«Οι καλλιτέχνες δεν είναι μόνο απολύτως αναγκαίοι αλλά -ιδιαίτερα αυτήν τη στιγμή- ζωτικής σημασίας». Το είπε η υπουργός Πολιτισμού της Γερμανίας, ανακοινώνοντας την περασμένη βδομάδα οικονομική στήριξη ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ στους τομείς της δημιουργίας και του πολιτισμού της χώρας.

«Αντιλαμβανόμαστε τη δυσκολία, αντιλαμβανόμαστε την απόγνωση», είπε ακόμη η Μόνικα Γκρούτερς, προσθέτοντας ότι «έρχεται βοήθεια σύντομα και με όσο το δυνατόν λιγότερη γραφειοκρατία». Η υπουργός ανέφερε ακόμη ότι η γερμανική κυβέρνηση «αναγνωρίζει πλήρως» τη σημασία του δημιουργικού τομέα, και δη του πολιτιστικού, ο οποίος χαρακτηρίζεται κυρίως από αυτοεργοδοτούμενους που τώρα αντιμετωπίζουν θέματα διαβίωσης».

Πάνω-κάτω, η κ. Γκρούτερς περιέγραψε τα χαρακτηριστικά και την αγωνία όπως τη βιώνουν αυτήν τη στιγμή και οι Κύπριοι καλλιτέχνες. Χωρίς τα 50 δις.

Πλήγμα, έως εξαφάνιση

Δεν είναι κάτι που χρειάζεται να εντοπιστεί. Είδαμε όλοι πως από τις πρώτες μέρες αυτής της ιδιάζουσας κρίσης που έχει προκαλέσει αναταράξεις σε ολόκληρο τον πλανήτη, οι πρώτοι στην Κύπρο που κατέβασαν ρολά ήταν οι θεατρικές αίθουσες, έπειτα οι κινηματογραφικές, ύστερα και οι πρόβες -ακόμα κι αν αφορούσαν δύο ή τρία άτομα- καθιστώντας σιγά-σιγά ανενεργό ολόκληρο τον πολιτιστικό τομέα στη χώρα.

Ενόψει των μεγάλων διοργανώσεων που συνηθίζεται να πραγματοποιούνται το καλοκαίρι στη χώρα μας, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η πιθανή ακύρωση ή αναβολή τους θα είναι καταστροφική για τους φορείς που τις αναλαμβάνουν.

Επιπλέον, κάθε ακύρωση παραγωγής -είτε πρόκειται για θεατρική, μουσική ή άλλη- στερεί από μια σειρά συντελεστών το βασικό τους εισόδημα. Για το οποίο πολύ πιθανόν να χρειάστηκαν -και να εργάζονταν- μήνες προετοιμασίας.

Για να τονίσει το πλήγμα που δέχεται ο πολιτιστικός τομέας στην Κύπρο, η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Ριάλτο Γεωργία Ντέτσερ έγραψε την περασμένη εβδομάδα μια ανοιχτή επιστολή προς την πολιτεία που εν τέλει μεταφέρθηκε στο διαδίκτυο ως ψήφισμα που καλείται το κοινό να υπογράψει.

«Όλη η πολιτιστική παραγωγή του τόπου μας, δημιουργοί, καλλιτέχνες, επαγγελματίες, από όλες τις μορφές τέχνης, αλλά και όλοι ο φορείς, διοργανωτές και διαχειριστές πολιτιστικών δράσεων έχουν πληγεί σε τέτοιο βαθμό που αντιμετωπίζουν την εξαφάνιση», σημειώνεται στην επιστολή. «Τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τον περιορισμό της διάδοσης του COVID-19 (παρά την ορθότητά τους) έχουν αναπόφευκτα οδηγήσει στο κλείσιμο όλων των χώρων πραγματοποίησης καλλιτεχνικών / πολιτιστικών δράσεων (γκαλερί, μουσικές σκηνές, θέατρα κ.ά.), καθώς και στη ματαίωση ή (άγνωστο για πόσο καιρό) αναβολή όλων των παραγωγών και εμφανίσεων, με αποτέλεσμα τη στέρηση οποιουδήποτε εισοδήματος από όλες τις πιο πάνω κατηγορίες. Θεωρούμε ότι η πολιτεία θα πρέπει να εγκύψει με ευαισθησία στα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί με την αναστολή δραστηριοτήτων των πιο πάνω ομάδων και να αποφασίσει έκτακτα μέτρα στήριξης για τις κατηγορίες όλων των επαγγελμάτων πολιτιστικής και καλλιτεχνικής υφής. Είναι απαραίτητη η διατήρηση του όποιου προγραμματισμού ή παραγωγής με χρονική επέκταση, καθώς και των θέσεων εργασίας ή συμβάσεων σε πολιτιστικούς φορείς και οργανισμούς, καθώς και η διάσωση των παραγωγών που είτε κατέβηκαν είτε δεν πρόλαβαν να ανεβούν, διασφαλίζοντας έτσι ένα ελάχιστο εισόδημα στους δικαιούχους τους. Η κυβέρνηση, όλες οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να μελετήσουν και να σχεδιάσουν προγράμματα εξασφάλισης της καλλιτεχνικής / πολιτιστικής δημιουργία στον τόπο μας φροντίζοντας έτσι για την επιβίωση των ανθρώπων που την παράγουν και τη διαχειρίζονται».

