Η Ελλάδα Ευαγγέλου, επιμελήτρια του φετινού Buffer Fringe, απαντά στο ερώτημα που έθεσε η ίδια προσκαλώντας καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο να συμμετέχουν στο φεστιβάλ: «Τι σημαίνει για σας η/μια νεκρή ζώνη;»

«Προσκαλούμε καλλιτέχνες και δημιουργούς από την Κύπρο και το εξωτερικό να προσφέρουν στο κοινό την απάντησή τους στην ερώτηση: Τι σημαίνει η/μια νεκρή ζώνη για εσάς (καλλιτεχνικά και προσωπικά);». Αυτό ήταν ένα από τα ερωτήματα που έθετε η ανοιχτή πρόσκληση του Buffer Fringe 2019, που φέτος επιμελείται η Ελλάδα Ευαγγέλου και το οποίο θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Οκτώβρη στη μια και στην άλλη πλευρά της διαχωριστικής γραμμής της Λευκωσίας, αλλά και στη νεκρή ζώνη.

Καλέσαμε την κ. Ευαγγέλου να απαντήσει η ίδια στο ερώτημα που τίθεται και ορίζει τη θεματολογία του φετινού Buffer Fringe, ενός ετήσιου θεσμού που πραγματοποιεί για έκτη χρονιά φέτος το Σπίτι της Συνεργασίας. Ίσως του πιο πολιτικού φεστιβάλ τεχνών που λαμβάνει χώρα στην Κύπρο.

Το πρώτο σοκ

«Για μένα ο ορισμός της νεκρής ζώνης μπορεί να γίνει αντιληπτός σε δύο επίπεδα, σε ένα καθαρά προσωπικό επίπεδο και σε πολιτικοκοινωνικό.

Μεγαλώνοντας στη Λεμεσό δεν είχα δει ποτέ ή δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι έχω δει τη διαχωριστική γραμμή έως τα 18 μου, όταν ήρθα φοιτήτρια στη Λευκωσία. Πήγαμε μια μέρα του Νοέμβρη στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας και έπαθα σοκ. Θυμάμαι εκείνη τη μέρα ακόμα. Το πιο αγωνιστικό πράγμα που μπορούσε να συμβεί στη Λεμεσό ήταν να πάμε έξω από το διοικητήριο και να διεκδικήσουμε σόμπες στα σχολεία! Αυτή ήταν η πρώτη μου επαφή, λοιπόν, με τη νεκρή ζώνη.

Η πράσινη γραμμή: Είναι ένα δυστύχημα του χρόνου, ένα δυστύχημα της ανικανότητάς μας να δούμε τα πράγματα λίγο πιο ρεαλιστικά και σε βάθος χρόνου: να δούμε ότι μας συμφέρει η ειρήνη, μας συμφέρει να ζούμε μαζί, μας συμφέρει να παράγουμε μαζί, μας συμφέρει να είμαστε ένα δίγλωσσο, πολυπολιτισμικό κράτος

Η δεύτερη επαφή ήρθε πάλι σχετικά τυχαία, όταν πήρα μια υποτροφία που δινόταν σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους. Είναι η κλασική ιστορία πολλών από εμάς όταν μπαίνεις σε ένα δωμάτιο και δεν ξέρεις ποιος είναι ο Ε/Κ και ποιος ο Τ/Κ. Παθαίνεις ένα δεύτερο σοκ που έχει σχέση με τον άνθρωπο. Το πρώτο έχει να κάνει με τον χώρο, το δεύτερο με τον άνθρωπο. Αυτό συνέβη πριν ανοίξουν τα οδοφράγματα. Αντιλήφθηκα λοιπόν ότι δεν μπορώ να αναγνωρίσω ποιος είναι ποιος. Κι έτσι ο κόσμος μου άλλαξε ένα ακόμη βήμα. Όλες οι πληροφορίες με τις οποίες τροφοδοτούμουν μέχρι τότε έλεγαν ότι 'εμείς' και 'εκείνοι' δεν είμαστε το ίδιο. Η συνάντησή μου διέψευσε εκείνη την πληροφορία.

