Γράφει η Μαρία Αποστολίδου

«Μόνο λίγα χιλιόμετρα: Ιστορίες για την Ιστορία»
Μαρία Ευθυμίου, Μάκης Προβατάς
Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ

Ο αναγνώστης του βιβλίου "Μόνο λίγα χιλιόμετρα" έχει την τύχη να ταξιδέψει πολλά χιλιόμετρα διαβάζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο. Θέμα του βιβλίου είναι η παγκόσμια ιστορία και τα γεγονότα τα οποία καθόρισαν τον σημερινό κόσμο. Δύο φιλίστορες, η Μαρία Ευθυμίου και ο Μάκης Προβατάς, συνομιλούν για την ιστορία. Αφού εξ αρχής διευκρίνισαν την ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης επιστήμης, ακολούθως ανέλυσαν διάφορες ιστορικές περιόδους και γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας από την αρχαιότητα μέχρι την πρόσφατη ιστορία. Βασικός άξονας της συγκεκριμένης ιστορικής αναδρομής είναι η άποψη ότι όλα τα ιστορικά γεγονότα είναι συνδεδεμένα και αλληλεξαρτώμενα, και γι' αυτό το βιβλίο επιδιώκει να προσεγγίσει το θέμα κατά κάποιον τρόπο συνολικά.

Στην ουσία πρόκειται για μια συνέντευξη που παίρνει ο Μάκης Προβατάς από την καταξιωμένη ιστορικό. Ο δημοσιογράφος κατευθύνει τη συζήτηση θέτοντας τους θεματικούς άξονες, μέσα στους οποίους κινείται και τοποθετείται η Μαρία Ευθυμίου. Η ακαδημαϊκός, βιώνοντας την έννοια της ιστορίας ως αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξής της, θεωρεί ότι αποτελεί ένα εισιτήριο για να ταξιδέψει όχι μόνο στο παρελθόν, αλλά και στο μέλλον. Η ιστορία συνυφασμένη με την έννοια της μνήμης αποτελεί εργαλείο σημαντικό τόσο για τη συλλογική μας συνύπαρξη όσο και για την ατομική μας ύπαρξη. Όλοι και όλα έχουν μία ιστορία να διηγηθούν (εξ ου και ο υπότιτλος "Ιστορίες για την Ιστορία"). Η κάθε ιστορία άμεσα συνυφασμένη με τη μνήμη έρχεται να ορίσει μία ταυτότητα και αυτό την καθιστά άρρητα συνδεδεμένη με τη ζωή.

Επιστρέφοντας στην πρώτη μου διαπίστωση θα επαναλάβω ότι το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ένα ταξίδι γνώσεων. Η Μαρία Ευθυμίου, ακριβοδίκαιη από την αρχή μέχρι το τέλος της συνέντευξης/βιβλίου, επιδιώκει να παρουσιάσει τα γεγονότα όσο πιο ολοκληρωμένα και αντικειμενικά γίνεται. Παρά την υποκειμενικότητα που χαρακτηρίζει κάθε επιστήμονα, όπως αναφέρεται και στο βιβλίο, η συγκεκριμένη ιστορικός, επιθυμώντας να είναι συνεπής απέναντι στην επιστήμη της, προσπαθεί να μιλήσει για τα γεγονότα με όσο περισσότερη ακρίβεια γίνεται. Όλες οι τοποθετήσεις της είναι εμπεριστατωμένες και ακριβείς. Επιπλέον, παρά τη σοβαρότητα του θέματος όλη η διαδικασία είναι ιδιαίτερα ευχάριστη και ξεχωριστή. Η γοητεία της πορείας του συγκεκριμένου βιβλίου έγκειται στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα πράγματα. Η ιστορία είναι μια επιστήμη, η οποία επιβεβαιώνει τον κύκλο της ζωής, το πεπερασμένο στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης, τη φθορά και τη θνησιμότητα του ανθρώπου και των ανθρώπινων δημιουργημάτων. Πέρα από όλη αυτή την πεσιμιστική πραγματικότητα, όμως, η ιστορικός βλέπει στη συγκεκριμένη επιστήμη τις δυνατότητες που μπορεί να έχει το ανθρώπινο ον.

