Παρουσιάστηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2017 το βιβλίο "Ομήρου Ιλιάς, έμμετρη ποιητική απόδοση στην κυπριακή διάλεκτο" του λαϊκού ποιητή Άκη Σπανούδη. Πρόκειται για τιτάνιο έργο 21 χρόνων επίμονης δουλειάς, προϊόν ''θρασείας ιδέας'', όπως αναφέρει ο ποιητής στην εισαγωγή του, προκειμένου να βοηθήσει ο Όμηρος την κυπριακή διάλεκτο, τόσο να κερδίσει ζωή διασώζοντας τον λεξιλογικό της πλούτο όσο και να μετρήσει την αξία της ως ικανός εκφραστικός φορέας του λόγου και των υψηλών νοημάτων του ομηρικού έπους.

Κύριος ομιλητής της εκδήλωσης, η οποία έλαβε χώρα στην αίθουσα "Καστελιώτισσα" στη Λευκωσία, ήταν ο διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κυπριανός Λούης. Αναφερόμενος στην πρόκληση του εγχειρήματος, τόνισε τη δυσκολία απόδοσης πολιτιστικών λόγων, αντικειμένων, ηθών και εθίμων, ενός διαφορετικού, εν τέλει, κόσμου, όπως αυτόν της αρχαιότητας, στην κυπριακή διάλεκτο. Κατά την εκτίμησή του η σημαντικότερη συμβολή του Άκη Σπανούδη μέσα από την έμμετρη αυτή απόδοση είναι ότι καλλιεργεί την κυπριακή διάλεκτο, σώζοντας χαμένες λέξεις, προτείνοντας εκφράσεις, αναδεικνύοντας την προσαρμοστική της ικανότητα και απαλλάσσοντάς την από τα βαρίδια που της προσέδωσε τελευταία η χρήση της σε τηλεοπτικά και άλλα μονόπρακτα, όπου κατά τη γνώμη του ευτελίζεται. Πρόσθεσε ότι με τη σειρά του ο Σπανούδης έρχεται να συνεχίσει την παράδοση σημαντικών λαϊκών ποιητών της Κύπρου, "όπως του Βασίλη Μιχαηλίδη, του Δημήτρη Λιπέρτη, του Παύλου Λιασίδη, οι οποίοι ανάδειξαν τις αρετές της διαλέκτου και αποτύπωσαν το συναίσθημα του λαού".

Ενδεικτικά και θέλοντας να δείξει πώς αξιοποιείται το βιωματικό φορτίο της κυπριακής διαλέκτου στο βιβλίο προκειμένου να αποδοθούν εκφράσεις του αρχαίου κειμένου, ο κ. Λούης επέλεξε από το προοίμιο της ραψωδίας Α' της Ιλιάδας την ομηρική "μήνις", που σε νεοελληνική μετάφραση των Καζαντζάκη - Κακριδή αποδίδεται ως "μάνιτα", ενώ στην κυπριακή διάλεκτο από τον Άκη Σπανούδη γίνεται "άγγρη". Επίσης "οι περίσσιες πίκρες που έδωσε στους Αχαιούς ο Αχιλλέας" γίνονται τα "κακά που ο Αχιλλέας φόρτωσεν στους Αχαιούς τη ράσσιην".

"Παλιά εσυντυγχάναμεν τζιαι σήμερις μιλούμεν"

Παίρνοντας τον λόγο ο ίδιος ο Άκης Σπανούδης ανέτρεξε στις κατωκοπίτικες ρίζες του, εκφραζόμενος όπως γνωρίζει πιο καλά, σε ποιητικά δίστιχα της κυπριακής διαλέκτου, με τον τρόπο του λαϊκού στιχοπλόκου:

"Έν' τα κατωκοπίτικα που ήρτα να τιμήσω
κουβέντες που ξιχάστησαν να μας τις αθυμίσω,
που ήμαστεν εις το χωρκόν στα πατρογωνικά μας, είχαμεν γλώσσα μητρική καθένας στα χωρκά μας.
Αλλάξαν οι γειτόνοι μας, τζείνοι που συναντούμεν,
παλιά εσυντυγχάναμεν τζιαι σήμερις μιλούμεν.
Εγώ με τα ελληνικά ποττέ 'ν είχα τταππάκκιν
μα προτιμώ τα χωρκατά λαλώ τα όπου λάχει.
Επήα Κρήτη, Κέρκυρα, ποτζιεί ξενομερίτης
Μα 'ν τζι άλλαξα στην συντυσιάν, πάντα 'ν τα λόγια μου πασσιά, στρούθος Κατωκοπίτης"

