Η Ειρήνη Γκόνου είναι μια δημιουργός με πολύχρονη και γόνιμη διεθνή παρουσία στα εικαστικά δρώμενα. Έχει πραγματοποιήσει τριάντα ατομικές εκθέσεις σε Ελλάδα, Κύπρο, Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Νορβηγία, Τουρκία και Αίγυπτο και έχει λάβει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και συναντήσεις τέχνης στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Από το 1995 οι εικαστικές της εξερευνήσεις κινούνται προς την ισλαμική και τη βορειοαφρικανική κουλτούρα ως μέρος του ευρύτερου μεσογειακού πολιτιστικού χώρου. Στις πρόσφατες ατομικές της εκθέσεις ενδιαφέρεται για το θέμα της θεραπευτικής και προστατευτικής δύναμης της λέξης με αραβική γραφή. Στα έργα της, η ποιητική γλώσσα αντικαθιστά τους μαγικούς τύπους, εξετάζοντας εκ νέου τις θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης στις σύγχρονες κοινωνίες. Με αφορμή τη συνεργασία της για την πραγματοποίηση ενός δημιουργικού εικαστικού εργαστηρίου, στο πλαίσιο του 5ου Συνεδρίου Γραφιστικής και Οπτικής Επικοινωνίας, Graphic Stories Cyprus, που θα πραγματοποιηθεί το τριήμερο 15-17 Μαρτίου 2019, είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Είχατε την ευκαιρία να σπουδάσετε αλλά και να εργαστείτε για αρκετά χρόνια στο Παρίσι. Τι αποκομίσατε από την εμπειρία σας αυτή και πώς θεωρείτε ότι έχει επηρεάσει τη μετέπειτα προσωπική και επαγγελματική σας πορεία;

Είναι αλήθεια ότι χρωστώ πολλά στο Παρίσι που μου έδωσε την ευκαιρία όχι μόνο να σπουδάσω στην Ecole des Beaux Arts και στη συνέχεια στην Ecole des Arts Decoratifs, αλλά και να ζήσω από κοντά ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Γιατί εκτός από τους ανθρώπους που συνάντησα και συναναστράφηκα από όλα τα μέρη του κόσμου, ήρθα σε επαφή και με τον πολιτισμό τους μέσα από μουσεία, εκθέσεις, συναυλίες, κουζίνες και όλα αυτά που συνθέτουν μια κουλτούρα. Αυτά με επηρέασαν και συνεχίζουν να μ' επηρεάζουν και τα ίδια με σπρώχνουν να ψάχνω όλο και παραπέρα. Έτσι βρέθηκα και στα χωράφια της Ανθρωπολογίας και πιο συγκεκριμένα της Ανθρωπολογίας της Τέχνης.

Τι είναι αυτό που σας έκανε να ασχοληθείτε με την τέχνη;

Νομίζω ότι είναι κάτι που ούτε θα μπορούσα να το εντοπίσω μεμονωμένα, ούτε μοιάζει να έχει σαφή προσδιορισμό. Απλά ασχολήθηκα με αυτό που αγαπούσα και με αυτό που ήθελα να κάνω, και αισθάνομαι τυχερή που μπορώ να ζω και να λειτουργώ στον χώρο αυτό και να ερμηνεύω τον κόσμο με αυτό το πρίσμα.

Πολλά από τα έργα σας χαρακτηρίζονται από μια σχεδόν μυσταγωγική αρμονία και γαλήνη, από πού αντλείτε την έμπνευσή σας και τι μηνύματα θέλετε να περάσετε μέσα από αυτά;

Αυτό ευτυχώς συμβαίνει επειδή για μένα αυτό είναι το ζητούμενο. Αισθάνομαι ότι ολοκλήρωσα ένα έργο όταν το έργο εκπέμπει ένα συναίσθημα ηρεμίας. Αυτή είναι η δική μου ισορροπία με τον κόσμο. Η γαλήνη και η αρμονία σαν αντίβαρο του θορύβου και των δεινών που μας περιβάλλουν, ιδίως στο αστικό περιβάλλον. Αντίθετα το φυσικό περιβάλλον ενέχει αυτήν την ισορροπία και ηρεμία. Εξ ου και η επιλογή των υλικών μου, είναι όλα φυσικά.

Σε ποιο βαθμό μπορεί να είναι η τέχνη θεραπευτική, είτε για την ψυχή, είτε ακόμα και για το σώμα;

Πιστεύω στη θεραπευτική ιδιότητα της φύσης και ότι η τέχνη αντλεί στοιχεία από αυτήν της την ιδιότητα, είτε μέσω της εικόνας, είτε μέσω της ύλης ή ακόμα και ως έννοια. Αλλά και ξέχωρα. Η τέχνη είναι θεραπευτική γιατί εκφράζει και εκφράζεται και γιατί προάγει την επικοινωνία.

Ποια είναι τα υλικά που χρησιμοποιείτε για να δημιουργήσετε τα έργα σας και ποιους συμβολισμούς εμπεριέχει η επιλογή τους;

Τα υλικά που χρησιμοποιώ είναι το χαρτί, το ύφασμα, το καλάμι, ο σπάγκος, και άλλα φυσικά υλικά. Στα έργα μου τα πανιά και τα χαρτιά είναι εμποτισμένα με βότανα που είναι συγχρόνως και βαφές. Είναι το ίδιο φυτό που βάφει και θεραπεύει. Τα πανιά είναι και αυτά από φυσικές ύλες όπως το βαμβάκι και το λινάρι. Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να πούμε ότι η καλή ενέργεια του φυτού διαπερνά και εμπεριέχεται στο χαρτί ή το ύφασμα. Η επιλογή μου για το καλάμι έρχεται από την αραβική καλλιγραφία. Από εκεί εξοικειώθηκα μαζί του, το ενέταξα στα έργα μου και είναι πλέον ένα βασικό αναγνωριστικό στοιχείο της δουλειάς μου. Το καλάμι, ένα από τα αρχαιότερα εργαλεία γραφής, εξακολουθεί να εξυπηρετεί ακόμα και σήμερα την αραβική καλλιγραφία. Όπως αντίστοιχα το νέι στη μουσική. Παράλληλα, σε έναν ευρύ γεωγραφικό χώρο που περιλαμβάνει τη Μέση Ανατολή και τις χώρες της Βόρειας Αφρικής, η γραφή θεωρείται ότι έχει μαγική δύναμη και προστατευτικές ιδιότητες. Μεταφέροντας την αντίληψη αυτή στις δικές μου αναζητήσεις, τα δεμένα πάνω στο ύφασμα "γραμμένα" καλάμια, γίνονται ένα είδος φυλαχτού, επικαλούμενα τους πρωτόγονους φόβους και τις αγωνίες της συλλογικής μνήμης που καλούνται να κατευνάσουν.

Ένας τομέας με τον οποίο έχετε επίσης ασχοληθεί είναι και η καλλιγραφία. Η γραφή και δη η καλλιγραφία, εκτός από τρόπο επικοινωνίας, μπορεί να αποτελέσουν και μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης;

Αυτό είναι το ζητούμενο. Στα μαθήματα εξοικειωνόμαστε με τη φόρμα και το σχήμα του γράμματος, μελετάμε την ιστορική τους πορεία με απώτερο σκοπό την προσωπική εμπλοκή του σπουδαστή, είτε αυτή μπορεί να χρησιμεύσει στην κατασκευή μιας νέας γραμματοσειράς για παράδειγμα, είτε απλά να γίνει ένα νέο προσωπικό εκφραστικό μέσο. Το εκπαιδευτικό σεμινάριο που έκανα στο Μουσείο Μπενάκη είχε τίτλο "Από την τέχνη της Γραφής στη γραφή της Τέχνης". Ένα άλλο σεμινάριο έχει να κάνει με την αραβική καλλιγραφία απ' όπου ξεκίνησα κι εγώ την προσωπική μου αναζήτηση στο γράμμα και τη γραφή.

Τι θεωρείτε ότι είναι αυτό που έχει στρέψει το ενδιαφέρον του κόσμου, τα τελευταία χρόνια, προς πιο παραδοσιακές μορφές τέχνης και έκφρασης όπως είναι η καλλιγραφία;

Ειδικά για την καλλιγραφία πρέπει να πούμε ότι είναι πολύ πρόσφατη η στροφή του ενδιαφέροντος προς αυτήν. Πριν κάποια χρόνια δεν υπήρχε τίποτα σχετικό στον ελλαδικό χώρο. Από νέους του χώρου της γραφιστικής που έρχονται στα σεμινάρια μαθαίνω ότι είναι για να δουλέψουν ξανά με το χέρι αυτά που έχει αντικαταστήσει ο υπολογιστής, ή για να διευρύνουν τη δυνατότητα νέων πιο προσωπικών λύσεων, ή ακόμα για να εκφραστούν πιο εικαστικά. Γενικά έχω διαπιστώσει ότι υπάρχει η αγάπη για το γράμμα και τη γραφή σε πολλούς ανθρώπους εικαστικούς ή μη.

Τι είναι η τέχνη για εσάς; Μια μορφή προσωπικής έκφρασης, ανάγκη για δημιουργία, επικοινωνία ή κάτι άλλο;

Είναι όλα αυτά και κάποια άλλα που ο καθένας ανακαλύπτει μέσα από τη δική του εμπλοκή στον χώρο και στις αναζητήσεις του. Είναι η "άλλη ματιά" στον κόσμο -το πρίσμα που λέγαμε- η εικαστική ματιά σαν ένας άλλος τρόπος διείσδυσης και αποκωδικοποίησης του κόσμου. Είναι ένας τρόπος ενδοσκόπησης και ένας τρόπος αναζήτησης στο ερώτημα του Gauguin, από πού ερχόμαστε, τι είμαστε, και πού πάμε, για να θίξουμε μόνο κάποια από τα κοινά βασικά θέματα, γιατί στη συνέχεια ο καθένας μας ανακαλύπτει τον δικό του δρόμο και τον δικό του τρόπο να το βιώσει.

Ο Αλμπέρ Καμύ είχε πει ότι "οι αληθινοί καλλιτέχνες δεν περιφρονούν τίποτε και υποχρεώνουν εαυτούς να κατανοούν αντί να κρίνουν", σε ποιο βαθμό συμφωνείτε με την άποψή του αυτή;

Νομίζω ότι αν στη ρήση του Καμύ δίπλα στη λέξη καλλιτέχνης μπορούσε προστεθεί η λέξη άνθρωπος, τότε και κοντά στα λεγόμενα του Beuys θα ήμασταν με το "είμαστε όλοι εν δυνάμει καλλιτέχνες" και πολύ καλύτερος θα ήταν ο κόσμος μας.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια ή και όνειρα;

Παρατηρώντας τι συμβαίνει γύρω μας θεωρώ ότι ανήκω στους τυχερούς -κι ευγνωμονώ τη ζωή γι' αυτό- που μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν αρκετά από τα όνειρα και τα σχέδιά τους. Κάνω όνειρα έχοντας πάντα κατά νου ότι η ζωή έχει περισσότερη φαντασία. Αγαπώ τα ταξίδια, κυρίως αυτά που με φέρνουν κοντά στις αναζητήσεις μου και θα ήθελα να καταφέρω να τα πραγματοποιήσω. Η τέχνη και το ταξίδι είναι για μένα πολύ κοντά, κάποιες φορές, σαν έννοιες, ταυτίζονται κιόλας.