Με το σημερινό μας δημοσίευμα ταξιδεύουμε στον χρόνο ανιχνεύοντας στοιχεία για τέσσερα χωριά της Κύπρου που χάθηκαν, τα οποία ωστόσο απαντούν σε αρχειακές πηγές 

Κάποτε στο διαμέρισμα της Κερύνειας υπήρχε ένα χωριό με το όνομα Βαθύ. Ήδη το 1565 είχε μόνο δεκαοκτώ κατοίκους αρσενικού γένους φραγκομάτους. Το ίδιο χωριό απαντά επίσης σε βενετική πηγή, ημερομηνίας 5 Μαρτίου του έτους 1569, δηλαδή λίγο πριν από την οθωμανική επίθεση στην Κύπρο. Στη συγκεκριμένη πηγή ένας ιερέας από τη Χρυσοχού, με το όνομα παπα-Γιώρκης Λοϊζής, χωρίς να αναφέρονται άλλα στοιχεία και σχετικές λεπτομέρειες, είχε απευθύνει ένα αίτημα στις βενετικές αρχές με το οποίο ζητούσε να απαλλαγεί, γιατί τον είχαν επικηρύξει εξαιτίας ενός φόνου. Είχε κατηγορηθεί για τον φόνο κάποιου Κωνσταντίνου Μαραθεύτη (;) (Marathiti) που καταγόταν από ένα χωριό για το οποίο ο φερόμενος ως φονιάς σημείωνε ότι ήταν ήδη κατεστραμμένο. Το χωριό αυτό ονομαζόταν Βαθύ (Vati). Μετά την κατηγορία που του είχαν κάνει, ο παπα-Γιώρκης Λοϊζής πήγε στον ορθόδοξο επίσκοπο Πάφου για να εκθέσει την αλήθεια, αλλά αυτός επειδή ήταν άρρωστος δεν τον δέχθηκε, γι' αυτό απευθύνθηκε στις βενετικές αρχές. Στο πιο πάνω αίτημα του 1569 απαντά για δεύτερη φορά το χωριό Βαθύ εκτός από τους βενετικούς καταλόγους με τα χωριά της Κύπρου. Το χωριό Βαθύ ήταν στο διαμέρισμα Κερύνειας και διάδοχος οικισμός του χωριού αυτού φαίνεται να είναι το χωριό Όρκα.

O Ανδρέας Κουρασέριος

Ο φεουδάρχης και έμπορος Ανδρέας Κουρασέριος, όπως μαρτυρείται σε αρχειακό υλικό, είχε εμπλακεί σε διάφορες δικαστικές υποθέσεις, αφού αρκετές φορές είχε εκμεταλλευτεί φτωχούς χωρικούς και είχε συμπεριφερθεί τυραννικά σε κάποιους άλλους. Πρόκειται για πατέρα του Μπερναρδίνου, που είχε νυμφευθεί μια δυναμική Κύπρια, τη Μαργαρίτα Μέξια, η οποία είχε καταφύγει με την οικογένειά της στη Βενετία μετά την οθωμανική κατάκτηση της Κύπρου. Ένα ανέκδοτο έγγραφο με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 1569 σχετιζόμενο με τον φεουδάρχη Ανδρέα Κουρασέριο φέρνει στο φως στοιχεία για ένα άλλο χωριό της Πάφου, που χάθηκε και αυτό στο πέρασμα των χρόνων. Το προαναφερόμενο έγγραφο αποτελεί υπεράσπιση του ίδιου του Ανδρέα Κουρασέριου εναντίον του Φλουρή του Γιώρκη, ο οποίος είχε στραφεί δικαστικώς εναντίον του φεουδάρχη.

Όπως πληροφορούμαστε από το περιεχόμενο του εγγράφου, ο Φλουρής του Γιώρκη υπηρετούσε ως καστελάνος σ' ένα χωριό της Πάφου, το οποίο δεν υφίσταται πλέον και έχει απλώς επιβιώσει ως τοπωνύμιο. Ο καστελάνος Λοΐζος του Γιώρκη μαζί με την καταγγελία κατά του φεουδάρχη Κουρασέριου προσκόμισε πολλούς μάρτυρες εναντίον του και άλλα έγγραφα ως αποδεικτικά στοιχεία της ενοχής του.

