Η μοίρα και το σκληρό τέλος του Μπερναρδίνου Λουζινιάν, ο οποίος θεωρήθηκε "απειλή" για τους Βενετούς, καθώς θα μπορούσε να διεκδικήσει το στέμμα της Κύπρου

Στη μνήμη του Αριστείδη Κουδουνάρη για τα όσα προσέφερε στις γενεαλογίες Κυπρίων
Το σημερινό μας δημοσίευμα φέρνει στο φως άγνωστα στοιχεία, βασισμένα σε τέσσερα ανέκδοτα έγγραφα, για τη σκληρή μοίρα και το τέλος του Μπερναρδίνου Lusignan, εγγονού του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου. Ο Μπερναρδίνος ήταν γιος από πρώτο γάμο του Ιωάννη Lusignan, νόθου γιου του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου Ιακώβου Β' Lusignan, τον οποίο είχε αποκτήσει με κάποια ερωμένη του με το όνομα Έλενα. Ο πατέρας του Μπερναρδίνου ήταν ο δευτερότοκος γιος του Ιακώβου Β', όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από τις πηγές που έχουμε στη διάθεσή μας.

Ο βασιλιάς Ιάκωβος Β', όπως μαρτυρείται στις πηγές, είχε τρία νόθα παιδιά, τα οποία απέκτησε με τρεις διαφορετικές γυναίκες. Επίσης κατά την ώρα του θανάτου του, εκτός από τη νόμιμη σύζυγό του βασίλισσα Αικατερίνη Κορνάρο που ήταν έγκυος, εγκυμονούσε ταυτόχρονα και μια άλλη ερωμένη του. Επρόκειτο για τη Λουτσία Φινέττα, η οποία ήταν δέσποινα επί των τιμών στην Αυλή της Αικατερίνης Κορνάρο. Ως γνωστόν, λίγο μετά τον θάνατο του βασιλιά, που είχε συμβεί στις 6 Ιουλίου του έτους 1473, γέννησε και η βασίλισσα τον διάδοχο Ιάκωβο Γ', ο οποίος έζησε σχεδόν μόνο έναν χρόνο και πέθανε κάτω από άγνωστες συνθήκες. Είναι πρόδηλο ότι μάλλον δηλητηριάστηκε από τους Βενετούς, αφού η Γαληνοτάτη Δημοκρατία επιθυμούσε να εξαλείψει κάθε κληρονόμο του βασιλείου της Κύπρου και διεκδικητή του στέμματος.

Παραμένει έως σήμερα άγνωστο ποια ήταν η τύχη του παιδιού το οποίο εγκυμονούσε η Λουτσία Φινέττα και εάν ήταν κορίτσι ή αγόρι. Η διαθήκη ωστόσο του βασιλιά επιβεβαιώνει, όπως ο ίδιος είχε υπαγορεύσει στον γραμματέα του, ότι η Λουτσία Φινέττα ήταν έγκυος μαζί του ("... qual e gravida del suo coyto"). Αργότερα η Λουτσία Φινέττα παντρεύτηκε τον Φίλιππο Φλάτρο, έναν φεουδάρχη από τη γνωστή κυπριακή οικογένεια των Φλάτρων. Η Λουτσία με έγκριση της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο λάμβανε ένα ετήσιο χορήγημα ύψους δύο χιλιάδων πεντακοσίων βυζαντίων. Ίσως η διευθέτηση αυτή να είχε γίνει από τη βασίλισσα για να εξαγοράσει τη σιωπή της ερωμένης του βασιλιά, με την οποία ο σύζυγός της είχε σχέσεις παράλληλα με τον γάμο του. Τα τρία νόθα παιδιά του βασιλιά Ιακώβου Β', τα οποία απέκτησε με τρεις διαφορετικές γυναίκες πριν νυμφευθεί την Αικατερίνη Κορνάρο, ήταν η Καρόλα, ο Ευγένιος και ο Ιωάννης. Το 1476, τρία χρόνια μετά τον θάνατο του βασιλιά, οι Βενετοί για ευνόητους λόγους εξόρισαν ουσιαστικά τα τρία αυτά παιδιά μαζί με τη γιαγιά τους Μαρία την Πατρινή στην Πάδοβα. Και τα τρία αυτά νόθα χαρακτηρίζονται σε επιστολές, τόσο των Βενετών αξιωματούχων όσο και στα Ημερολόγια του Μαρίνο Sanudo, ευπαρουσίαστα παιδιά και γενικά ωραία. Η Καρόλα πέθανε πολύ ενωρίς από πανώλη, στις 24 Ιουλίου 1480, και ετάφη στην εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου στην Πάδοβα, ενώ ο Ευγένιος μετά από πολλές περιπέτειες φαίνεται να πέθανε στη Βενετία μετά το 1536. Από τα τρία ετεροθαλή αδέλφια τελευταίος έφυγε από τη ζωή ο Ιωάννης Lusignan, στις 28 Νοεμβρίου του έτους 1552. Αλλά και ο Ιωάννης δεν ευτύχησε αφού κάθε ενέργεια και πράξη του ήταν πάντα κάτω από τον άγρυπνο έλεγχο της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας και, επιπρόσθετα, τα παιδιά που είχε αποκτήσει είχαν μια τραγική μοίρα.