Επιπλέον, οι θεατρικές σπουδές άνοιξαν τα μάτια μου γιατί πια μπήκε και η έννοια της κοινότητας και της ομαδικής δουλειάς, που επεκτάθηκε στη σκέψη ότι αυτό που ζω, αυτός ο διαχωρισμός είναι πλασματικός. Υπάρχουν άνθρωποι ριζωμένοι στην Κύπρο. Ποιοι είναι αυτοί; Όσοι γεννήθηκαν ή ήρθαν εδώ και ζουν και αγαπούν αυτόν τον τόπο. Αν δούμε τους ανθρώπους ως ανθρώπους και το σύνολο ως σύνολο και την εμπειρία της ζωής, τότε τίποτα απ’ όσα ξέραμε δεν ισχύει. Τη νεκρή ζώνη πρέπει να τη δει κανείς μέσα από την προσωπική του φιλοσοφία. Δεν μπορείς να είσαι μοιρασμένος και να λες από τη μια ότι είσαι ανθρωπιστής αλλά 'τζείνοι ποτζεί έννεν όπως εμάς ποδά'. Ή, ότι τούτη η γραμμή πραγματικά υπάρχει και πραγματικά σημαίνει κάτι. Μα, δεν σημαίνει κάτι.

Κι αυτό με φέρνει στο κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο του πώς γίνεται αντιληπτή η νεκρή ζώνη. Όταν στο πλαίσιο της πολιτικής σου φιλοσοφίας αναγνωρίζεις την πράσινη γραμμή και τη νεκρή ζώνη ως κάτι το οποίο πραγματικά διαχωρίζει, επειδή κάποιος Εγγλέζος το 1958 πήρε το μολυβάκι του και έβαλε μια πράσινη γραμμή στο χαρτί γιατί δεν μπορούσε να διαμορφώσει στρατηγική διευθέτησης μιας σύγκρουσης, τότε… Ξέρετε, αυτά είναι και λίγο ευτυχήματα-δυστυχήματα του χρόνου και της ιστορικότητας. Το θέμα στην τελική είναι ότι κάνει ο καθένας τις προσωπικές του επιλογές και η δική μου σχέση με αυτόν τον χώρο έχει να κάνει με τις επιλογές που έχω κάνει. Επιλέγω να αναγνωρίζω την κοινότητα, επιλέγω να αναγνωρίζω την κυπριακότητα τη δική μου και άλλων ανθρώπων που ζουν σε αυτόν τον χώρο και δεν μιλώ μόνο για τους Τουρκοκύπριους. Επιλέγω να αναγνωρίζω αυτόν τον χώρο ως τέτοιο. Η πράσινη γραμμή, η νεκρή ζώνη είναι ένα δυστύχημα του χρόνου, ένα δυστύχημα της ανικανότητάς μας να δούμε τα πράγματα λίγο πιο ρεαλιστικά και σε βάθος χρόνου: να δούμε ότι μας συμφέρει η ειρήνη, μας συμφέρει να ζούμε μαζί, μας συμφέρει να παράγουμε μαζί, μας συμφέρει να είμαστε ένα δίγλωσσο, πολυπολιτισμικό κράτος. Όλες οι έρευνες αυτό λένε. Αλλά εμείς επιλέγουμε κάτι άλλο. Αυτή η πραγματικότητα δεν είναι κάτι που με εκφράζει γι’ αυτό επιλέγω να λειτουργώ όχι πέρα αλλά παράλληλα με αυτήν».

Προτάσεις από παντού

Για το φετινό Buffer Fringe Festival, το Σπίτι της Συνεργασίας δέχτηκε 180 πρoτάσεις από όλο τον κόσμο. Οι 16 ήταν από την Κύπρο. Δέχτηκε, μάλιστα, προτάσεις από την Τουρκία από τις οποίες η μία έγινε δεκτή και θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του φεστιβάλ.