Μέτρα για το θέατρο

Επί της ουσίας, μπροστά στο ενδεχόμενο προβληματικών καταστάσεων, ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου ήταν ο μόνος πολιτιστικός φορέας που αντέδρασε αμέσως και -υπό τις συνθήκες- καθοριστικά.

Ο ΘΟΚ έλαβε από τις πρώτες μέρες μια σειρά από αποφάσεις που λειτουργούν ως σωσίβιο τόσο για τους καλλιτέχνες του θεάτρου όσο και για τους θεατρικούς παραγωγούς και θιάσους, ώστε να αντέξουν την παρούσα κρίση. Οι αποφάσεις αφορούν το Σχέδιο Θυμέλη, μέσα από το οποίο επιχορηγείται η θεατρική παραγωγή στη χώρα μας και το οποίο θα έπρεπε να αναπροσαρμοστεί για να ανταποκριθεί στα δεδομένα όπως καταγράφονται συνεπεία των έκτακτων μέτρων για τη συγκράτηση της εξάπλωσης του κορωνοϊού.

Έτσι και έγινε. Ο ΘΟΚ αποφάσισε την παράταση της προθεσμίας υποβολής αιτήσεων για το Σχέδιο Θυμέλη για το β' εξάμηνο μέχρι τις 3 Μαΐου 2020.

Αποφάσισε επίσης ότι οι παραγωγές που έχουν εγκριθεί για επιχορήγηση το α' εξάμηνο μπορούν να προγραμματίσουν την υλοποίησή τους μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2020. Όρος σύμφωνα με τον οποίο μια παραγωγή μπορεί να αναβληθεί για διάστημα όχι μεγαλύτερο των τριών μηνών αίρεται.

Επιπλέον, θεατρικοί φορείς που είχαν προγραμματισμένη πρεμιέρα στο διάστημα 10 Μαρτίου-16 Απριλίου 2020 και αναβλήθηκε ή ακυρώθηκε, δεν θα χάσουν την επιχορήγησή τους αλλά θα λάβουν τις δόσεις χορηγίας με βάση αναλυτική ενημέρωση που θα τους αποσταλεί.

Ανακοινώνοντας τα σχετικά μέτρα, το διοικητικό συμβούλιο του ΘΟΚ ανέφερε ότι θα προβεί και σε νέες αποφάσεις εάν αυτό χρειαστεί, «έχοντας ως βασική προτεραιότητα την έμπρακτη στήριξη του θεάτρου και του πολιτισμού».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη από τις πρώτες μέρες της αναστολής κάθε πολιτιστικής δραστηριότητας, από τον πολιτικό κόσμο αντέδρασε μόνο το κόμμα της Αριστεράς, το ΑΚΕΛ, προτείνοντας σειρά οκτώ μέτρων για τη στήριξη των εργαζομένων στον τομέα του πολιτισμού.

Από αυτά, τα δύο αφορούσαν τη θεατρική κοινότητα. Το ΑΚΕΛ καλούσε τον ΘΟΚ να επιδείξει ελαστικότητα ως προς το Σχέδιο Θυμέλη και να προχωρήσει με την καταβολή των χορηγιών στις παραγωγές που ήταν μεν έτοιμες για πρεμιέρα αλλά δεν προχώρησαν λόγω των έκτακτων μέτρων για τον κορωνοϊό.

Το ΑΚΕΛ κάλεσε, επιπρόσθετα, τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας να προβεί σε αποζημιώσεις όσων παραγωγών οι πολιτιστικές δράσεις ακυρώθηκαν και προχώρησε σε μια σειρά από προτάσεις με παραλήπτη το ΡΙΚ: με στόχο την οικονομική ενίσχυση των καλλιτεχνών μέσω της καταβολής πνευματικών δικαιωμάτων, το ΑΚΕΛ πρότεινε τη μετάδοση θεατρικών παραστάσεων και άλλων παραγωγών [ταινιών, ντοκιμαντέρ, συναυλιών].