O Μπερναρδίνος

Για τον Μπερναρδίνο, γιο του Ιωάννη Lusignan, δεν έχουμε πολλές πληροφορίες εκτός από τα στοιχεία ότι είχε δραπετεύσει με τον πατέρα του έξω από τη βενετική επικράτεια και μετά ζήτησαν και οι δύο από τη Δημοκρατία της Βενετίας να επιστρέψουν και να εγκατασταθούν στην τεναγίτιδα πόλη. Σημαντικές και εντελώς άγνωστες είναι οι ειδήσεις τις οποίες μας αποκάλυψαν τέσσερα ανέκδοτα έγγραφα, τα οποία αναφέρονται στο τραγικό τέλος του εγγονού του βασιλιά της Κύπρου. Φαίνεται ότι ο Ιωάννης Lusignan είχε αποκτήσει σε πολύ νεαρή ηλικία αυτό τον γιο σε πρώτο γάμο, γιατί, όπως έχουμε τεκμηριώσει με βάση αρχειακό υλικό, τέλεσε και δεύτερο γάμο σε αρκετά προχωρημένη ηλικία και απέκτησε άλλον έναν γιο, ο οποίος έφυγε από τη ζωή παιδί ακόμα. Πρέπει μάλιστα, χωρίς να γνωρίζουμε περισσότερα στοιχεία, ο Ιωάννης να είχε και άλλα παιδιά από τον πρώτο του γάμο. Το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή είχε περισσότερα παιδιά, συνάγεται από σχετική πηγή στην οποία σημειώνεται ότι ο Ιωάννης μαζί με τον μεγάλο του γιο ("...lui et suo figliolo mazor") δραπέτευσαν από το φρούριο της Πάδοβας. O Ιωάννης όταν εγκατέλειψε τη βενετική επικράτεια πίστευε ότι μπορούσε να ζήσει κοντά σε άλλους ηγεμόνες με περισσότερη ελευθερία, ωστόσο είχε συμβεί το αντίθετο. Σε επιστολή του προς τις βενετικές αρχές περιγράφει τις περιπέτειές του και ζητά να επιστρέψει στη Βενετία, ενώ εκλιπαρεί να του παραχωρηθεί και επίδομα για να μπορεί να επιβιώσει.

Τον Ιούνιο του 1535 ο Μπερναρδίνος Lusignan, μετά από καταγγελίες, φυλακίστηκε ως ένοχος για συνωμοσία. Έναν χρόνο μετά το πτώμα του ανασύρθηκε από τον ποταμό

Το 1530 ο Μπερναρδίνος είχε υποβάλει εκ μέρους του πατέρα του προς τη Γαληνοτάτη αίτημα με το οποίο ζητούσε να του παραχωρηθεί άδεια ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης στη Βενετία. Τελικά, η Γαληνοτάτη παραχώρησε στον Ιωάννη Lusignan άδεια εγκατάστασης στη Βενετία και ενέκρινε το αίτημά του για οικονομική ενίσχυση. Η ενίσχυση αυτή ανερχόταν στα πενήντα δουκάτα τον μήνα και ίσχυε ισοβίως. Επίσης η απόφαση του Συμβουλίου των Δέκα προνοούσε ώστε μετά τον θάνατο του Ιωάννη Lusignan το επίδομα των πενήντα δουκάτων να καταβάλλεται στον γιο του Μπερναρδίνο. Τα χρήματα αυτά βέβαια δεν προέρχονταν από το Δημόσιο Ταμείο της Βενετίας, αλλά από αυτό της Κύπρου και συγκεκριμένα από ιδιοκτησίες των νόθων γιων του βασιλιά. Ας σημειωθεί ότι η γιαγιά των δύο νόθων και ετεροθαλών αδελφών Ευγένιου και Ιωάννη πριν πεθάνει τους είχε παραχωρήσει, το 1528, τα δύο χωριά στην Πάφο, Πάνω και Κάτω Κέδαρες, τα οποία κατείχε ως φέουδα. Πέντε μόλις χρόνια μετά την εγκατάσταση στη Βενετία του Ιωάννη Lusignan και του πρωτότοκου γιου του Μπερναρδίνου, οι απόγονοι του τελευταίου Φράγκου βασιλιά της Κύπρου έμελλε να δεχθούν νέο χτύπημα της μοίρας. Φαίνεται ότι οι Βενετοί, οι οποίοι δεν έπαψαν ποτέ να φοβούνται τη διεκδίκηση του στέμματος της Κύπρου από κάποιο κληρονόμο της δυναστείας των Lusignan, έβαλαν στόχο αυτή τη φορά τον πρωτότοκο γιο του Ιωάννη, Μπερναρδίνο. Ήταν εγγονός του βασιλιά και θα μπορούσε να είναι ένας εν δυνάμει κληρονόμος του βασιλείου της Κύπρου. Σε έγγραφο της 30ής Ιουνίου του 1535, σχετικό με τις καταγγελίες κατά του Μπερναρδίνου, ο ίδιος αναφέρεται ως νόθο παιδί (naturale) του Ιωάννη Lusignan. Σύμφωνα με τα πιο πάνω, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Ιωάννης Lusignan τόσο τον Μπερναρδίνο όσο και τυχόν άλλα παιδιά τα είχε αποκτήσει χωρίς να νυμφευθεί. Ίσως γι' αυτό όταν σε έγγραφο του 1541 αναφέρεται ότι τέλεσε γάμο σε μεγάλη ηλικία με τη Βιργινία Cosaza, η οποία καταγόταν από οικογένεια δουκών της Ερζεγοβίνης, δεν κάνει μνεία σε άλλο γάμο.

