Γράφει η Μαρία Λοϊζίδου | Εικαστικός, Πρόεδρος Συνδέσμου Καλλιτεχνών ΕΙ.ΚΑ

Αν ο νόμος γίνεται αντιληπτός μόνο όπως ορίζεται από τους νομικούς, θα είναι λιγότερο ενδιαφέρον από το να αποτελεί την απαρχή μιας ευρύτερης κατανόησης των αιτιολογικών σκέψεων που τον συνθέτουν… - Ιπποκράτης

Το μεγάλο πάθος του Baudelaire [1821-1867] για τις εικόνες έχει μετατραπεί από την τεχνολογία και το διεθνές οικονομικό σύστημα σε μια συνεχόμενη ροή, έναν ωκεανό εικόνων που κατακλύζει τη ζωή μας. Χίλιες διακόσιες χιλιάδες δισεκατομμύρια φωτογραφίες δημιουργήθηκαν και καταγράφηκαν το 2017, στις οποίες αναμφίβολα πρέπει να προσθέσουμε τις αόρατες εικόνες που παράγονται στα μάτια μας και οι οποίες ξεφεύγουν από αυτή τη λογιστική. Το ερώτημα που τέθηκε επανειλημμένα είναι αν έχει το δημιούργημα τη δύναμη να αντισταθεί στον πολλαπλασιασμό της αναπαραγόμενης εικόνας του, και μέχρι ποιο σημείο η υπεράσπισή του μπορεί να ενισχυθεί από τον νόμο.

Οι καλλιτέχνες, ανακουφισμένοι ώς ένα σημείο για την αποτελεσματικότητα που είχε στον ψυχισμό των ανθρώπων του εγκλεισμού από τη νόσο COVID-19 η επαναχρησιμοποίηση των έργων τους στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν διαμαρτυρήθηκαν και δεν διεκδίκησαν τα πνευματικά δικαιώματα που τους αναλογούν.

Τι γίνεται όμως με την ανυπαρξία των νομοθετικών πλαισίων στον τόπο μας που, συγχρόνως με το ανεξέλεγκτο όφελος εις βάρος της εργασίας μας, μας εμποδίζει να είμαστε μέλη μιας κοινωνίας ίσων δικαιωμάτων;

Αυτή είναι και η πρόκληση που ως επαγγελματίες που συμβάλλουμε στην παραγωγή του πολιτισμού του τόπου καλούμαστε να αναλάβουμε μέσα σε μια προοπτική εκπροσώπησης της δικαιοσύνης στην τέχνη και τον πολιτισμό.

Συγκεκριμένα, προσπαθώντας να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας στο πλαίσιο μιας οικονομικής στήριξης, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την ανυπαρξία της σχετικής νομοθεσίας, αυτής του καθεστώτος του καλλιτέχνη, η θεσμοθέτηση της οποίας αναβάλλεται για 13 χρόνια.

Ενώ το κράτος επενδύει στο έργο του καλλιτέχνη με δημόσιο χρήμα, δεν ένιωσε ποτέ την υποχρέωση να τον ορίσει νομικά σε ένα πλαίσιο κοινωνικής πρόνοιας

Η δυσκολία στην αναζήτηση της κατανόησης της πρακτικής της εργασίας μας και η επιτακτική ανάγκη αξιολόγησής της μέσα στις σημερινές ανάγκες βρίσκονται στο γεγονός ότι πουθενά και σε καμία νομοθεσία του κράτους δεν αναφέρεται ο ορισμός του καλλιτέχνη! Ενώ το ίδιο το κράτος του κάνει χρήση για διεθνείς αντιπροσωπεύσεις, επενδύει στο έργο του με δημόσιο χρήμα, δεν ένιωσε ποτέ την υποχρέωση να τον ορίσει νομικά μέσα σε ένα πλαίσιο κοινωνικής πρόνοιας.

Από τις πρόσφατες τοποθετήσεις των κυβερνώντων του τόπου προκύπτουν θέματα που ελκύουν την προσοχή μας ως κρίσιμα. Η επεξεργασία τους είναι πρωταρχικής σημασίας γιατί αποδεδειγμένα συμβάλλουν σε μια αποστολή η οποία θα ενισχύσει την ιδέα του κράτους δικαίου σε μια δημοκρατική κοινωνία.