Ο πιο πάνω καστελάνος καταγόταν και υπηρετούσε στο ίδιο χωριό, το οποίο, όπως πληροφορούμαστε από το έγγραφο, ονομαζόταν Chorti. Το όνομα του χωριού απαντά στο έγγραφο προφανώς κατά παραφθορά. Η έρευνα στα χωριά της Πάφου που χάθηκαν με την πάροδο των χρόνων μάς οδήγησε στην ταύτιση του χωριού Chorti με το χωριό Κόρτα, το οποίο ήταν κάποτε οικοδομημένο κοντά στο χωριό Αρμίνου. Το 1565 το χωριό αυτό είχε τριάντα κατοίκους αρσενικού γένους ελεύθερους καλλιεργητές. Η δικαστική αυτή υπόθεση η σχετική με τον φεουδάρχη Κουρασέριο διαφύλαξε σε ένα έγγραφο του 1569 το όνομα αυτού του χωριού που χάθηκε αλλά και του καστελάνου του. Μας οδήγησε ποιητική αδεία στους δρόμους του χωριού όταν υφίστατο και όταν οι τυραννισμένοι κάτοικοί του διεκδικούσαν τα δίκαιά τους σε αλλοτινές εποχές και σε σκοτεινούς αιώνες μέσω του καστελάνου τους.

Ένα άλλο χωριό το οποίο μας αποκάλυψε η αρχειακή έρευνα είναι το χωριό Βανούλια (Vanuglia), που χάθηκε και αυτό στο πέρασμα των χρόνων και το οποίο απαντά άπαξ στον Φλώριο Βουστρώνιο. Για μια ακόμη φορά η αρχειακή έρευνα μας πρόσφερε άγνωστα στοιχεία για το εν λόγω χωριό. Ήδη το χωριό Βανούλια κατά τα χρόνια της βασιλείας του Ιακώβου Β' Lusignan και συγκεκριμένα το 1464 είχε παραχωρηθεί στον Θωμά Δενόρες. Ωστόσο αργότερα ο βασιλιάς αφαίρεσε το χωριό Βανούλια από τον Θωμά Δενόρες και το παραχώρησε κληρονομικά στη Βέρα Τζιμπλέτ, που υπηρετούσε ως δέσποινα επί των τιμών της βασίλισσας Αικατερίνης Κορνάρο. Το χωριό αυτό μαζί με άλλα δύο που είχαν παραχωρηθεί στη Βέρα Τζιμπλέτ κατά τα χρόνια της βενετικής κυριαρχίας αφαιρέθηκαν από τους κληρονόμους της και εντάχθηκαν στην περιουσία του Δημοσίου. Δεκαπέντε ανέκδοτα έγγραφα των ετών 1525 και 1528 αναφέρονται στις δικαστικές διεκδικήσεις του Φραγκίσκου Bembo, γιου της Βέρας Τζιμπλέτ, για τα τρία χωριά, μεταξύ αυτών και το χωριό Βανούλια. Ο Φραγκίσκος Bembo πέτυχε τελικά να εισπράττουν ετησίως αυτός και οι κληρονόμοι του αποζημιώσεις από το χωριό Βανούλια και τα άλλα δύο χωριά που είχαν παραχωρηθεί κάποτε στη μητέρα του. To 1534 η Βανούλια μαζί με τα άλλα δύο χωριά πέρασαν στην ιδιοκτησία της πρωτότοκης εγγονής του Φραγκίσκου Bembo, Μαργαρίτας. Το ξεχασμένο στους αιώνες χωριό Βανούλια που εξέλιπε και το οποίο απαντά άπαξ στην ιστορία του Φλώριου Βουστρώνιου "επανεμφανίστηκε" χάρη σε μια δέσμη εγγράφων των ετών 1525 και 1528. Το χωριό Βανούλια ας σημειωθεί ότι δεν απαντά ούτε στους βενετικούς καταλόγους με τα χωριά της Κύπρου, γεγονός που μαρτυρεί ότι ήδη στα μέσα του 16ου αιώνα είχε ερημωθεί. Κανένα τοπωνύμιο δεν έχει διασωθεί έως σήμερα με το όνομα Βανούλια ώστε να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε σε ποιο διαμέρισμα της Κύπρου ήταν το εν λόγω χωριό οικοδομημένο. Ωστόσο ένα τοπωνύμιο με το όνομα Βανελλίνα που βρίσκεται στην Πέγεια πολύ πιθανόν να μπορούσε να ταυτιστεί με το πάλαι ποτέ χωριό Βανούλια.