Πάρα την κάπως αρνητική χροιά που έχουν τα πράγματα, για την ίδια μπορούν να αποτελέσουν ένα φως το οποίο θα φωτίσει τα ανθρώπινα σκοτάδια. Αυτή φαίνεται ότι είναι και η αιτία που το συγκεκριμένο βιβλίο γίνεται τόσο γοητευτικό και μοναδικό. Γιατί καταφέρνει να ξορκίσει στο τέλος τα ανθρώπινα σκοτάδια, που είναι διάχυτα στην ανθρώπινη ιστορία και να ονειρευτεί ένα καλύτερο αύριο.
Εκτός από το περιεχόμενο, όμως, εξίσου γοητευτικός είναι και ο τρόπος έκφρασης της Μαρίας Ευθυμίου. Λέξεις επιλεγμένες με προσοχή έρχονται να δώσουν σε κάθε φράση ακρίβεια και μια ιδιαίτερη βαρύτητα. Λίγες οι φορές που οι λέξεις καταφέρνουν να αντικατοπτρίσουν πλήρως τις ιδέες, κάτι που επιτυγχάνεται εν προκειμένω. Το εντυπωσιακό στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο παράχθηκε προφορικά. Πρόκειται για μια σειρά από δεκαπέντε συναντήσεις, όπως αναφέρεται στην εισαγωγή, οι οποίες, αφού ηχογραφήθηκαν, καταγράφηκαν. Αυτό κάνει ακόμα πιο αξιοθαύμαστο το αποτέλεσμα. Ο λόγος της, άμεσος και γεμάτος ευφράδεια, συμβάλλει στο να γίνει το βιβλίο κατανοητό και να εκφραστούν όλες οι ιδέες με σαφήνεια.

Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα φόρο τιμής στην Ιστορία. Μια ώριμη ερευνήτρια τοποθετείται απέναντι σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα, επαναπροσδιορίζοντας κάποια από αυτά. Βλέπει την παγκόσμια ιστορία ως ένα ενιαίο μωσαϊκό, το οποίο απαρτίζεται από αλληλένδετα σημεία. Δεν χαρίζεται σε καμία ιδεολογία, θρησκεία, κατάσταση, αλλά αντιθέτως βλέπει τα πράγματα όσο πιο αυστηρά μπορεί. Μία ευχάριστη παράμετρος είναι ότι μιλά για ιστορία με πινελιές λογοτεχνίας. Πέρα από τον λογοτεχνικό της λόγο, ιδιαίτερα ευχάριστη νότα είναι μία συνομιλία με την ποιήτρια R. Angler-Nagler, την οποία η κυρία Ευθυμίου έχει μεταφράσει στα ελληνικά. Η συγκεκριμένη αναφορά πέραν του ότι εμπλουτίζει το βιβλίο, συμβάλλει στο να κατανοήσει κανείς καλύτερα τις ιδέες που παρουσιάζονται. Οι επιλογές των μικρών ποιημάτων που πλαισιώνουν τη συζήτηση είναι πάντα καίριες και εύστοχες. Το βιβλίο αποτελεί αναμφισβήτητα ένα ευχάριστο και ενδιαφέρον ανάγνωσμα. Ο αναγνώστης θα πρέπει να έχει τις κεραίες του ανοιχτές για να συλλάβει κάθε λέξη της ιστορικού. Όλα όσα αναφέρονται αποτελούν μια τοποθέτηση για τη ζωή και τον άνθρωπο, ο οποίος παραμένει αναλλοίωτος μέσα από τους αιώνες. Οι τόσο προσεχτικά επιλεγμένες λέξεις έρχονται να ολοκληρώσουν αυτή την αναγνωστική εμπειρία μοναδικά, επιβεβαιώνοντας ότι η Μαρία Ευθυμίου είναι μια ακαδημαϊκός παλαιάς κοπής, η οποία επιδιώκει διδάσκοντας την ιστορία του κόσμου να δημιουργήσει καλύτερους ανθρώπους.