Πρότεινε επιπλέον τη στήριξη των εργαζομένων σε μουσικές σκηνές, θέατρα και άλλους χώρους ψυχαγωγίας και τη διευκόλυνση των ιδιοκτητών πολιτιστικών χώρων και γραφείων διοργάνωσης εκδηλώσεων αναφορικά με τις υποχρεώσεις τους στις Κοινωνικές Ασφαλίσεις, τον ΦΠΑ κ.ά.

Τέλος, κάλεσε την κυβέρνηση να προχωρήσει στην εκπόνηση ενός προγράμματος για ουσιαστική ενίσχυση της πολιτιστικής δημιουργίας και στήριξης των φορέων και ανθρώπων του πολιτισμού.

Σχέδια... διαφυγής

Μέχρι το τέλος της εβδομάδας η κυβέρνηση δεν προχώρησε σε κάποιου είδους αναφορά για συγκεκριμένη στήριξη του πολιτιστικού τομέα.

Ωστόσο, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα και αναγκάστηκαν να αναστείλουν τη λειτουργία τους είναι πιθανόν να μπορούν να διεκδικήσουν στήριξη μέσω του κυβερνητικού Σχεδίου Αναστολής Εργασιών. Στόχος του εν λόγω σχεδίου είναι η αποφυγή απόλυσης εργαζομένων μέσω της καταβολής ανεργιακού επιδόματος για όσο χρονικό διάστημα μια επιχείρηση θα βρίσκεται σε αναστολή εργασιών.

Επιπλέον, άτομα που δραστηριοποιούνται στον τομέα ως αυτοτελώς εργαζόμενοι ενδέχεται να λάβουν στήριξη.

Πακέτα στα μέτρα τους

Επιστρέφοντας στη Γερμανία, το πακέτο στήριξης της χώρας αφορά τους αυτοτελώς εργαζομένους και τις μικρές επιχειρήσεις και φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα στοχευμένο. Αφενός, θα καλύψει κόστη ενοικίου αιθουσών [για παραστάσεις] και στούντιο των καλλιτεχνών. Αφετέρου, θα δοθούν σε μορφή δανείου ποσά για να καλύψουν την οικονομική στενότητα των επιχειρήσεων. Ανάμεσα στους τομείς που θα στηριχθούν από αυτό το μέγα πακέτο των 50 δις είναι και οργανισμοί επικοινωνίας, ανάμεσά τους οι εφημερίδες.

Οι freelancers θα έχουν κοινωνικές ασφαλίσεις για έξι μήνες, με τρόπο τέτοιο ώστε να διασφαλιστεί ότι θα μπορούν να καλύψουν τα έξοδα στέγασής τους ώστε «όλοι να μπορούν να διατηρήσουν τα σπίτια τους».

Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα σαφώς μικρότερο αλλά εξίσου σημαντικό πακέτο στήριξης του πολιτιστικού τομέα ανακοίνωσε την περασμένη βδομάδα και το βρετανικό Arts Council. Το ποσό ανέρχεται στα 175 εκατομμύρια ευρώ. Από αυτά, τα 22 εκατομμύρια θα δοθούν σε καλλιτέχνες και άλλους συντελεστές της πολιτιστικής παραγωγής που ως άτομα θα μπορούν να διεκδικήσουν χορηγία ύψους έως 2.700 ευρώ. Επιπλέον, 55 εκατομμύρια ευρώ θα διατεθούν σε οργανισμούς που δεν ανήκουν στο πορτφόλιο του Arts Council.

Είναι σημαντικό να κρατήσουμε, τουλάχιστον στην περίπτωση της Γερμανίας, τη δυνατότητα του κράτους να προσαρμόσει το πακέτο στήριξης στα μέτρα των εκάστοτε αναγκών. Αλλά και την έμφαση στις λέξεις «αντιλαμβανόμαστε / κατανοούμε».

«Η δημοκρατική μας κοινωνία χρειάζεται το μοναδικό και ποικίλο πολιτιστικό τοπίο σε αυτήν την ιστορική συνθήκη, την οποία κανένας δεν μπορούσε μέχρι πρόσφατα να φανταστεί», ανέφερε η κ. Γκρούτερς. «Το δημιουργικό θάρρος των δημιουργικών ανθρώπων μπορεί να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτήν την κρίση. Θα αρπάξουμε κάθε ευκαιρία για να δημιουργήσουμε θετικές προοπτικές για το μέλλον. Γι' αυτό ισχύει το εξής: η παρουσία των καλλιτεχνών δεν είναι απλώς απαραίτητη αλλά, ειδικά αυτήν τη στιγμή, ζωτικής σημασίας».

Φωτογραφία:© Christine Roy | The Art Newspaper