This is Cyprus.

This is Sun Island.

This is the crossroads of civilizations. 

This is warlords’ watchdog in the Eastern Mediterranean. 

Ποιος μιλά για τον τόπο στο τρίτο πρόσωπο; Οι μεταπράτες. Μπορεί να τη ξεφτιλίζουν (εδώ μπορούν να γίνουν κι ‘έτσι΄ τα πράματα), μπορεί να την αποκαθιστούν(εδώ γίνονται και σπουδαία πράματα). Και στις δυο περιπτώσεις, όμως, την (εκ)θέτουν. Η σχέση μας με τη χώρα μας διαμεσολαβείται σχεδόν πάντα με ένα δείχτη που τη δείχνει σε εικόνα. H χώρα μας είναι σαν εικόνα. Σαν μάθημα, σαν πάθημα, σαν θαύμα. Κάποτε ήταν ο Εγγλέζος. Την έδειχνε για να πείσει ότι άξιζε για να γίνει «white man’s burden», ότι δεν είναι «λευκός ελέφαντας» (αποικία που δεν προσφέρει πρώτες ύλες αλλά ούτε προσφέρεται για εγκατάσταση). Τhis is our British Cyprus, λέγανε, κι έδειχναν, σε βουβό ντοκιμαντέρ, το Βενετικό Κάστρο της Κερύνειας, ένα αποικιακό υπάλληλο να μετρά με μεζούρα πόσο πολύ μεγάλη είναι η τομή ενός κομμένου πεύκου, μια δεκατετράχρονη όλο γέλιο να πιάνει με το τρυπητήρι κουκούλια μεταξοσκώληκα από χοχλαστό νερό. Τρεις δεκαετίες αργότερα, έγραφαν οι ίδιοι σε έκθεση για παιδική εργασία, ότι από τα χέρια των κοπέλων που απασχολούνταν στη μονάδα σηροτροφίας ξεφύλλιζε κι έπεφτε το καμένο δέρμα. This is Cyprus, λέγανε, full of copper, όταν διαφήμιζαν την Κύπρο σε Αμερικάνους επενδυτές, για να έρθουν να ανοίξουν μεταλλεία στην Κύπρο. This is Cyprus, λέγανε, είκοσι χρόνια αργότερα όταν έστελναν για πρώτη φορά στρατό για εσωτερική καταστολή, για να πνίξει τις απεργίες των άτακτων μεταλλωρύχων και να τους στείλει πίσω στις γαλαρίες. This is Cyprus, λέγανε, για να δικαιολογήσουν γιατί οι γαλαρίες δεν είχαν επαρκή στήριξη και εξαερισμό, κόστιζαν και τα δυο. Για να είναι επικερδής επιχείρηση το μεταλλείο Χαλκού και Θείου της Λίμνης έπρεπε να πέσουν τα εργατικά έξοδα, διότι, This is Cyprus, το μετάλλευμα είναι φτωχό σε χαλκό και δεν βγαίνει κέρδος αλλιώς.

This is Cyprus. Είτε χαρτογραφεί το επενδυτικό υπόστρωμα, είτε δικαιολογεί την εξορυκτική πολιτική, είτε υπόσχεται αλλαγή, και στις τρεις περιπτώσεις αποκρύβει το ενδιάμεσο: το εργοτάξιο που λειτουργεί με πρεκάρια* εργασία, τη χωματερή που άφησε πίσω με νεκρωμένη γη, ενίοτε το σφαγείο. 

This is Cyprus: η αντωνυμία είναι ταυτόχρονα επιστημολογική (να το specimen, να, ΕΜΕΙΣ ξέρουμε), δεικτική (δες, δεν χωρεί αμφιβολία), αιτιολογική (δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς), προστακτική (κάνε κάτι, ή, μην κάνεις κάτι), συμπερασματική (εξορθολογιστική στη βάση εργαλειακής λογικής), γενικευτική (όλοι έτσι κάνουν, όλα έτσι είναι: total banana republic, total εδώ περπάτησαν θεοί). 

