Συγγραφέας: Philip Ridley

Μετάφραση / διασκευή / σκηνοθεσία: Εβίτα Ιωάννου
Δραματουργια/Καλλιτεχνικη Επιμελεια: Φωτεινη Μιχαηλιδου
Ηχητικό τοπίο: Κασσιανή Κάπελος
Ήχος: Μαριάννα Μιχαήλ
Καλιτεχνική ομάδα: Σοφία Αναστασίου
Βίντεο: Νικόλας Κάσινος
Ηθοποιός: Έλενα Καλλινίκου

Πάντα θεωρούσα τον θεατρικό μονόλογο ως ένα από τα δυσκολότερα είδη γραφής, όχι μόνο συγγραφικά, αλλά και παραστασιακά. Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για ένα one man / woman show σε μια γυμνή σκηνή, στην οποία ο ηθοποιός καλείται να μεταμορφωθεί σε πρόσωπα, φωνές, ήχους, αντικείμενα, με μοναδικό όπλο το σώμα και τη φωνή του. Ένα τέτοιο εγχείρημα, για να μην καταλήξει σε μια πληκτική εξιστόρηση γεγονότων που συχνά δοκιμάζει τις αντοχές και τις ανοχές των θεατών (κάτι που δεν συμβαίνει σπάνια), απαιτεί από τη μια ένα κείμενο πυκνό, καλογραμμένο, έξυπνα και με ακρίβεια δομημένο -ακόμη κι αν δίνει την εντύπωση ενός αυτοσχεδιαστικού παραληρήματος- και από την άλλη έναν ηθοποιό που να μπορεί να διαχειριστεί χωρίς ίχνος αμηχανίας τη μοναχικότητα της σκηνής και την απουσία οποιωνδήποτε "δικλείδων ασφαλείας". Το "Dark Vanilla Jungle" του Philip Ridley, ενός από τους πρωτοπόρους του "in-yer-face theatre" -το θέατρο που διακρίνεται για την ακραία σκληρότητά του και την επιθυμία να σοκάρει το κοινό, όπως στην περίπτωση της Σάρα Κέιν- αποτελεί, συγγραφικά, μια τέτοια περίπτωση θεατρικού μονολόγου. Μέσα από αυτό το έργο, ο Ridley δραματοποιεί, μακριά από οποιοδήποτε ίχνος μελοδραματισμού, την κραυγή απελπισίας ενός κοριτσιού που ενηλικιώνεται μέσα από την εγκατάλειψη, την αδιαφορία, την έλλειψη αγάπης, τη σεξουαλική εκμετάλλευση και κακοποίηση, μέχρι να φτάσει στην ολοκληρωτική ψυχική και σωματική κατάρρευση.

Η Άντρεα (όχι δεν είναι κυπριακή μεταγραφή, αυτό είναι το όνομα και στο πρωτότυπο) αφηγείται την ιστορία της μέσα από έναν εσωτερικό μονόλογο / διάλογο με πρόσωπα ή φωνές που αποτελούν αποκύημα της φαντασίας της, στα οποία λογοδοτεί και απαντά, δεχόμενη φανταστικές ερωτήσεις από ένα ανύπαρκτο κατηγορητήριο. Η αφήγηση δίνει την εντύπωση να γίνεται συνειρμικά, μέσα από έναν αποσπασματικό λόγο που ακολουθεί τη δομή του ονείρου και της κατακερματισμένης μνήμης, η οποία ανασύρει τυχαία εικόνες, γεγονότα και πρόσωπα, χωρίς λογική αλληλουχία, χωρίς χωροχρονική συνέπεια. Παρά το φαινομενικά άλογο και ασύνδετο σχήμα, μέχρι το τέλος του έργου ο θεατής δημιουργεί, με επιφύλαξη και ερωτηματικά, μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος. Ο λόγος του Ridley είναι σκοτεινός, ωμός, εφιαλτικός και ταυτόχρονα, τραγικά αστείος. Ο πόνος, η βία, η κακοποίηση και η απελπισία κατακτούνται μέσα από απλές λέξεις ασύνδετες, ασύντακτες, σκόρπιες. Θεματολογικά, η πρωτοτυπία του δεν έγκειται στο ότι αγγίζει το ζήτημα της παιδικής κακοποίησης, αλλά στο ότι δείχνει, από την πλευρά του θύματος, λεπτές πτυχές των συνεπειών της κακοποίησης στη μετέπειτα ζωή του. Και όταν παρακολουθείς, έστω και επί σκηνής, ένα παιδί να επιζεί στο κακοποιημένο σώμα μιας ενήλικης, πια, γυναίκας που σχεδόν δεν αντιλαμβάνεται τι της συμβαίνει και γιατί, αυτό ναι, σε σοκάρει.