«Είχαμε προτάσεις από ολόκληρη την περιοχή μας. Και τιμούμε τη γειτονιά μας φέτος. Έχουμε προτάσεις που βλέπουν δυτικά, προτάσεις που βλέπουν ανατολικά και προτάσεις που βλέπουν εκτός της περιοχής. Μερικές φορές στην Κύπρο έχουμε την τάση να βλέπουμε δυτικά γιατί θεωρούμε ότι εκεί είναι το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας. Αυτό δεν μπορεί να είναι πιο μακριά από την πραγματικότητα. Είμαστε μια ανάμειξη και ελπίζουμε ότι το φεστιβάλ φέτος θα τιμήσει τις συνδέσεις που έχουμε με διάφορες περιοχές.

Αυτό που θέλουμε να κάνουμε εδώ είναι να δώσουμε χώρο ώστε αυτό που βλέπω εγώ ως άτομο αλλά και η ομάδα του Σπιτιού της Συνεργασίας να δούμε πώς το βλέπουν και οι άλλοι. Το Buffer Fringe ανοίγει τις πόρτες του σε ανθρώπους που έχουν δει κάτι σε αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο, σε αυτήν την παράλληλη πραγματικότητα, θέλει να δώσει αυτό το βήμα και να δημιουργήσει ευκαιρίες για διάλογο. Είχαμε προτάσεις που μας εντυπωσίασαν πραγματικά. Από μια ομάδα μαθητών σε ένα ιδιωτικό σχολείο της Λευκωσίας με τον καθηγητή τους μέχρι μια Τουρκοκύπρια κοινωνική ανθρωπολόγο που κάνει το διδακτορικό της και θέλει να κάνει ένα installation μέχρι μια ομάδα χορευτών από το Πουέρτο Ρίκο που θεωρούν κι αυτοί τον εαυτό τους ενδιάμεσο χώρο».







 Όσα θα δούμε τον Οκτώβρη

Το Buffer Fringe VI θα πραγματοποιηθεί το τριήμερο 25-27 Οκτωβρίου μέσα και γύρω από τη νεκρή ζώνη της Λευκωσίας. Χωρισμένο σε δύο ενότητες, το φεστιβάλ θα παρουσιάσει οκτώ παραστάσεις σε δύο χώρους στη Λευκωσία, στο «1984» και στη Στέγη Χορού Λευκωσίας. Θα πραγματοποιηθούν επίσης εκδηλώσεις στην τάφρο πίσω από το Σπίτι της Συνεργασίας, σε μια ανοιχτή σκηνή όπου όλοι είναι ευπρόσδεκτοι.

Στους δύο κλειστούς χώρους, το «1984» και τη Στέγη Χορού Λευκωσίας, θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους -στις 25 και 27 Οκτωβρίου αντίστοιχα- η Ελεάνα Αλεξάνδρου, ο Δημήτρης Χειμώνας, η Λευκή Παπαχρυσοστόμου και το Alma Alba Theatre Company, ο Σύρος καλλιτέχνης Khaddour Hussein, ο Ισπανός Ely Daou και η χορευτική κολεκτίβα Claroscuro από το Πουέρτο Ρίκο. Θα δούμε επίσης ένα θεατρικό κομμάτι από τον Λιβανέζο Raffi Feghali.

Στην ανοιχτή σκηνή της τάφρου στις 26 Οκτωβρίου συμμετέχουν από περφόρμερ μέχρι ανθρωπολόγοι και αρχιτέκτονες για εκδηλώσεις διαδραστικές, για προβολές, για μια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης, με μια open mic σκηνή, κατασκευές και διαδραστικές εγκαταστάσεις από φοιτητές, αρχιτέκτονες και ομάδες ατόμων που δουλεύουν πάνω σε συγκεκριμένο υλικό που έχει να κάνει με την πράσινη γραμμή και την Κύπρο. Σε αυτήν την ανοιχτή σκηνή θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους καλλιτέχνες από την Αμερική, την Τουρκία, το Ισραήλ, τον Καναδά, την Κύπρο φυσικά και από αλλού.

«Θέλουμε ο κόσμος να εμπλακεί σε ένα πανηγύρι αισθήσεων και εμπειριών. Η ιδέα είναι να δώσουμε την ευκαιρία σε κάποιον να ζήσει αυτόν τον χώρο. Να δημιουργήσουμε -ξανά- την αίσθηση της κοινότητας».

Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως / Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου