Μια καινούργια θεατρική σύνθεση δημιουργείται με αφορμή τα χορικά του Μιχάλη Χριστοδουλίδη για πέντε έργα του Αριστοφάνη και του Μένανδρου. Οι κορυφαίες στιγμές από τους Όρνιθες, τους Σφήκες, τη Λυσιστράτη, τους Βατράχους και τη Σαμία συνυφαίνονται σε μια παράσταση μιούζικαλ, εμπνευσμένη από το εικονοκλαστικό χιούμορ των σπουδαιότερων αρχαίων κωμωδιογράφων. Η Μαγδαλένα Ζήρα ανέλαβε τη σκηνοθεσία της παράστασης και μιλήσαμε μαζί της για την εμπειρία του όλου εγχειρήματος.

«Η παράσταση ήταν μια ανάθεση από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ Άντη Παρτζίλη και τον συνθέτη Μιχάλη Χριστοδουλίδη. Μου φάνηκε ενδιαφέρον γιατί αγαπώ πολύ το αρχαίο δράμα, τον Αριστοφάνη και σίγουρα η ιδέα ήταν μια πρόκληση σκηνοθετικά. Αποφασίσαμε μαζί με τον Μιχάλη ποια θα ήταν τα έργα, ποια τα χορικά και πάνω σε εκείνα έπρεπε να γίνει μια νέα δραματουργία έτσι ώστε να χωρέσουν όλα αυτά σε μια μουσική παράσταση με ζωντανή ορχήστρα με έντονο το στοιχείο της μεταμόρφωσης όπου οι ηθοποιοί υποδύονται ο καθένας πολλούς διαφορετικούς ρόλους. Η ομορφιά και η δυσκολία είναι ότι πρόκειται για καθαρά ένα μιούζικαλ, η μουσική είναι το επίκεντρο αλλά φυσικά έπρεπε να δημιουργήσουμε μια νέα συνθήκη, μια νέα ιστορία ως βάση για αυτό το αφιέρωμα στη διαχρονικότητα και τη δύναμη της μουσικής του Χριστοδουλίδη.

Δραματουργία εκ νέου

Δουλέψαμε μαζί με τη Μαρίνα Βρόντη πάνω στο κείμενο, έτσι ώστε να βρεθεί μια σύμβαση και να συνδεθούν όλα αυτά τα έργα. Διαμορφώσαμε μια δραματουργία για το κάθε έργο, τι σήμαινε για τον Αριστοφάνη, γιατί το έγραψε, ποιο είναι το ιστορικό του πλαίσιο και τι ήθελε να πει. Όλα αυτά έπρεπε να συμπτυχθούν σε περίπου 20 λεπτά για το κάθε έργο, με χορικά από το καθένα. Είναι είκοσι δύο τραγούδια στο σύνολο, με επτά ηθοποιούς, σε μια παράσταση με διάρκεια μία ώρα και σαράντα πέντε λεπτά η οποία κινείται σε γρήγορο ρυθμό με πολλές εντυπωσιακές εναλλαγές από τους ηθοποιούς. Είναι πραγματικά μια ομάδα πολυεργαλείο. Το στοιχείο της μεταμόρφωσης, της ρευστότητας, η είσοδος και η έξοδος μέσα από τις συμβάσεις, όλα αυτά αποτελούν τα δομικά στοιχεία της πλοκής. Μετά συνδέσαμε τα έργα μέσα σε αυτό το πλαίσιο του ανταγωνισμού, που ελπίζω θα μεταφέρουμε το βασικό μήνυμα, του τι κάνουμε εμείς οι καλλιτέχνες, σε έναν κόσμο που καίγεται και στον οποίο δεν έχουμε δύναμη, οικονομική ή θεσμική αλλά ίσως μια ηθική δύναμη και κάτι σημαντικό να πούμε για την πόλη, πάντα στα πλαίσια της κωμωδίας και του διονυσιακού στοιχείου.»

Με όχημα το θέατρο μέσα στο θέατρο, η πλοκή ακολουθεί την πορεία ενός θιάσου που δημιουργείται σε συνθήκες ανταγωνιστικές, για να ανακαλύψει στην πορεία την αλληλεγγύη και την ουσιαστική σχέση με την τέχνη. «Είναι εμπνευσμένο και από την πραγματικότητα των καλλιτεχνών του θεάτρου όπου υπάρχει αυτός ο ανταγωνισμός. Είναι κωμωδία, έχει σουρεαλιστικά στοιχεία, έχει μια τρέλα όπως και το ίδιο το έργο του Αριστοφάνη.»

Οι Βάτραχοι ήταν η κύρια έμπνευση όσον αφορά τη δραματουργία, όπου υπάρχει ένας αγώνας ανάμεσα σε δύο ποιητές, τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη. Ένας ύμνος για το θέατρο, ίσως είναι το πιο αυτοαναφορικό έργο σε σχέση με το θέατρο και το τι προσφέρει στην κοινωνία, την τότε εποχή στην Αθήνα, σε μια στιγμή που βρισκόταν στα πρόθυρα της ολικής καταστροφής. Μια άλλη έμπνευση ήταν η όπερα του Ρίχαρντ Στράους “Η Αριάδνη στη Νάξο” όπου δύο αντίπαλοι θίασοι με διαφορετική αισθητική πρέπει εν τέλει να συνεργαστούν για να ανεβάσουν μια όπερα μαζί.

