Μέσα στις εικόνες που βρήκαν τον δρόμο τους στη ροή ειδήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τους τελευταίους μήνες ήταν και ένα ασπρόμαυρο βίντεο με αρχαία, πέτρινα κεφάλια στο Κυπριακό Μουσείο να ραπάρουν στα αγγλικά σε ασυνήθιστους ρυθμούς, με τροπικά κρουστά και ομιχλώδης μελωδίες. Το κομμάτι είναι μέρος του άλμπουμ «Tales and Patterns of the Maroons» που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο από τα αδέλφια Ρέτζιναλντ και Μπάσα Μαμóουντ στο πλαίσιο του πρότζεκτ «Mama Odé». 

Ο Ρέτζιναλντ (αριστερά) και ο Μπάσσα (δεξιά)/Φωτογραφία Ελένη Παπαδοπούλου.

Με καταγωγή από την Αγγλία και τον Μαυρίκιο, ένα άλλο νησί διασταύρωση πολιτισμών, που έχει φιλοξενήσει πολλούς έποικους, σκλάβους της Δυτικής Αφρικής, αποικιοκράτες και τους δυνητικά γηγενείς Malagache-Maroon της Ανατολικής Αφρικής, τα αδέλφια έχουν ένα εγγενές πνεύμα διαφορετικότητας που διατρέχει τις ηχογραφήσεις τους. Οι μουσικές επιρροές είναι από Κρεόλ Σέγκα, τζαζ, φανκ, μπλουζ και ρέγκε σε μη τοποθετημένα αλλά καθορισμένα μοτίβα Afro Drum, έως και ραπ φωνητικές ροές με αναφορές σε χιπ χοπ της δεκαετίας του 1990. Η αγάπη αρχικά και η πανδημία εν τέλει τους έφερε στην Κύπρο, στην παλιά Λευκωσία όπου διαμένουν τον τελευταίο χρόνο όπου και γύρισαν το βίντεο για το τραγούδι «We keep it up».

Νησιά ανάμεσα σε ηπείρους

Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, τόπος καταγωγής της μητέρας τους με τακτικά ταξίδια στο νησί του πατέρα τους. «Στη Βόρεια Αγγλία τη δεκαετία του '80 ο κόσμος ήταν πιο θρασύς και ίσιος όσον αφορά τις απόψεις του, με αποτέλεσμα να μην είναι διακριτικός και πολιτικά ορθός. Δεν είναι ότι βιώσαμε ιδιαίτερη εχθρικότητα αλλά όταν οι περισσότεροι από τους συμμαθητές σου είναι ξανθοί με γαλανά μάτια, πάντα είσαι ο 'άλλος', έτσι είναι τα πράγματα. Εκεί ο ρατσισμός ήταν πιο άμεσος. Όταν αργότερα μετακομίσαμε στο Λονδίνο, ήταν λίγο διαφορετικό, αλλά έχουμε ακόμα κάποιες περίεργες αναμνήσεις από την παιδική μας ηλικία, την ίδια στιγμή αυτό ήταν μέρος της ζωής μας από την αρχή οπότε δεν γνωρίζουμε κάτι διαφορετικό, έτσι ίσως να μην έχει σημασία».

Η μουσική τους έφερε πιο κοντά στις ρίζες του πατέρα τους, αν και είχαν επαφή. «Πάντα μας ενδιέφερε αυτό το μισό της ταυτότητάς μας αλλά τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν στο μυαλό μας περισσότερο. Τα τελευταία μας ταξίδια εκεί ήταν για μουσικούς λόγους. Συμμετείχαμε σε μια συναυλία που πραγματοποιήθηκε σε ένα μοναδικό μέρος, σε μια παλιά φυτεία ζαχαροκάλαμων που έζησαν σκλάβοι, η σκηνή είχε στηθεί ανάμεσα στους στάβλους όπου οι σκλάβοι κοιμόντουσαν. Ήταν μια συναυλία αφιερωμένη στη μουσική Κρεόλ με καλλιτέχνες από τον Μαυρίκιο που ζουν στο εξωτερικό. Ήταν ένα αρκετά θλιβερό μέρος αλλά και μοναδικό την ίδια στιγμή, μπορούσες να νιώσεις την ιστορία των προγόνων σου κατά κάποιον τρόπο», είπε ο Ρέτζιναλντ.