Στην παράσταση που είδαμε στο Ίδρυμα ARTos, σε μια συμπαραγωγή του Κέντρου Παραστατικών Τεχνών Μίτος και του theYard.Residency.17, η Εβίτα Ιωάννου αναλαμβάνει να σκηνοθετήσει τον μονόλογο του Ridley, αφού πρώτα τον μεταφράσει και τον διασκευάσει στα καθ' ημάς, δηλαδή, στην κυπριακή διάλεκτο. Αν και, για κάποιον λόγο (ίσως η κατάχρηση της κυπριακής για πολλά χρόνια, είτε στην τηλεόραση είτε στο επιθεωρησιακό θεατρικό είδος, που τη συνέδεσαν με το γραφικά κωμικό;), το αρχικό άκουσμα της διαλέκτου, όταν πρόκειται για έργο που μεταφράζεται από άλλη γλώσσα, με προδιαθέτει αρνητικά, οφείλω να ομολογήσω ότι η μεταγραφή του "Dark Vanilla Jungle" γλωσσικά, τοπικά και κοινωνικά και σε ένα τόσο τολμηρό θέμα, δημιούργησε μια αληθοφάνεια και μια αναπάντεχη οικειότητα ανάμεσα στην ηρωίδα και τους θεατές. Δεν ξέρω πόσο πιστή στο πρωτότυπο είναι η διασκευή και κατά πόσον οι λέξεις που επιλέχθηκαν και το ύφος της κυπριακής που υιοθετήθηκε απέδωσαν ή αποδυνάμωσαν το αγγλικό κείμενο (το δεύτερο μέρος, στη διασκευή τουλάχιστον, ήταν αρκετά πιο αδύναμο σε σχέση με το πρώτο), ωστόσο η μεταγραφή αυτή κατόρθωσε να σβήσει τα σημάδια που μαρτυρούσαν την αρχική προέλευση του έργου και να κατακτήσει ένα ανεξάρτητο, εξίσου σκληρό και σκοτεινό ύφος με αυτό του Ridley.

Η σκηνοθεσία ελλειπτική, αφαιρετική, φαινομενικά απούσα, αποδεικνύει, μέσα από το τελικό αποτέλεσμα, ότι είναι παρούσα ακόμη και στην πιο μικρή λεπτομέρεια. Η Έλενα Καλλινίκου σκηνοθετείται από την Εβίτα Ιωάννου με χειρουργική ακρίβεια, η οποία φαίνεται να καθορίζει ακόμη και το απρόβλεπτο κομμάτι του αυτοσχεδιαστικού διαλόγου με το κοινό. Μόνη της στη γυμνή σκηνή, με μοναδικό σκηνικό μια μικρή εξέδρα η οποία μεταμορφώνεται σε οποιονδήποτε χώρο ανασύρει η μνήμη, η Έλενα Καλλινίκου δίνει μια καθηλωτική ερμηνεία, επιστρατεύοντας όλη την έκταση της φωνής και του σώματός της. Πότε γλυκιά και αφελής, άλλοτε επιθετική και σκληρή, χωρίς ωστόσο να χάνει την αφοπλιστική παιδικότητά της, μεταμορφώνεται δεξιοτεχνικά από παιδί σε γυναίκα, κινείται αδιάκοπα ανάμεσα στο τραγικό και το κωμικό, ενώ προσδίδει οντότητα στα πρόσωπα και τις φωνές της φαντασίας της μέσα από τους υπαρκτούς θεατές, οι οποίοι οδηγούνται σε ένα αιφνιδιαστικό παιχνίδι καταιγιστικών ερωταποκρίσεων, χωρίς να τους παραχωρείται το παραμικρό περιθώριο επανάπαυσης στο σκοτάδι της πλατείας. Μοναδικός παραστάτης στη σκηνική μοναχικότητα της Έλενας Καλλινίκου είναι το ηχητικό τοπίο το οποίο δημιουργεί η Κασσιανή Κάπελος, το οποίο μας εισάγει στον ψυχωτικό, δυστοπικό κόσμο της ηρωίδας.

Το "Dark Vanilla Jungle" αφηγείται μια ιστορία της υπερβολής και της εξαίρεσης, η οποία, ωστόσο, κατορθώνει να γίνει πιστευτή. Έχει παρέλθει η εποχή που τέτοιες ιστορίες τις απωθούσαμε βολεμένοι πίσω από την αφέλεια της ψευδαίσθησης ότι αυτά "δεν συμβαίνουν στην Κύπρο". Όσοι έχουν επαφή με έφηβους στην εκπαίδευση, μπορούν να καταλάβουν απόλυτα τι εννοώ.