Και εξήγησε: "Ο στόχος που έκανα αυτό το χρονοβόρο εγχείρημα ήταν να αναδείξω τον πλούτο της μητρικής μας γλώσσας - τονίζω τη λέξη 'μητρική', η οποία καλύπτει τον καθένα μας ξεχωριστά, είτε Κατωκοπίτης, Παφίτης, Παραλιμνίτης. Ο καθένας τη γλώσσα που του έμαθεν η μάνα του τζείνη έν' η σωστή. Τα ορθογραφικά είναι στους δασκάλους. Για μας τους ποιητάριες το Α και το Ω είναι το μέτρο. Να βγαίνει το μέτρο σωστό. Να μην χάνεις επίσης τις έννοιες, αλλά το μέτρο πρέπει να είναι μέτρο - όσοι ασχολούνται με το μέτρο με καταλαβαίνουν. Εκαταπιάστηκα με τα ομηρικά έπη, τα οποία είναι τόσο μακροσκελή, και προσπάθησα να χρησιμοποιήσω όλες τις εκφράσεις και λέξεις που θυμάμαι, και τις έγραψα για να μην λησμονηθούν".

Ρέον και νευρώδες ύφος της Κυπριακής στη Φ' 271-83

Το πρώτο μέρος της εκδήλωσης έκλεισε με απαγγελία του κ. Σπανούδη, αφήνοντας στην επίγευση των παρευρισκομένων μερικούς στίχους από τη ραψωδία Φ', την Ποταμομαχία. Σύμφωνα με τον επιμελητή του βιβλίου, τον ομηριστή και φιλόσοφο Τίτο Χριστοδούλου, οι στίχοι 271-83 καταδεικνύουν πόσο παραστατικά το ρέον και νευρώδες ύφος της κυπριακής ντοπιολαλιάς αποδίδει τη σκηνή του καταιγιστικά αφρισμένου, φουσκωμένου ποταμού, στο κυνήγι του μανιασμένου -στην απέλπιδα οργή του- Αχιλλέα:

Τζιαι το νερόν όπως τζιυλά έτσι σε τζιειν' τον τόπον
Πάντα τζιυλά πιο γλήορα τζιαι ρέσσει των ανθρώπων,
τον Αχιλλέα τον τρανόν το ρέμμαν επροσπέρναν,
εν γλήορος μα οι θεοί περίτου 'καταφέρναν.
Όσες φορές εθέλησεν ν' αντισταθεί καρτζιήν του,
αν οι θεοί τον τζιυνηούν, είτε πάσιν μαζίν του,
άλλες φορές αλλό τοσες το τζιύμμαν δυναμώνει,
ρέσσει που πασ' τους νώμους του, τζειαμαί τον κουκκουλώνει,
τζιείνος επποκκουπίζετουν, εκράτεν τον τρομάρα,
ρέσσει που κάτ' ο ποταμός, εν άσιημη κατάρα,
τζιυλά που κά στα πόδκια του, έφευκεν του το χώμα,
τζιείνος δεικλά στους ουρανούς, παραπονιέται κόμα.
Το καλλιτεχνικό μέρος της εκδήλωσης περιλάμβανε, μεταξύ άλλων, παραδοσιακή μουσική και τραγούδια από τους "καλοφωνάρηδες" -όπως τους αποκάλεσε ο Άκης Σπανούδης- Αντρέα Γρίστακκο, Χρίστο Τζιαλλή, Παντελή Ξενή και Γιάννη Ττίκκη.

Προωθείται στα σχολεία

Σύμφωνα με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, το βιβλίο του Άκη Σπανούδη "Ομήρου Ιλιάς, έμμετρη ποιητική απόδοση στην κυπριακή διάλεκτο" θα προωθηθεί στα σχολεία της Κύπρου. Σύντομα το υπουργείο θα προχωρήσει σε αγορά βιβλίων. Όπως αναφέραμε σε προηγούμενο ρεπορτάζ του "Π", όταν συναντήσαμε τον ποιητάρη κατά την ώρα της "μάχης", ενώ "αναμετριόταν" με τις λέξεις και τους στίχους, τα έσοδα από τις πωλήσεις του συγκεκριμένου βιβλίου προορίζονται για την έκδοση της "Οδύσσειας", η οποία έχει ήδη μεταφερθεί στην κυπριακή διάλεκτο από τον ποιητή, και τώρα βρίσκεται στο στάδιο της επιμέλειας.

Γράφει ο Παύλος Νεοφύτου