«Είναι περίεργο γιατί ως παιδιά με διπλή καταγωγή δεν νιώθουμε ότι ανήκουμε στον Μαυρίκιο αλλά ταυτόχρονα δεν νιώθουμε ότι ανήκουμε στο Ηνωμένο Βασίλειο, οπότε είναι ένα περίεργο συναίσθημα. Εν τέλει νιώθεις ως ένας πολίτης του κόσμου, δεν υπάρχει μέρος που πάμε όπου οι άνθρωποι εκεί πιστεύουν ότι είμαστε από εκείνο το μέρος. Πάντα αναρωτιούνται από πού είμαστε», είπε ο Μπάσα.

Εγγενής μουσικότητα

Με εικαστικό υπόβαθρο, ο Ρέτζιναλντ σπούδασε εικονογράφηση και σχεδιασμό επίπλων ενώ ο Μπάσα οπτική επικοινωνία, η μουσική ήταν πάντα παρούσα στη ζωή της οικογένειας. «Δεν μπορώ να διαβάσω και να γράψω μουσική, η μουσικότητα είναι κάτι που μας εντρύφησαν και οι δύο μας γονείς, χτυπώντας ρυθμικά μοτίβα στο τραπέζι, τραγουδώντας και χορεύοντας. Είναι κάτι που αισθανόμαστε πολύ φυσικό και οικείο», λέει ο Ρέτζιναλντ. «Και η δημιουργικότητα. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, όλα τα μέλη της οικογένειάς μας έχουν καλλιτεχνική κλίση. Σπουδάσαμε εικαστικές τέχνες αλλά νομίζω ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά στην εφαρμογή αυτού που μάθαμε σε οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης», προσθέτει ο Μπάσα.







Οι δύο δραστηριοποιούνται μουσικά στο Λονδίνο τα τελευταία χρόνια, ο Ρέτζιναλντ ως σόλο καλλιτέχνης χιπ χοπ με το όνομα Reginald Omas Mamode IV και ο Μπάσα, Jeen Bassa, ως μουσικός παραγωγός σε κοινά πρότζεκτ αλλά και ξεχωριστά. «Όταν ξεκινήσαμε να φτιάχνουμε μουσική το κάναμε κυρίως μαζί και στη συνέχεια συνέχισε ο κάθε ένας μόνος του, κυρίως λόγο τοποθεσίας αφού δεν μέναμε πια κοντά αλλά επίσης έρχεται η στιγμή που θέλεις να ανακαλύψεις τον εαυτό σου δημιουργικά ως άτομο. Η συνεργασία μας έρχεται πολύ φυσικά, διαβάζουμε ο ένας τον άλλον, έχουμε μια σχεδόν μη λεκτική, άμεση επικοινωνία, δεν χρειάζεται να συζητάμε πράγματα και αυτό το τελευταίο πρότζεκτ ήταν κάτι που αισθανόμασταν ότι θα έπρεπε να είχαμε κάνει πάντα λόγω της αγάπης μας γι' αυτό το είδος μουσικής. Το κάναμε χωρίς κανένας να μας το ζητήσει», είπε ο Ρέτζιναλντ.

«Μερικές φορές έχεις ανθρώπους που σου ζητούν να κάνεις κάτι, «μπορείτε να το κάνετε αυτό ή εκείνο;» Κι αυτό αλλάζει τη διαδικασία, σε κάνει να νιώθεις διαφορετικά για το τι κάνεις, πάντα σκέφτεσαι τι θα ευχαριστήσει αυτό το άτομο, παρόλο που δεν θέλεις να είναι έτσι, είναι εκεί κατά κάποιον τρόπο. Αλλά με αυτό το πρότζεκτ δεν υπήρχε κάτι τέτοιο», προσθέτει ο Μπάσα.

