Στις εκλογές του 2016, το μεγάλο θέμα ήταν τα "fake news", πραγματικά ψευδείς ειδήσεις που κυκλοφορούσαν για να εξαπατήσουν τον κόσμο. Άλλοι για τα χρήματα, άλλοι για την προπαγάνδα εφεύρισκαν ιστορίες που κυκλοφορούσαν στο facebook και στο twitter. Ίσως η πιο διάσημη από αυτές ήταν η στήριξη του Πάπα στον Τραμπ".

Μετά τις εκλογές, οι γίγαντες του διαδικτύου αποδέχτηκαν με καθυστέρηση ότι υπήρχε πραγματικό πρόβλημα και άρχισαν να κάνουν κάποιες αλλαγές. Αλλά μέχρι τότε, ο Πρόεδρος Τραμπ είχε οικειοποιηθεί τον όρο "fake news" για να χαρακτηρίσει όποια είδηση δεν του άρεσε. Ένας άλλος Πρόεδρος ίσως να έβλεπε τους κινδύνους της παραπληροφόρησης και να προσπαθούσε να γίνει μέρος της λύσης, ο Τραμπ διάλεξε να γίνει μέρος του προβλήματος.

Τι έχει αλλάξει δύο χρόνια αργότερα; Οι ψηφοφόροι των ενδιάμεσων εκλογών έπεσαν θύματα παραπληροφόρησης; Έχουμε την αίσθηση ότι το πρόβλημα των ψευδών ειδήσεων δεν ήταν τόσο μεγάλο. Όμως το είδος μεταλλάχθηκε, έγινε λιγότερο φανερό και ίσως περισσότερο επικίνδυνο. Γιατί δεν κυκλοφορούν πια τόσα κατάφωρα ψέματα όπως "ο τάδε είπε το τάδε", καθώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν πλέον -κάποιους έστω- μηχανισμούς διασταύρωσης της είδησης. Όμως υπάρχουν περισσότερες διαφημίσεις, περισσότερα bots και περισσότερη ρητορική μίσους. Σύμφωνα με το International Fact - Checking Network του Ινστιτούτου Poynter, το πρόβλημα της παραπληροφόρησης σε αυτές τις εκλογές εστιάστηκε σε δύο άξονες: α) στην προπαγάνδα για ανοιχτά πολιτικούς σκοπούς και β) στις περίεργες θεωρίες συνωμοσίας που μεγεθύνθηκαν εκουσίως ή ακουσίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πολλές από αυτές είχαν σχέση με τις ακροάσεις του Μπρετ Κάβανο για το Ανώτατο Δικαστήριο (κατά τη διάρκειά τους κατηγορήθηκε για απόπειρα βιασμού, ενώ τελικά εκλέχθηκε στις 6 Οκτωβρίου). Πολλές επίσης έχουν σχέση με το "καραβάνι" των μεταναστών.
Αν συνυπολογίσουμε επίσης ότι πολλές από τις συζητήσεις, ιδιαίτερα στο facebook, έχουν μετακομίσει σε κλειστές ομάδες, εκεί τα πράγματα είναι λιγότερο ελεγχόμενα και μπορούν να ξεφύγουν, σε σημείο που οι ομάδες συζήτησης να μετατραπούν σε ομάδες κρούσης. Εκεί η κατάσταση είναι χειρότερη από το 2016. Και οι ομάδες είναι γεμάτες ψεύτικους λογαριασμούς ή διπλά προφίλ.
Το πιο ανησυχητικό είναι όμως ότι τέτοιου είδους ρητορική περνάει και στα "κανονικά" μέσα ενημέρωσης. Το τελευταίο επεισόδιο ήταν η αναπαραγωγή της θεωρίας του "αντιπερισπασμού" για την αποστολή εκρηκτικών μηχανισμών στους πολέμιους του Τραμπ, ανάμεσά τους και ο Μπαράκ Ομπάμα. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεωρία, τις βόμβες τις έστειλαν οι Δημοκρατικοί για να φοβίσουν τους οπαδούς τους και να τους στείλουν μαζικά στις κάλπες.
Αντίθετα, στις αρχές Οκτωβρίου, το twitter "κατέβασε" χιλιάδες λογαριασμούς που παρίσταναν τους Δημοκρατικούς και προσπαθούσαν να αποτρέψουν τον κόσμο από του να ψηφίσει. Είναι σίγουρο πως θα μάθουμε κι άλλα στη συνέχεια, όπως έγινε και το 2016. Απλώς δεν ξέρουμε πόσο τρομακτικά θα είναι, γιατί οι "κακοί" χρησιμοποιούν την τεχνολογία πιο γρήγορα από τους "καλούς".

Όσο για τις διαφημίσεις, δύο γερουσιαστές των Δημοκρατικών έστειλαν την περασμένη εβδομάδα μια επιστολή στον Μαρκ Ζούκερμπεργκ ζητώντας του να εφαρμοστούν στην πράξη και για όλους οι νέοι κανόνες για την πολιτική διαφήμιση στο facebook, που υποχρεώνουν να φαίνεται ποιος πληρώνει για τη διαφήμιση. Το θέμα είναι μεγάλο έτσι κι αλλιώς γιατί το πληροφοριακό σύστημα του facebook δεν φαίνεται να δουλεύει και θα πρέπει να το αντικαταστήσει για τις εκλογές του 2020.
Πάντως, το The Fact Checker της "Washington Post" έχει διαπιστώσει από την αρχή της θητείας του μέχρι σήμερα 6.420 ψευδείς ή παραποιημένες δηλώσεις γεγονότων από τον Πρόεδρο Τραμπ. Κάτι λέγαμε για μέρος ή για λύση του προβλήματος...