Η αρχειακή έρευνα μας αποκάλυψε μετά από αιώνες γιατί ο Πέτρος Δενόρες, ο Κύπριος ιστορικός και επιστολογράφος με το ογκώδες έργο, εγκατέλειψε για πάντα τη βενετική επικράτεια και διέπρεψε αργότερα στη Ρώμη. Ο Πέτρος Δενόρες ήταν γιος του Ιάσονος Δενόρες και της Αικατερίνης, εγγονής του πρώτου κόμη Rochas και κτήτορος το Αγίου Μάμαντος Μόρφου, Ευγένιου Συγκλητικού. Και οι δυο γονείς του κατάγονταν από τις πιο σπουδαίες, εάν όχι τις σπουδαιότερες, οικογένειες της Κύπρου κατά τη Φραγκοκρατία και κυρίως κατά τους χρόνους της βενετικής κυριαρχίας στη μεγαλόνησο. Τόσο η οικογένεια του πατέρα του όσο και της μητέρας του κατείχαν τίτλους κομητείας. Η μεν οικογένεια των Συγκλητικών κατείχε τον τίτλο της κομητείας Rochas, ενώ των Δενόρες της κομητείας της Τρίπολης. Επίσης, ο Πέτρος καταγόταν και από τους δυο γονείς του από τους Ποδοκάθαρους, μία άλλη σπουδαία κυπριακή οικογένεια που είχε διαπρέψει παράλληλα με την οικογένεια Δενόρες. Από την πλευρά της μητέρας του συνδέεται εξ αίματος με τους Ποδοκάθαρους, αφού η γιαγιά του Κορνηλία, σύζυγος του Ιακώβου Συγκλητικού, ήταν θυγατέρα του φεουδάρχη Πέτρου Ποδοκάθαρου. Επίσης υπάρχει συγγένεια με την ίδια οικογένεια και από την πλευρά του πατέρα του αφού, όπως αναφέρει ο πατέρας του Ιάσων, η γιαγιά του ήταν αδελφή του καρδινάλιου Λουδοβίκου Ποδοκάθαρου.

Η οικογένεια Δενόρες

Η οικογένεια των Δενόρες είχε καταγωγή αγγλονορμανδική και κάποια μέλη της είχαν φθάσει αρχικά ως σταυροφόροι στο λατινικό βασίλειο της Ιερουσαλήμ και στη συνέχεια, στις αρχές του 13^ου αιώνα, εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο αποκτώντας κατά τη Φραγκοκρατία διάφορα αξιώματα. Ωστόσο, κατά τη Bενετοκρατία είχαν αποκτήσει μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική ισχύ και κατόρθωσαν τελικά ένεκα της οικονομικής ευρωστίας τους να αγοράσουν και τον τίτλο της κομητείας της Τρίπολης. Τα πλούσια βενετικά αρχεία μάς επιτρέπουν συνεχώς να ανακαλύπτουμε στοιχεία για τους Δενόρες και γενικά για τα έργα και τις ημέρες των μελών της πολύκλαδης αυτής οικογένειας, που είχε διαπρέψει σε πολλούς τομείς. Μέλη της οικογένειας των Δενόρες ήταν φεουδάρχες, είχαν σπουδάσει σε ιταλικά πανεπιστήμια και κυρίως σ’ αυτό της Πάδοβας, υπήρξαν άνθρωποι των γραμμάτων και είχαν συνδεθεί με ανθρώπους των γραμμάτων και σχετίστηκαν με επιγαμίες με τις πιο αντιπροσωπευτικές οικογένειες της Κύπρου, αλλά και με οικογένειες Βενετών πατρικίων.

