Κυκλοφορεί στην οικογένειά μου, εδώ και 30 περίπου χρόνια, μια ιστορία σύμφωνα με την οποία κάπου στις αρχές της δεκαετίας του '90, πάνω στην οροφή ενός κτηρίου κοντά στο οδόφραγμα της Δερύνειας, ο θείος μου έδειχνε στη μικρή του κόρη το Βαρώσι. Κάποια στιγμή, ενώ κοίταζαν μέσα από τα κιάλια τους, ο θείος είπε στην κόρη του: "Κοίτα έναν Τούρκο που περπατά τζειαμαί.". "Μα πού;" ρώτησε η ξαδέρφη μου. "Τζειαμαί" επανέλαβε ο πατέρας της ξαναδείχνοντάς της. "Εν τον βλέπω", είπε η μικρή και ο θείος τής εξήγησε ξανά πού ακριβώς να κοιτάξει. "Ε τον τζειαμαί! Εν τον θωρείς;" της είπε παραξενεμένος. "Παπά, μα τζείνος έν' άθρωπος" διαμαρτυρήθηκε η μικρή.

Τα άτομα της δικής μου γενιάς μεγάλωσαν χωρίς επαφή με την απέναντι κοινότητα, με μια παραχαραγμένη και μεροληπτικά διδαγμένη ιστορία και με συνθήματα όπως "Η Κύπρος είναι ελληνική" και "Τούρκος καλός μόνο νεκρός". Είναι δύσκολο να υπερτονίσω σε ποιο βαθμό παροτρυνόμασταν να δημιουργήσουμε μια εικόνα για τους Τουρκοκύπριους και τους Τούρκους ως κάτι το απόλυτα άλλο - όχι απλώς άλλο με την έννοια του διαφορετικού, αλλά άλλο με την έννοια του άθλιου, του αισχρού, του μη ανθρώπινου. Αν και δεν ξέρω τι ακριβώς περίμενε να δει η μικρή ξαδέρφη μου στο άκουσμα της λέξης "Τούρκος" (ένα τέρας; Ένα ζώο; Ένα αντικείμενο;), ξέρω με βεβαιότητα ότι την εικόνα που περίμενε να δει την είχε δημιουργήσει όχι με την απεριόριστη φαντασία που διαθέτουν τα παιδιά, αλλά βάσει της λογικής που της διδάχθηκε από το σχολείο, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τον κόσμο γύρω της.

Όταν πριν από λίγες μέρες διάβασα το Dare to Disappoint: Growing up in Turkey, η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι θα ήθελα να το είχα διαβάσει όταν ήμουν μικρή. Πόσο θα μου ήταν χρήσιμο να μάθαινα να αψηφώ το μονολιθικό αφήγημα που μας επέβαλλαν για το τι σημαίνει Τούρκος! H Οzge Samanci, συγγραφέας και εικονογράφος του βιβλίου, περιγράφει τη δική της παιδική ηλικία στη Σμύρνη και τα επεισόδια που τη σημάδεψαν. Επεισόδια που μοιάζουν με αυτά που μαζεύουμε η καθεμιά και ο καθένας μας, αυτά που μας επιτρέπουν να καταλάβουμε και να αφηγηθούμε την ιστορία της δικής μας ζωής σε εμάς τους ίδιους και στους γύρω μας. Η Samanci διηγείται τα επεισόδια αυτά με λέξεις και με όλων των ειδών ευρηματικά σκίτσα, κολάζ, διαγράμματα, χάρτες που σφύζουν από ζωή, συναίσθημα και πολύ χιούμορ.

Το Dare to Disappoint ξεκινά μιλώντας για την προπαγάνδα που βίωσε η Samanci καθώς μεγάλωνε (που δεν απείχε πολύ από αυτήν που βιώναμε εμείς). Πανταχού παρών στις πρώτες μνήμες της Samanci ήταν ο αγέρωχος και αυστηρός Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος, κορνιζαρισμένος σε κάθε σπίτι, σε κάθε σχολική αίθουσα και σε κάθε δημόσιο κτήριο, ακολουθούσε με το επιτακτικό του βλέμμα την κάθε της πράξη, υπενθυμίζοντάς της το εθνικό της καθήκον. Από εκεί ακολουθούν οι μνήμες του σχολείου, της εφηβείας και της πρώτης ενηλικίωσης. Η Samanci μας μιλά με υπέροχη αμεσότητα (ίσως μια αμεσότητα που προσφέρει μόνο το graphic novel) για τη ζωή στη Σμύρνη στις δεκαετίες του '70 και του '80. Πέρα όμως από το συγκεκριμένο πλαίσιο στο οποίο κινείται, γεωγραφικά και χρονικά, το Dare to Disappoint είναι ένα βιβλίο για όσους θυμούνται πώς είναι να είσαι παιδί και να δυσκολεύεσαι να βρεις τον δρόμο σου στη ζωή. Είναι μάλλον αδύνατον να τον βρεις χωρίς να απογοητεύσεις ποτέ κανέναν.