«Κοκόνα μου, η δουλειά εν δική σου». Με αυτή τη φράση, ο Λέλλος Δημητριάδης προσέλαβε στις 18 Μαΐου 1984 την Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ ως έφορο του Λεβέντειου Δημοτικού Μουσείου Λευκωσίας. Το μουσείο δεν υπήρχε ακόμη τότε, το κτήριο στο οποίο σήμερα στεγάζεται ήταν τα ερείπια τριών αρχοντικών επί της οδού Ιπποκράτους, στην παλιά Λευκωσία.

Σαν σήμερα πριν 30 χρόνια, στις 20 Απριλίου 1989, το Λεβέντειο Μουσείο άνοιξε για πρώτη φορά τις πόρτες του στο κοινό ύστερα από την αγωνιώδη προσπάθεια μιας χούφτας ανθρώπων να το δημιουργήσουν.

Η Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ υπήρξε η ψυχή του Λεβέντειου Μουσείου από την πρόσληψή της και μέχρι το 2012, οπότε ανέλαβε τη διεύθυνση της Πινακοθήκης Λεβέντη. Την περασμένη Τετάρτη, 17 Απριλίου, έκανε μια εντυπωσιακή αλλά κυρίως συγκινητική παρουσίαση για την 30χρονη πορεία του Μουσείου που βρίσκεται στην «καρδιά» -μεταφορικά και κυριολεκτικά- της Λευκωσίας, εστιάζοντας κυρίως στα χρόνια προτού αυτό υπάρξει: στην πενταετία από το 1984 μέχρι το 1989, όσο χρειάστηκε η προεργασία για τη σύσταση του πρώτου και μόνου κυπριακού μουσείου που εστιάζει στην Ιστορία της Λευκωσίας.

Το πρώτο κτήριο

Ένα μουσείο για τη Λευκωσία, αυτό ήταν το όραμα του τότε δημάρχου της πόλης, Λέλλου Δημητριάδη που βρήκε συμπαραστάτη τον Κωνσταντίνο Λεβέντη και έτσι ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την υλοποίησή του.

Οι οραματιστές και οι δημιουργοί του Μουσείου, ο πρώην Δήμαρχος Λευκωσίας Λέλλος Δημητριάδης και ο πρώτος πρόεδρος του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη Κωνσταντίνος Λεβέντης | ©ΑΡΧΕΙΟ ΛΕΒΕΝΤΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Την 1η Ιουνίου 1984, η κ. Χατζηγαβριήλ έπιασε δουλειά. Γραφείο δεν είχε. Μόνο τα ερείπια του αρχοντικού Θεμιστοκλή Δέρβη, του επί 30 χρόνια δήμαρχου Λευκωσίας. Το σπίτι του στην οδό Ιπποκράτους 17 ήταν έτοιμο για κατεδάφιση. Ο Λέλλος Δημητριάδης συνέλαβε την ιδέα ενός ιστορικού μουσείου και το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη παραμέρισε τις μπουλντόζες της κατεδάφισης αγοράζοντας το σπίτι.

Όψη της εσωτερικής αυλής των αρχοντικών το 1984, πριν την μετατροπή τους σε «Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας» | ©ΑΡΧΕΙΟ ΛΕΒΕΝΤΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ

Αρχιτέκτονας για την αποκατάσταση του κτηρίου και τη μετατροπή του σε μουσείο ήταν ο Πεύκιος Γεωργιάδης «που κουβαλούσε πάντα μαζί του μια φωτογραφική μηχανή και έβγαζε συνέχεια φωτογραφίες. Σ’ αυτόν οφείλουμε μεγάλο μέρος των φωτογραφιών από την ανέγερση του κτηρίου», σχολίασε η κ. Χατζηγαβριήλ. Τον χώρο του μουσείου εσωτερικά ανέλαβε η Νάγια Σαββίδου. Πεύκιος, Λουκία και Νάγια ήταν ουσιαστικά οι τρεις άνθρωποι που έστησαν το μουσείο.

Μέχρι την ολοκλήρωση του κτηρίου, το Μουσείο ως οργανισμός έκανε εκθέσεις σε άλλους χώρους: «Κάναμε σειρά από εκθέσεις μέχρι να τελειώσει το κτήριο, γιατί θέλαμε ο κόσμος να καταλάβει τι θέλουμε να κάνουμε», εξήγησε η κ. Χατζηγαβριήλ.

Το Μουσείο απέκτησε και το πρώτο του λογότυπο, που σχεδίασε ο Στέλιος Καραμαλλάκης. Σ’ αυτό διακρινόταν η μπλε πόρτα, σήμα κατατεθέν του μουσείου μέχρι σήμερα. Το λογότυπο άλλαξε στα 30 χρόνια λειτουργίας του μουσείου, όχι όμως πολύ. Η μπλε πόρτα παραμένει, με τη χαρακτηριστική διακοσμητική σιδεριά του να εμπνέει και για το λογότυπο των φετινών 30χρονων του μουσείου.

