχουν ανάγκη. Το κράτος την έχει επίσης ανάγκη για κάθε επέτειο, για κάθε γιορτή, για κάθε τοίχο δημόσιου γραφείου.
Σε κάθε άλλη περίσταση, αγνοώντας το καθεστώς του καλλιτέχνη, "εξαντλούμε τις ποιότητες, τη δύναμη και τη δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί και θέτουμε σε κίνδυνο τη δυναμική των νέων ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν άλλα μέσα -οικονομικά, για να τα φέρουν πέρα, πρέπει να δουλέψουν σε πολλές άλλες παρεμφερείς δουλειές- και πρέπει να μας προβληματίσει τι θα συνεχίσει να παράγεται στο εγγύς μέλλον".

Κανένας αγώνας δεν δίνεται για να μην κερδηθεί.

ΛΕΖΑΝΤΑ: "Venus of the Rags", 1967, 1974, Μικελάντζελο Πιστολέτο, Γκαλερί Tate, Λίβερπουλ.