Τον Ιούνιο του 1535 ο Μπερναρδίνος Lusignan μετά από καταγγελίες φυλακίστηκε ως ένοχος για συνωμοσία. Επίσης, κατά την ίδια χρονική περίοδο έγινε ανάκριση για συλλογή πληροφοριών κατά του Μπερναρδίνου από κάποιο Φραγκίσκο Varisco, τον οποίο προειδοποίησαν αυστηρά οι βενετικές αρχές όλα όσα γνωρίζει να μην κοινοποιηθούν σε κανέναν. Πέντε μήνες αργότερα, μετά τον εγκλεισμό του Μπερναρδίνου στη φυλακή, οι βενετικές αρχές αποφάσισαν να τον ανακρίνουν για όσες κατηγορίες είχαν διατυπωθεί εναντίον του, ακόμη και με τη χρήση βασανιστηρίων ("...anche con facolta di tortura"). Ύστερα από την ανάκριση με τη χρήση βασανιστηρίων, ο Μπερναρδίνος έμεινε έγκλειστος στη φυλακή έξι με επτά μήνες. Στις 21 Ιουνίου 1536, μετά από απόφαση των βενετικών αρχών, θεωρήθηκε αναγκαίο ο επικίνδυνος Μπερναρδίνος Lusignan να μεταφερθεί στις ισχυρές φυλακές του φρουρίου του Αγίου Ευτυχίου στη Βερόνα.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι Βενετοί επιθυμούσαν να απαλλαγούν από τον Μπερναρδίνο Lusignan, ο οποίος ως πρωτότοκος όχι μόνο ήταν κληρονόμος του επιδόματος του πατέρα του μετά τον θάνατό του, αλλά υπήρχε και ο φόβος να διεκδικήσει το στέμμα της Κύπρου. Ο Μπερναρδίνος, σύμφωνα με σχετική απόφαση, ήταν τόσο επικίνδυνος που έπρεπε να εγκλειστεί στην ισχυρή φυλακή του φρουρίου της Βερόνας με απαρέγκλιτη εντολή να είναι πλήρως απομονωμένος και να μην έχει επαφή με κανέναν. Επίσης, γνωστοποιήθηκε στους διοικητές του φρουρίου της Βερόνας πόσο αισχρότατο και κακόβουλο υποκείμενο ήταν αυτός ο Μπερναρδίνος Lusignan.
Πίσω από το έγγραφο της πιο πάνω απόφασης υπάρχουν σημειωμένα τα εξής: "Ενώ μεταφερόταν ο Μπερναρδίνος Lusignan στις φυλακές του φρουρίου του Αγίου Ευτυχίου, αυτοχειριάστηκε πέφτοντας στον ποταμό και στη συνέχεια ανασύρθηκε το πτώμα του". Ο Μπερναρδίνος Lusignan πλήρωσε με τη ζωή του εξαιτίας του γεγονότος ότι έρεε στις φλέβες του αίμα της δυναστείας των Lusignan, οι οποίοι κυριάρχησαν στην Κύπρο για σχεδόν τρεις αιώνες και ως εκ τούτου θεωρούνταν οι νόμιμοι κληρονόμοι του βασιλείου. Ίσως, όταν ο άτυχος Μπερναρδίνος Lusignan βυθιζόταν στα νερά του ποταμού καθ' οδόν προς τις φυλακές της Βερόνας, να ακούστηκε, όπως θέλουν οι μύθοι και οι θρύλοι, η θρηνητική κραυγή της προγόνου των Lusignan νεράιδας Μελουζίνης...



ΛΕΖΑΝΤΑ: To φρούριο του Αγίου Ευτυχίου στη Βερόνα, όπου θα φυλακιζόταν ο Μπερναρδίνος Lusignan.