Το υλικό και κυρίως το αρχειακό για την οικογένεια των Δενόρες είναι ογκωδέστατο. Στο παρόν δημοσίευμά μας σημειώνουμε ενδεικτικά ότι πολλά μέλη από την οικογένεια Δενόρες είχαν χάσει τη ζωή τους στην άμυνα της Λευκωσίας το 1570 και άλλα αιχμαλωτίστηκαν. Αρκετά μέλη της οικογένειας είχαν κατορθώσει να εγκαταλείψουν την Κύπρο όταν πέρασε στην οθωμανική κυριαρχία και κάποια άλλα μετά την απελευθέρωσή τους από την αιχμαλωσία κατέφυγαν σε πόλεις της Ιταλίας και, κυρίως, στην Πάδοβα και τη Βενετία. Μεταξύ αυτών μπορούμε να σημειώσουμε τα ονόματα κάποιων, οι οποίοι διέπρεψαν είτε σε εκκλησιαστικά αξιώματα, είτε ως στρατιωτικοί, είτε ως λόγιοι ή και συγγραφείς. Αυτοί ήταν ο Καίσαρ Δενόρες, αδελφός του τρίτου κόμη της Τρίπολης, επίσκοπος στο Parenzo της Ιστρίας (Κροατία) και οι αδελφοί Λουδοβίκος και Λίβιος Δενόρες, κανονικοί στην Πάδοβα. Επίσης, ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Πάδοβας και θεωρητικός του θεάτρου Ιάσων Δενόρες, ο πατέρας του Πέτρου Δενόρες, που και αυτός ο ίδιος διέπρεψε ως γραμματέας Παπών και καρδιναλίων και άφησε σημαντικό συγγραφικό έργο. Τέλος, αναφέρουμε και τον εγγονό του Ιάσονος και ανεψιό του Πέτρου, Γεώργιο Δενόρες, που άφησε και αυτός επίσης σημαντικό συγγραφικό έργο.

Μετά τον πόλεμο της Κύπρου 1570-1571 η οικογένεια του Πέτρου Δενόρες είναι ήδη εγκατεστημένη στην Πάδοβα αφού μαρτυρείται ότι το 1579 διαμένει στην ενορία του Τιμίου Σταυρού. Η είδηση αυτή απαντά σε βεβαίωση που είχε κάνει στις 27 Ιανουαρίου 1579 ο πατέρας του Πέτρου, Ιάσων, για τον Πέτρο Σωζόμενο ότι ήταν άπορος. Ο Πέτρος Σωζόμενος ήταν γιος του Ραφαήλ Σωζόμενου και της Απολλωνίας Φλαγγίνη και είχε σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας. Ας υπομνησθεί επίσης ότι ο Ιάσων Δενόρες, πατέρας του Πέτρου, μνημονεύεται σε όλες τις ιστορίες της ιταλικής λογοτεχνίας καθώς και σε όλες τις ιστορίες της κριτικής και της θεωρίας της νεότερης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, και ως εκ τούτου έχει θεωρηθεί ο σημαντικότερος λόγιος του 16^ου αιώνα.

Ο Πέτρος, γιος του Ιάσονος Δενόρες και της Αικατερίνης Συγκλητικού, θα διαπρέψει, αλλά όχι στη Βενετία ούτε στην Πάδοβα, όπου είχε διατελέσει καθηγητής του πανεπιστημίου ο πατέρας του. Οι πηγές σπανίζουν ή σχεδόν είναι ανύπαρκτες για τον Πέτρο έως την εγκατάστασή του στη Ρώμη και την εργοδότησή του στην παπική αυλή. Η σταδιοδρομία του Πέτρου οφείλεται εν πολλοίς στη στήριξη την οποία του είχε προσφέρει ο φίλος του πατέρα του Gian Vencenzo Pinelli, σπουδαίος συλλέκτης, φιλότεχνος και κάτοχος σπουδαίας βιβλιοθήκης. Ο Πέτρος εγκατέλειψε την πόλη όπου ζούσε και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Ρώμη γιατί, σύμφωνα με όσα έως τώρα μαρτυρούν οι πηγές, είχε σκοτώσει σε μονομαχία έναν νέο ευγενικής καταγωγής γι’ αυτό είχε απελαθεί από το βενετικό κράτος.