Η μέρα των εγκαινίων: «Μίλα, Λέλλο, μίλα ώσπου να σου πούμε»

«Ο Λέλλος όρισε ημερομηνία για τα εγκαίνια και ήθελε πάση θυσία να την τηρήσουμε. Ήταν η 20η Απριλίου 1989. Εμείς όμως δεν ήμασταν έτοιμοι», αφηγείται η κ. Χατζηγαβριήλ, παρουσιάζοντας με πολύ γλαφυρό τρόπο πώς τελικά έγινε κατορθωτό να ανοίξουν οι πόρτες του μουσείου εκείνη τη μέρα. «Δουλεύαμε μέρα και νύχτα, πηγαίναμε σπίτι για ένα μπάνιο και ξανά πίσω στο μουσείο». Μάλιστα, τη μέρα των εγκαινίων, το μουσείο εξακολουθούσε να είναι... κάτι σαν εργοτάξιο. Ήρθαν οι καλεσμένοι «και είπα στον Λέλλο ‘μίλα τους, μίλα ώσπου να σου πούμε». Στο μεταξύ, το τμήμα Αρχαιοτήτων είχε στείλει «μια κάσια αρχαιότητες» την ίδια μέρα! «Αφήστε την κάσια τζιαμέ να τους εκθέσουμε», έλεγε ο Λέλλος. Τα εκθέματα βεβαίως τοποθετήθηκαν ως έπρεπε. Και ο Λέλλος μακρηγόρησε αρκετά στην ομιλία του εκείνη τη μέρα. Tο μουσείο ετοιμάστηκε, o δήμαρχος σταμάτησε να μιλά, η Λουκία και η Νάγια έτρεξαν για μπάνιο στο σπίτι και επέστρεψαν για τα δέοντα.
Τα εγκαίνια του μουσείου τέλεσε με κάθε επισημότητα ο τότε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γιώργος Βασιλείου.

Τα εγκαίνια του Μουσείου πραγματοποιήθηκαν στις 20 Απριλίου 1989 από τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Γιώργο Βασιλείου. Διακρίνονται οι: Γιώργος Βασιλείου και Αντρούλλα Βασιλείου στο κέντρο, Κωνσταντίνος Λεβέντης και Εντμέ Λεβέντη στα αριστερά, στα δεξιά  ο Λέλλος Δημητριάδης | ©ΑΡΧΕΙΟ ΛΕΒΕΝΤΕΙΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ 

«Το μέλλον του Λεβέντειου καθορίζεται από το παρελθόν του», είχε πει στη δική του ομιλία ο Κωνσταντίνος Λεβέντης, ορίζοντας και το σκοπό του μουσείου: «Να συνδέσει την κοινότητα με το παρελθόν της, να αφυπνίσει το ενδιαφέρον της για αυτό και να διατηρήσει ζωντανές τις ρίζες. Οι ρίζες μιας κοινότητας όπως και ενός δέντρου, είναι ζωτικής σημασίας».
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη διάρκεια της πορείας του, οι «ρίζες» του μουσείου επεκτάθηκαν σε δύο ακόμη αρχοντικά για να έχει τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα: στο σπίτι του Νικόλαου Τσικκίνη και στην οικία του Χριστόδουλου Σεβέρη, πρώτου Δημάρχου Λευκωσίας κατά την αποικιοκρατία.

Οι εκδηλώσεις της επετείου

Οι εορτασμοί για τα 30χρονα του Λεβέντειου Μουσείου περιλαμβάνουν ειδικές εκθέσεις/παρουσιάσεις που πραγματεύονται τη σύλληψη του οράματος και τη δημιουργία του Μουσείου. Εστιάζουν, δε, σε πρόσωπα και οργανισμούς που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση του Μουσείου και τη δημιουργία των συλλογών του. Θα αναδειχτούν, επιπλέον, τα κατά καιρούς σημαντικά αποκτήματα του Μουσείου (για τα οποία σημαντική συμβολή είχε ο Σύνδεσμος Φίλων του Λεβέντειου Μουσείου, που ιδρύθηκε το 1986 και έκανε ακόμη και τραπεζικά δάνεια για την απόκτηση εκθεμάτων). Αναφορά θα γίνει και στους δωρητές του μουσείου που συνέβαλαν και συμβάλλουν στον εμπλουτισμό των συλλογών του. Το πρόγραμμα σχεδίασε και υλοποιεί, σε συνεργασία με επιμελητές/τριες και συνεργάτες/ιδες του Μουσείου, η νυν διευθύντριά του, δρ Δήμητρα Μπακιρτζή.

• Δύο θεματικές αναδρομές ξεκίνησαν και συνεχίζονται μέχρι τις 8 Σεπτεμβρίου 2019: «Σαν φοίνικας από τις στάχτες – αρχοντικά της Λευκωσίας μετατρέπονται σε μουσείο» και «Όραμα και υλοποίηση – Λέλλος Δημητριάδης, Κωνσταντίνος Λεβέντης».


• Στις 10 Μαΐου θα εγκαινιαστεί η περιοδική έκθεση «Πενταδάκτυλος – Εντυπώσεις», σε επιμέλεια Σάββα Χριστοδουλίδη και Λευκής Μιχαηλίδου, με γκραβούρες, φωτογραφίες, καρτ ποστάλ, εκδόσεις και εικαστικά έργα, μέχρι και τις 29 Σεπτεμβρίου 2019.


• Τον Νοέμβριο 2019 θα εγκαινιαστεί περιοδική έκθεση με θέμα «Λευκωσία: η εξέλιξη μιας πρωτεύουσας, Οθωμανική περίοδος» μέχρι τον Απρίλιο 2020.


• Το Λεβέντειο Μουσείο Λευκωσίας ήταν το πρώτο στην Κύπρο που θεσμοθέτησε εκπαιδευτικά προγράμματα, ήδη από το 1989. Για τα 30χρονα του, ετοιμάζει δράσεις για παιδιά για όλες τις θεματικές εκθέσεις του και όχι μόνο, που θα ανακοινώνονται εν ευθέτω χρόνω.