Πρόλαβα το πρώτο πλιάτσικο, την εποχή που μικρομεταπράτες γύριζαν τα χωριά κι αγόραζαν καφκάλες, λαξευτές βούρνες, σκάφες, μαούππες. Τα γριτζιέλια. Πρόλαβα τον Σταυρό της Μίνθης πριν τον ξεχερσώσουν, όταν ακόμη βλαστούσαν θρουμπιά, μαζιά, ξισταρκιές, σαψισιές, ρασιά, καττοράσια. Όταν ακόμη ήταν καταφύγιο για λαγούς, πέρδικες, αλεπούδες, φίδια, πουπούξιους, αυτοτζινάρες, κουκκουφκιάους, κολιούς. Όταν έρεαν κρυφά τα νερά της υπομονής, νερά που μαζεύτηκαν μέσα από χιλιάδες χρόνων λιγοστή βροχή, νερά που άρκεσαν για να ποτίσουν γρασίδια του γκολφ με σπρίνκλερς για 10 μήνες.

Ζω το δεύτερο πλιάτσικο. This is Cyprus: Παραλάβαμε «Καμένη γη». Το πιάτσικο αυτό είναι πιο ύπουλο. Παρουσιάζεται αυτοδίκαιο διότι καταγγέλλει τους παλιάς κοπής πλιατσαδόρους, είναι αδίστακτο διότι επικαλούμενο κατάσταση έκτακτης ανάγκης δεν λογοδοτεί. Είναι εκσυγχρονισμένο. Είναι εκβιαστικό. Σε πείθει ότι δεν έχει πια μείνει τίποτε ζωντανό άρα δικαιούται να ξεπουλήσει, να παροπλίσει. Μοιάζει κάπως με την αποικιακή ρητορική του «άδειου τοπίου». Από τη Λάρνακα να πάει στο Καρπάσι, ο Sir Baker δεν είδε τίποτα εκτός από άδειο τοπίο. Δεν είδε τα ξυλόγλυπτα στο τέμπλο της εκκλησιάς της Άσσιας, δεν είδε τα σπίτια με τις αυλάδες και τα φκιόρα, δεν είδε δρεπάνια, δεν είδε τις φορεσιές τους τραγουδημένες στη βούφα. Κυρίως, δεν είδε ανθρώπους. Από τη Λάρνακα να πάει στο Καρπάσι, μόνο σκατά και ακαθαρσίες, ένα άδειο τοπίο να γεμίσει, ένα βρώμικο τοπίο να το καθαρίσει, να το οργανώσει, να το ρυθμίσει, να το κυβερνήσει. This is Cyprus. Παραλάβαμε καμένη γη. Δεν σωζόταν ο Συνεργατισμός, δεν σώζονται τα νοσοκομεία, σε λίγο το ίδιο θα λένε για τα δημόσια σχολεία. Η χρεοκρατία εξορθολογίζεται με χρήση χρόνου τετελεσμένου: έχουν ήδη διαλυθεί, έχουν ήδη βρωμήσει, έχουν ήδη κόψει πίσω.

This is flexible Cyprus: η ρητορική του ευέλικτου νεοφιλελεύθερου. Τhis is Holy Cyprus: η ρητορική των πουριτανών. This is start-up Cyprus: η ρητορική των εμπειρογνωμόνων. Οι τρεις εκδοχές συναναστρέφονται, συντρέχουν, συναγελάζονται, ενίοτε φαίνονται να διαφωνούν, συζούν όμως και ανοίγουν τον δρόμο για νέους πλιατσαδόρους και νέους σωτήρες.

Της Ζέλειας Γρηγορίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια-Πανεπιστήμιο Κύπρου

*Πρεκάρια (slang), precarious, επισφαλής. Δες επίσης πρεκαριάτο. Συμπεριλαμβάνονται: «Οι άνεργοι, οι φτωχοί και οι απασχολήσιμοι (όρος που καθιερώθηκε από τον Σημίτη), δηλαδή οι άνθρωποι που δουλεύουν με το μπλοκάκι, με καθεστώς stage -απόκτηση εμπειρίας- του ΟΑΕΔ για λιγότερο από 1 χρόνο και χωρίς ασφάλιση, οι μερικώς απασχολούμενοι και οι ενοικιαζόμενοι, με άλλα λόγια οι εργαζόμενοι με ελαστικές σχέσεις εργασίας».