Το χιούμορ

«Όσον αφορά το στοιχείο του χιούμορ προσπαθήσαμε να το αφήσουμε να βγει από μόνο του, αβίαστα. Το κάθε έργο έχει το δικό του χιούμορ. Νομίζω ο Αριστοφάνης έχει πολλά να πει σε σχέση με αυτό. Γενικός κανόνας που προσέξαμε είναι ότι ακολουθούμε τον απλό κανόνα της κωμωδίας, ότι δηλαδή δεν κοροϊδεύουμε τους αδύναμους ή κοινωνικές ομάδες που καταπιέζονται διαχρονικά αλλά προσπαθούμε να διακωμωδήσουμε είτε τους εαυτούς μας, είτε τους ηγέτες μας, είτε εκείνους που έχουν την εξουσία. Αυτός είναι ο γενικός κανόνας, αυτό προσπαθώ.»

Η δύναμη της σκηνής

Είναι δύσκολο εγχείρημα να συνδυάσεις πέντε πολύ διαφορετικά έργα. Έχουν κάποιους κοινούς δραματουργικούς άξονες αφού το θέατρο του Αριστοφάνη είναι πολιτικό. Σε κάθε έργο μιλά είτε για τη διαφθορά των ηγετών, είτε για τη διαφθορά των πλουσίων, είτε για τη διαφθορά των δικαστηρίων, την αδικία του πολέμου, την καταπίεση γυναικών, για τη θέση της τέχνης σε μια κοινωνία που φλέγεται και καταρρέει. Δεν είναι καθόλου δύσκολο να βρεις παραλληλισμούς με το σήμερα, σε σχέση με τη διαφθορά της εξουσίας, σε σχέση με το ψέμα, την καταπίεση της γυναίκας, την ανάγκη για ειρήνη.

«Ακόμα και στις συνθήκες που βιώνουμε αυτή την περίοδο παρατηρώ ότι ο κόσμος διψά να βρεθεί στο θέατρο. Η ζωντανή τέχνη του θεάτρου από μόνη της είναι μια πολιτική πράξη έτσι και αλλιώς γιατί βρίσκεσαι στον ίδιο χώρο μαζί με άλλους πολίτες για να μοιραστείς μια ιστορία με ένα μήνυμα. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η συνεργασία συντελεστών από διαφορετικές γενιές που έρχονται μαζί με μια κοινή αισθητική και όραμα. Το ότι μπορούμε να πατάμε στο παρελθόν για να κάνουμε κάτι σύγχρονο και να δούμε στο μέλλον είναι κλειδί για το πού θα πάει η τέχνη, για την αυτοπεποίθησή μας, τη θέση μας ως καλλιτέχνες στην κοινωνία. Το πώς όλοι μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο, οι ζυμώσεις που γίνονται είναι το πιο ωραίο κομμάτι αυτής της παράστασης και ελπίζω να το μεταδώσουμε και στο κοινό.»

INFO

Ηθοποιοί (αλφαβητικά): Νεκτάριος Θεοδώρου, Θανάσης Ιωάννου, Μυρτώ Κουγιάλη, Ηρόδοτος Μιλτιάδους, Κύνθια Παυλίδου, Αντωνία Χαραλάμπους, Μαρίλια Χαριδήμου. Voice Over: Χάρης Αττώνης. Μουσικοί επί σκηνής: Κυριάκος Κυριάκου (πιάνο), Κωνσταντίνος Μακαρίτης (φλάουτο), Mάριος Νικολάου (κρουστά), Μαριλίζα Παπαδούρη (βιολοντσέλο), Αντρέας Παπαπέτρου (ακορντεόν), Νικόλας Τρύφωνος (κοντραμπάσο). Σκηνοθεσία/Δραματουργική Επεξεργασία: Μαγδαλένα Ζήρα. Μουσική: Μιχάλης Χριστοδουλίδης. Διασκευή/Συγγραφή Κειμένου: Μαρίνα Βρόντη, Μαγδαλένα Ζήρα. Σκηνικά/Κοστούμια: Έλενα Κατσούρη. Χορογραφία/Κίνηση: Χάρης Κούσιος. Σχεδιασμός Φωτισμού: Καρολίνα Σπύρου. Μουσική Διδασκαλία: Ελεονώρα Ρούσου. Βοηθός Σκηνοθέτη: Μάρθα Κωνσταντίνου. Φωτογραφίες: Σωκράτης Σωκράτους. Εκτέλεση Παραγωγής: Φανταστικό Θέατρο.

+ Παραστάσεις στις 14 και 15 Οκτωβρίου, Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας. 16 Οκτωβρίου, Παττίχειο Δημοτικό Θέατρο Λεμεσού. Εισιτήρια: http://www.tickethour.com.cy, 77777040. Πληροφορίες: https://kypria.org.cy