«Εκεί που ανοίγει ένα σχολείο, κλείνει μια φυλακή» γράφει ο Βίκτωρ Ουγκώ περικλείοντας στη λιτή αυτή φράση τη σημασία της εκπαίδευσης. Ή αντίστροφα, «όταν κλείνει ένα σχολείο, ανοίγει μια φυλακή». Τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο είμαστε μάρτυρες αυτού του τραγικού φαινομένου, της συγχώνευσης ή κατάργησης σχολικών μονάδων. Αν βγει κανείς βόλτα στα ορεινά χωριά της Κύπρου θα διαπιστώσει πόσα εγκαταλελειμμένα σχολεία υπάρχουν, τα οποία έχουν θυσιαστεί στον βωμό του μοντέλου του γιγάντιου σχολείου. Ένα τέτοιο είναι και το Δημοτικό Σχολείο του Αγίου Ιωάννη Πιτσιλιάς (μόλις 40 χιλιόμετρα από τη Λεμεσό), το οποίο παραμένει κλειστό από το 2010, με τα παιδιά του χωριού να φοιτούν στον γειτονικό Αγρό.

Είχα την τύχη πριν από μερικές μέρες να επισκεφτώ το σχολείο με ομάδα του Τμήματος Καλών Τεχνών του ΤΕΠΑΚ στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών και καλλιτεχνικών του δράσεων. Η αγάπη των κατοίκων για το χωριό τους και γενικά η έγνοια τους για το μέλλον του τόπου τους φάνηκαν στον τρόπο που διατηρούν το σχολείο, αν και άδειο εδώ και εννέα χρόνια. Εκτός του ότι είναι πεντακάθαρο, οι τάξεις είναι όπως τις άφησαν τα παιδιά, με τα βιβλία, τις ανακοινώσεις στους πίνακες, τα θρανία, την αυλή με τα ψηλά δένδρα με θέα τα βουνά της Πιτσιλιάς. Το ερώτημα που βασάνιζε την κοινότητα από τότε που έκλεισε το σχολείο ήταν τι θα απογίνει αυτό το ιστορικό κτίσμα. Την απάντηση ήρθε να τη δώσει το ΤΕΠΑΚ έχοντας βέβαια ως κινητήριο δύναμη την εμπνευσμένη απόφαση της κοινότητας να παραχωρήσει τα κτήρια του σχολείου στο Τμήμα Καλών Τεχνών. Η εκπαιδευτική δράση του Τμήματος Καλών Τεχνών έγινε με αφορμή ακριβώς την πρόθεσή του να μετατρέψει το σχολείο, με τη συμβολή του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, σε ένα σύγχρονο καλλιτεχνικό εργαστήρι που θα φιλοξενεί καθηγητές και φοιτητές, στα πρότυπα των διεθνών art residencies. Στόχος είναι να λειτουργήσει εκεί το Τμήμα Κεραμικής ή και άλλα εργαστήρια, με τους διαθέσιμους χώρους να χρησιμεύσουν τόσο για την εργασία των καλλιτεχνών όσο και, στην πορεία, ως ένα είδος ανοικτού μουσείου για έργα και δημιουργίες καλλιτεχνών. Κινήσεις που θα έχουν αλυσιδωτά ευεργετικά αποτελέσματα, όχι μόνο για τους φοιτητές αλλά και όσον αφορά την καταπολέμηση της αστυφιλίας, του μαρασμού των μικρών κοινοτήτων της επαρχίας, καθώς και στην ανάπτυξη των τεχνών.

Η μετατροπή του Δημοτικού Σχολείου Αγίου Ιωάννη σε καλλιτεχνικό εργαστήρι είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ουσιαστικής ανάπτυξης στην Κύπρο. Το οποίο υπογραμμίζει ότι με λίγη θέληση μπορούν και τα οράματα να κατεβαίνουν χαμηλά ώστε να τα αγγίζουμε όλοι. Η πλήρης ανατροπή των δεδομένων θα είναι κάποια στιγμή ο Άγιος Ιωάννης να χρειαστεί ένα νέο δημοτικό σχολείο για τα παιδιά του.