Arnusta

Ένα χωριό στην περιοχή της Αμμοχώστου το οποίο ανήκε επί Βενετοκρατίας στο διαμέρισμα της Μεσαορίας έφερε το όνομα Arnusta. Το χωριό αυτό δεν απαντά στους βενετικούς καταλόγους με τα χωριά της Κύπρου, αλλά ούτε αναφέρεται σε οποιαδήποτε άλλη δημοσιευμένη πηγή. Έτσι δεν μπορέσαμε να το ταυτίσουμε. Το χωριό αυτό ωστόσο υπήρξε και το γεγονός το μαρτυρούν δύο ανέκδοτες πηγές. Πρόκειται για μια έκθεση ενός Βενετού καπιτάνου Αμμοχώστου του έτους 1548 και ένα αίτημα ενός φεουδάρχη του έτους 1565, το οποίο είχε απευθύνει στις βενετικές αρχές. Σε έκθεση για την Κύπρο του καπιτάνου Αμμοχώστου Ανδρέα Dandolo γίνεται μνεία στο χωριό Arnusta. Ο καπιτάνος Αμμοχώστου, όπως αναφέρει στην έκθεσή του, όταν έτυχε να περάσει από το χωριό αυτό με τη συνοδεία του οι χωρικοί του επιτέθηκαν, γιατί είχε γίνει γνωστό ότι ένας χωρικός που βρισκόταν στην υπηρεσία του είχε πεθάνει στην κατοικία του. Τα στοιχεία αυτά, όπως διατείνεται ο Βενετός αξιωματούχος, δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Με την επίθεση που δέχθηκε από τους χωρικούς είχε κινδυνεύσει η ζωή του καπιτάνου, γι' αυτό έσπευσε έγκαιρα ένας λόχος στρατιωτών από το γειτονικό χωριό Αβίτα για να συλλάβει και να τιμωρήσει τους ταραξίες. Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι και το χωριό Αβίτα, όπως έχουμε σχολιάσει σε άλλα δημοσιεύματά μας, ήταν ένα χωριό που δημιουργήθηκε με την εγκατάσταση ελαφρών ιππέων με τις οικογένειές τους, μετά την πτώση του Ναυπλίου και της Μονεμβασίας στην εξουσία των Οθωμανών, και το οποίο έσβησε επίσης με την πάροδο των αιώνων.

Εκτός από τη μνεία στο εν λόγω χωριό που υπάρχει στην έκθεση του 1546 του Βενετού καπιτάνου Αμμοχώστου, υπάρχει και αναφορά στο ίδιο σε ένα αίτημα προς τις βενετικές αρχές. Ένας φεουδάρχης, πέντε χρόνια πριν την οθωμανική κατάκτηση της Κύπρου, σε αίτημά του στις βενετικές αρχές σχετικά με αποπληρωμή χρέους αναφέρεται και στο χωριό Arnusta. Πρόκειται για τον φεουδάρχη Tutio Πλακωτό, εκμισθωτή του βαϊλάτου του Παραλιμνίου. Ο Πλακωτός με το αίτημά του ζητούσε διευκολύνσεις για την αποπληρωμή της εκμίσθωσης του βαϊλάτου, γιατί τα εισοδήματά του λόγω ανομβρίας και επιδρομής ακρίδας δεν ήταν ικανοποιητικά. Επιπρόσθετα ζητούσε το μικρό χωριό Arnusta, το οποίο φαίνεται να αποτελούσε φέουδό του, να μην αποξενωθεί αφού το είχε υποθηκεύσει ως εγγύηση για την εκμίσθωση, ούτε να βγει σε πλειστηριασμό και να εκμισθωθεί στον ίδιο.

Οι ειδήσεις για τα τέσσερα μη υφιστάμενα πλέον χωριά της Κύπρου Βαθύ, Κόρτα, Βανούλια και Arnusta με όχημα τις αρχειακές πηγές μας ταξίδεψαν γι' ακόμα μια φορά στα χρόνια της βενετικής κυριαρχίας...