Η δολοφονία του φοιτητή Zuan Alvise Da Mosto

Δύο έγγραφα τα οποία έχουμε δημοσιεύσει φέρνουν για πρώτη φορά στο φως νέα στοιχεία σχετικά με τον φόνο και την καταδίκη του Πέτρου Δενόρες σε εξορία. Όπως προκύπτει από το περιεχόμενο των εγγράφων, ο Πέτρος Δενόρες ζούσε στην Πάδοβα και υπηρετούσε, όπως ρητώς αναφέρεται, ως λέκτορας στο πανεπιστήμιο στην ίδια πόλη (Pietro Nores de Jason, lettor in Padoa). Σύμφωνα με τα πιο πάνω, για να διδάσκει ήδη στο πανεπιστήμιο πρέπει να είχε μάλλον γεννηθεί στην Κύπρο και λίγο πριν πάει με την οικογένειά του και εγκατασταθεί στην Πάδοβα, δηλαδή λίγο πριν την αποβίβαση το 1570 των Οθωμανών στη μεγαλόνησο, πρέπει να ήταν τουλάχιστον έφηβος.

Ο Πέτρος Δενόρες το 1589 είχε δολοφονήσει έναν ευγενή Βενετό από τη γνωστή βενετική οικογένεια Da Μosto κατά τη διάρκεια μονομαχίας. Τα στοιχεία αυτά τα είχε δώσει ο ίδιος και έγιναν αποδεκτά στην κοινωνία της Πάδοβας όπου ζούσε εξαιτίας της εκτίμησης της οποίας έχαιρε ο ίδιος ως καθηγητής αλλά και ο πατέρας του. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ο φόνος του ευγενούς Βενετού είχε διαπραχθεί κάτω από εντελώς διαφορετικές συνθήκες.

Τα δύο έγγραφα τα οποία αφορούν την όλη υπόθεση του φόνου προέρχονται από την αρχειακή σειρά του Συμβουλίου των Δέκα σχετικά με τα εγκλήματα. Στο πρώτο έγγραφο, το οποίο φέρει ημερομηνία 23 Ιουλίου 1590, αναφέρονται σε γενικές γραμμές τα ακόλουθα: Ο Πέτρος Δενόρες, υιός του Ιάσονος, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, είχε θεωρηθεί υπεύθυνος φόνου αφού προσκάλεσε στην οικία του τον φοιτητή ευγενούς καταγωγής Zuan Alvise, γιο του Φραγκίσκου Da Mosto, και τον δολοφόνησε κτυπώντας τον στο κεφάλι. Με το πρόσχημα ότι ήθελε τον μαθητή Zuan Alvise Da Mosto να μεταβεί στο σπίτι του για κάποιο μάθημα, έστειλε τον αδελφό του Antonio Da Mosto να του μεταφέρει το μήνυμα. Όταν όμως ο φοιτητής έφθασε στην οικία του Πέτρου Δενόρες, αυτός, όπως σημειώνεται επακριβώς στο έγγραφο, επιθυμώντας να πραγματοποιήσει τον σκοπό του τον κτύπησε στο κεφάλι φονεύοντάς τον. Έτσι δόθηκε εντολή από το Συμβούλιο των Δέκα να συλληφθεί και να ανακριθεί και να ομολογήσει ακόμη και με τη χρήση βασανιστηρίων. Στην περίπτωση που δεν εντοπιζόταν, τότε να κληθεί με προκήρυξη στις φυλακές των Αρχηγών του Συμβουλίου των Δέκα, μέσα σε διάστημα οκτώ ημερών, για να ομολογήσει όλη την αλήθεια για τον φόνο, διαφορετικά θα ληφθεί απόφαση ερήμην του.