Για να αντιληφθούμε όμως τον νόμο για έναν πολύ μεγάλο αριθμό διαφορετικών αποδεκτών, σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε ότι αποτελείται από ένα σύνολο εντολών σύμφωνα με τις οποίες πρωτίστως εκπαιδεύει μια επιστήμη η μια τέχνη. Για την επεξεργασία αυτών των εντολών το κράτος οφείλει να προχωρήσει στη σύσταση μιας επιτροπής στην οποία μαζί με τους τεχνοκράτες, τους πολιτικούς και τους νομικούς θα αποτελούν αναμφισβήτητα μέρος της και αντιπρόσωποι των κοινοτήτων των τεχνών.

Όλο αυτό το διάστημα μεγάλος αριθμός ανθρώπων εργαστήκαμε εντατικά, χαρτογραφήσαμε τους ανθρώπους που συμβάλλουν στην παραγωγή του πολιτισμού του τόπου και συγκεντρώσαμε στοιχεία απαραίτητα για τον καθορισμό του καθεστώτος του καλλιτέχνη.

Αναγνωρίζουμε ότι οι κώδικες αναγνώρισης του επαγγέλματός μας περιορίζονται στην κουλτούρα του δέκτη και σε ό,τι αφορά την απόδοση της δικαιοσύνης η ερμηνεία αυτών των διατάξεων είναι περίπλοκη. Είμαστε όμως σε θέση να γνωρίζουμε πολύ καλά τις ανάγκες εξασφάλισης και συντήρησης του πολιτισμού και η σύνθεση του ανθρώπινου δυναμικού των κοινοτήτων μας μας εξασφαλίζει τα αναγκαία προσόντα.

Η τρέχουσα ασαφής κατάσταση μας φανέρωσε πολλά νομοθετικά κενά. Αυτά τα κενά είναι πολύ συγκεκριμένα και γι’ αυτά εργαζόμαστε εντατικά τους τελευταίους μήνες. Για κάποια θέματα τα κενά αυτά ορίζονται στο χάος μιας επιπόλαιης αντιμετώπισης τόσο εκ μέρους του καλλιτέχνη όσο και του κράτους και για κάποια άλλα στον προβληματικό χαρακτήρα αναχρονιστικών νομοθεσιών που λόγω της μη εφαρμογής τους για πολλά χρόνια δεν ανταποκρίνονται πια στα σημερινά δεδομένα. Επανεξετάζοντας τις ανάγκες του σύγχρονου καλλιτέχνη αναγκαζόμαστε να προσφύγουμε στις έννοιες της σύγχρονης τέχνης και η προσαρμογή του νόμου γύρω από αυτήν είναι απαραίτητη.

Συγκεκριμένα εργαζόμαστε, μαζί με την επεξεργασία ενός νομοθετικού πλαισίου που να ορίζει το καθεστώς του καλλιτέχνη, και για την τροποποίηση δύο υφιστάμενων νομοθεσιών: αυτήν του 1% για τον εμπλουτισμό των δημόσιων κτηρίων με έργα τέχνης και τη νομοθεσία που ορίζει τι είναι μνημείο.

Σε ό,τι αφορά τη νομοθεσία του 1%, μετά από μακρύ αγώνα επαναφέραμε την εφαρμογή της που βρισκόταν σε αδράνεια για πολλά χρόνια. Η πραγματοποίηση των διαγωνισμών βρίσκεται πια σε μια ώριμη φάση αντιμετώπισης τόσο εκ μέρους των φορέων όσο και εκ μέρους των καλλιτεχνών. Η τροποποίηση της νομοθεσίας όμως είναι αναγκαία προκειμένου το αποτέλεσμα να αποτελεί μέρος ενός διεθνούς πλαισίου και να επιτρέπει συγχρόνως τη συμμετοχικότητα του κοινού.

Σε ό,τι ορίζεται ως μνημείο, η τροποποίηση της νομοθεσίας είναι εξίσου επείγουσα. Η σημασία της μνημόνευσης δεν μπορεί να περιορίζεται στην ανθρωπόμορφη αναπαράσταση του εκλιπόντος. Τα μνημεία ανταποκρίνονται σήμερα σε ερμηνείες συλλογικής μνήμης, στη σημασία του έργου στον δημόσιο χώρο και στη δημιουργία συνθηκών ανάπτυξης μιας κριτικής σκέψης που να αφορά όλους.

Αναμένουμε να καταθέσουμε τις απόψεις μας στο πλαίσιο μιας ουσιαστικής επικοινωνίας.

ΕΙΚΟΝΑ: Μαρία Λοϊζίδου, Συλλογική Αυτοβιογραφία, 2013, κυπαρίσσι, ανάμεικτα υλικά, συλλογή Ειρήνης Παναγοπούλου, εγκατάσταση, έκθεση Αντίδωρον, ΕΜΣΤ, Documenta 14, Fridericianum Museum, Kassel, 2018 φωτό Nils Klinger.