«Η διαδικασία ήταν ενδιαφέρουσα, γράψαμε κυριολεκτικά τους στίχους δίπλα-δίπλα κτίζοντας ο ένας στις ιδέες του άλλου, ήταν αρκετά απλό, εύκολο και διασκεδαστικό. Τη δεκαετία του '90 μεγαλώσαμε ακούγοντας μουσική χιπ χοπ από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κυρίως από τη Νέα Υόρκη και από το Λος Άντζελες, σε αυτόν τον δίσκο υπάρχει μεγάλη αναφορά σε αυτούς τους ήχους, αποτίσαμε κάπως έναν φόρο τιμής και δημιουργήσαμε λαμβάνοντας υπόψη αυτό χωρίς να είναι πολύ συγκεκριμένο, συνδυάζοντάς τους με οργανικό τρόπο με τους ήχους των αρχαίων τυμπάνων του Μαυρίκιου. Υπάρχει ένα μοτίβο κρουστών που παίζεται σε ένα τύμπανο που ονομάζεται Ραβάν (Ravanne), έντονο στοιχείο στη μουσική των νησιών Μασκαρέν, προήλθε από την ηπειρωτική Αφρική μέσω της Μαδαγασκάρης ακολουθώντας τη διαδρομή των σκλάβων, είναι δύσκολο να το τοποθετήσεις ακριβώς. Είναι τόσο αρχαίο όσο ο ίδιος ο άνθρωπος, υπήρχε και υπάρχει κατά κάποιον τρόπο σε όλη την Αφρική. Ένας πραγματικά στρογγυλός ήχος, ακούγεται σαν να σκοντάφτει πάνω του, ένα είδος tribal ρυθμού. Όταν πέφτει στα χέρια μας ένα τύμπανο είναι το μοτίβο που παίζουμε ενστικτωδώς, είναι το μοτίβο που μπορεί να παίξει ο πατέρας μας».

Μηνύματα και ιστορία σε ρυθμό ενιαίας γλώσσας

Μέσα από τους ανεπιτήδευτους στίχους επικοινωνούν μηνύματα ενότητας, αγάπης και ευημερίας, καθώς και μια συνειδητή αμφισβήτηση των κακών κείμενων και ιδεών της ανθρωπότητας. Το 1834 όταν οι Βρετανοί ψήφισαν την κατάργηση της δουλείας, μια ομάδα στρατιωτών και της Αστυνομίας πήγαν στην περιοχή του βουνού Le Morne στον νοτιοδυτικό Μαυρίκιο για να ενημερώσουν τους φυλακισμένους σκλάβους ότι τελικά ήταν ελεύθεροι. Όμως, οι σκλάβοι, βλέποντας τις αρχές να πλησιάζουν, φοβήθηκαν ότι θα τους συλλάβουν και θα τους επιστρέψουν στα αφεντικά τους, ανέβηκαν στην κορυφή του βουνού και αυτοκτόνησαν πέφτοντας από τον γκρεμό στον ωκεανό. «Αυτή είναι μια ιστορία ανάμεσα σε χιλιάδες. Το πόσο εδώ και εκατοντάδες χρόνια υπέφεραν οι πρόγονοί μας και άλλοι λαοί σε αποικιακές χώρες όπως και η Κύπρος. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να μιλάμε γι 'αυτό.



Μεγαλώνοντας στην Αγγλία παρατηρείς τα απομεινάρια της αποικιοκρατίας συνεχώς. Τα ίδια τα κτήρια που στεγάζονται οι αρχαιότητες, όπως το Βρετανικό Μουσείο για παράδειγμα, χτίστηκαν στις πλάτες των θανάτων των ίδιων των λαών, των οποίων της κουλτούρας εκτίθενται οι αρχαιότητες μέσα. Αυτό το ζήτημα δεν έχει αντιμετωπιστεί σωστά ακόμα. Τα περισσότερα έθνη στην Αφρική εξακολουθούν να υποφέρουν από το αποικιακό παρελθόν τους. Η Κύπρος είναι ένα καλό παράδειγμα χώρας με αποικιακό παρελθόν εμφανές μέχρι σήμερα. Το μήνυμα δεν είναι τόσο η ιδέα του 'Fight the power', αλλά περισσότερο 'δες τι συμβαίνει εδώ' γιατί η κοινωνία αγνοεί την ιδέα ότι η ιστορία σε κάνει αυτό που είσαι, δεν θα ήσουν εδώ χωρίς αυτήν. Είναι αρκετά διακριτικός ο τρόπος που μιλάμε για αυτά τα θέματα, δεν είναι τόσο κατηγορηματικός όσο θα μπορούσε, αυτό το βίντεο προσπαθεί κάπως να αγγίξει αυτά τα ζητήματα...», λέει ο Ρέτζινάλντ.

• Το άλμπουμ «Tales and Patterns of the Maroons» είναι διαθέσιμο σε ψηφιακή μορφή στον ιστότοπο της δισκογραφικής εταιρείας Five Easy Pieces (https://fiveeasypieces.lnk.to/TalesPatternsoftheMaroons) και Discogs.com (https://www.discogs.com/Mama-Odé-Tales-and-Patterns-of-the-Maroons/release/16013835).