Ο Πέτρος Δενόρες, βέβαια, για να καλύψει την ενοχή του, διέδωσε ότι ο Zuan Alvise Da Mosto φονεύθηκε κατά τη διάρκεια μονομαχίας και έγινε πιστευτός στην κοινωνία της Πάδοβας, όπου έχαιρε εκτίμησης, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, τόσο ο ίδιος ως καθηγητής στο πανεπιστήμιο όσο και ο πατέρας του Ιάσων, καθηγητής της Ηθικής Φιλοσοφίας και σπουδαίος λόγιος. Στη συνέχεια ο Πέτρος με μεγάλη σπουδή εγκατέλειψε πάραυτα την Πάδοβα. Στις 17 Αυγούστου 1590, μόλις είκοσι τέσσερις μέρες μετά την προκήρυξη, το Συμβούλιο των Δέκα καταδίκασε ερήμην τον Πέτρο Δενόρες του Ιάσονος για φόνο και τον εξόρισε από τη Βενετία και από όλη τη βενετική επικράτεια. Σε περίπτωση σύλληψής του σε βενετικό έδαφος, όπως ρητώς διατυπωνόταν στην απόφαση, θα αποκεφαλιζόταν στη Βενετία ανάμεσα στους δύο κίονες, χώρο εκτελέσεων κοντά στη βασιλική του Αγίου Μάρκου και το δουκικό παλάτι. Όποιος κατόρθωνε να συλλάβει τον δολοφόνο θα αμειβόταν με εξακόσια δουκάτα. Η καταδικαστική απόφαση κοινοποιήθηκε στην περιοχή του Rialto όπου σύχναζε πληθώρα κόσμου, αλλά και στην Πάδοβα.

Στην αρχή ο Πέτρος Δενόρες εγκαταλείποντας την Πάδοβα κατέφυγε στη Μάντοβα και στη συνέχεια στην Μπολόνια, για να καταλήξει τελικά στη Ρώμη. Με την εκλογή του Ιππόλυτου Aldobrandini ως Πάπα Κλήμεντος Η΄, κυπριακής καταγωγής, ανοίγονται νέοι ορίζοντες για τη σταδιοδρομία του Πέτρου Δενόρες, αφού θα διοριστεί το 1592 γραμματέας εξ απορρήτων του Πάπα. Στη συνέχεια θα υπηρετήσει ως γραμματέας του καρδιναλίου Cinthio Aldobrandini έως τον θάνατό του και έπειτα ως γραμματέας του καρδιναλίου Piero Aldobrandini, επίσης έως τον θάνατό του. Αργότερα υπηρέτησε στην αυλή του δούκα του Fiano και θα αναλάβει εκ νέου ως γραμματέας των καρδιναλίων Λουδοβίκου Ludovisi και Αντωνίου Barberini. Η σταδιοδρομία του στην Αγία Έδρα θα του προσφέρει πλούσιες γνωριμίες τόσο με ισχυρά εκκλησιαστικά πρόσωπα όσο και με πολιτικά αλλά και γνωριμίες και διασυνδέσεις με λογίους και γενικά με ανθρώπους του πνεύματος. Ας σημειωθούν εδώ απλώς ενδεικτικά οι σχέσεις του με τον φιλόσοφο Francesco Patrizi da Cherso και τον ποιητή Torquato Tasso.

Ο Πέτρος Δενόρες δεν υπήρξε απλώς γραμματέας στην Αγία Έδρα, αλλά και ιστορικός. Το ιστορικό του έργο το αναφερόμενο στον πόλεμο του Πάπα Παύλου Δ΄ εναντίον των Ισπανών εκδόθηκε το 1847. Ο Πέτρος Δενόρες άφησε ογκώδες συγγραφικό έργο όχι μόνο ιστορικό, αλλά και επιστολογραφικό, το οποίο εντοπίστηκε από μελετητές σε αρχεία ή και βιβλιοθήκες του Βατικανού, της Ρώμης και της Πάρμας. Η αρχειακή ωστόσο έρευνα, μετά από αιώνες, κατέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι ο Πέτρος Δενόρες διέπραξε και έναν φόνο. Ανεξάρτητα από το γεγονός αυτό ο Πέτρος Δενόρες πέρασε στην ιστορία ως μεγάλος και σπουδαίος συγγραφέας. Επίσης, όπως μαρτυρείται στις πηγές, δεν έπαψε να νοσταλγεί και να ατενίζει προς την Κύπρο, την κατεχόμενη από τους Οθωμανούς πατρώα γη του…