Γράφουν οι Ανδρεάς Αναστασιάδης και Παναγιώτης Αχνιώτης / Ερευνητές- Πολιτικές επιστήμες και Κοινωνική Ανθρωπολογία

Η πανδημία του κορωνοϊού εναρμονίστηκε τέλεια με το σύγχρονο κοσμοείδωλο της Αποκάλυψης τζιαι τες εσχατολογικές προσεγγίσεις σε ούλλον το φάσμα του πολιτισμού μας. Είτε μέσα που θρησκευτικές αφηγήσεις, είτε μέσα που τον διευρυμένο κόσμο του διαδικτύου, τα ηλεκτρονικά παιχνίθκια, τις ταινίες τζιαι σειρές που εξιστορούν εικόνες για το «τέλος του κόσμου» ή για διαγαλαξιακά ταξίθκια για την αποφυγή τρομερών επιδημιών, εμφανίσεις τερατόμορφων εξωγήινων πλασμάτων τζιαι ζωντανών-νεκρών· η πανδημία εκατάφερε να εκπληρώσει τη συλλογική αγωνία τζιαι να μετουσιωθεί στην εκκοσμικευμένη Αποκάλυψη. Το μόνο που εχρειάζετουν ο σύγχρονος κόσμος έν' την εμφάνιση ενός Μεσσία για να διασώσει οτιδήποτε έχει θρυμματιστεί. Η πανδημία του κορωνοϊού όμως, ούτε αποτέλεσμα εξωγενών συνθηκών ένι, αφού αναπτύχθηκεν ως αποτέλεσμα της αδιάλειπτης αναπαραγωγής του κεφαλαίου, ούτε προϊόν ενός απόλυτου σχεδίου κυριαρχίας του κόσμου. Η κατασκευή της έννοιας του εμβολίου ως σωτήριας λέμβου ή κοσμικού Μεσσία, μπορεί να δημιουργηθεί μόνο εφόσον η προβολή της πανδημίας εντυπωθεί ως το απόλυτο αποκαλυπτικό συμβάν.

Η θεσμική διαχείριση της πανδημίας

Ακόμα τζιαι αν ο ιός εν θα έπρεπε να αναλύεται με όρους Αποκάλυψης, παραμένει παρ' όλα αυτά αποκαλυπτικός ως προς τις αντινομίες τζιαι τα αδιέξοδα της κρατικής διαχείρισης της πανδημίας. Ο κρατικός μηχανισμός εν εδυσκολεύτηκε καθόλου να επικαλεστεί τα προσχήματα ενός επιδημιολογικού ιού για να εντείνει τις ταξικές διαφορές. Τα πιασάρικα σλόγκαν τύπου «μένουμε σπίτι» ακόμα τζιαι αν μια μερίδα του πληθυσμού μένει χωρίς σπίτι, τα πρόστιμα σε μετανάστριες/ες που ζουν σε πλήρη ένδεια, η τηλεργασία τζιαι η τηλεκπαίδευση ακόμα τζιαι αν οι τηλεσυνθήκες έν' για κάποιες/ους πρακτικά αδύνατες ενώ μετακυλίουν πολλά που τα κόστα παραγωγής στους ίδιους τους εργαζόμενους/ες, αναδεικνύουν το προφανές γεγονός ότι η πανδημία εν αποτελεί κανενός είδους Αποκάλυψη την οποία βιώνει ολόκληρη η ανθρωπότητα με ίσους όρους τζιαι με μόνο σκοπό την επιβίωσή της. Όπως οποιαδήποτε άλλη συνθήκη, έν' μια ακόμα παλέστρα του κοινωνικού τζιαι ταξικού πολέμου.

Οι απλουστεύσεις κατασκευάζουν την πανδημία τζιαι τη διαχείρισή της ως ένα ζήτημα απόλυτης στατιστικής: αποκρύφκοντας ζητήματα που παίζουν κεντρικό ρόλο στην εξάπλωση τζιαι νοσηρότητα του ιού, όπως οι κοινωνικές ανισότητες τζιαι το ξήλωμα των δημόσιων συστημάτων υγείας. Αγνοώντας τις «παράπλευρες απώλειες» της έμφυλης βίας στα σπίθκια κατά τη διάρκεια των lockdown, τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, τις απώλειες σε κοινωνικά τζιαι πολιτικά δικαιώματα. Αποκρύφκοντας εν τέλει την πασιφανή πραγματικότητα ότι τα στρατόπεδα έννεν μόνο μεταξύ εμάς (της ανθρωπότητας) τζιαι του ιού, αλλά τζιαι μεταξύ των ισχυρών τζιαι των αδύναμων. Μεταξύ τζείνων που στο όνομα της πανδημίας εγκαθιδρύουν μια νέα αυταρχική πραγματικότητα με καινούργιες μεθόδους εργασιακής εκμετάλλευσης τζιαι τούτων που θα υποστούν τις συνθήκες αυξημένης οικονομικής τζιαι πολιτικής χειραγώγησης που ακούν στο όνομα «νέα κανονικότητα». Θεωρούμε ότι η διαχείριση της πανδημίας βασίζεται ακριβώς στη στρατηγική του να παρουσιάζεται η ατομική υγεία ως μια μονολιθική συνθήκη (τζιαι ευθύνη) που μπορεί να υπάρχει ανεξάρτητα που το κοινωνικό πλαίσιο. Επομένως, πέρα που το αν πιστεύκουμε ότι η φαρμακευτική επιστήμη συμβάλει στην υγεία μας, θεωρούμε υπεραπλουστευμένο το σχήμα «το εμβόλιο έρχεται να μας προστατεύσει» ακριβώς όπως υπεραπλουστευμένο είναι το σχήμα «το εμβόλιο έρχεται για να μας βάλει τσιπάκι».

Η απομάγευση της πανδημίας 

Τα alt-right κινήματα (κοινώς «ψεκασμένοι» στα μέρη μας) αυθαίρετα τζιαι χωρίς καμιά πολιτική βάση, σαν «άξια παιδιά» της εποχής της πληροφορίας, συνδέουν άσχετες μεταξύ τους πληροφορίες (όπως τα εμβόλια, το 5G, ο Bill Gates, οι μασόνοι) για να προωθήσουν ρατσιστικές τζιαι εθνικιστικές ατζέντες. Σαφέστατα τούτο έν' ένα που τα σοβαρά προβλήματα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε. Τζείνον όμως που εντυπώνεται σε μας ως πιο προβληματικό έν' ότι αριστερά κόμματα, προσωπικότητες τζιαι ένα μεγάλο μέρος της προοδευτικής διανόησης, επροωθήσαν με ευκολία το αταξικό «μένουμε σπίτι» τζιαι «μαζί θα τα καταφέρουμε», ζητώντας παράλληλα ακόμα πιο εντατικά περιοριστικά μέτρα τζιαι αναπαράγοντας το επίσης αταξικό παραμύθι της ατομικής ευθύνης. Κάτι παρόμοιο θωρούμε να συμβαίνει τζαι τωρά σε σχέση με τη συζήτηση για το εμβόλιο. Έν' λυπηρό εκ μέρους προοδευτικών κομματιών της κοινωνίας να αναπαράγουν μέχρι σήμερα το δίπολο ψεκασμένοι- επιστήμονες (παίρνοντας το μέρος των δεύτερων) τζιαι να επιδίδουνται σε μια διαμάχη τύπου «Διαφωτισμός vs Μεσαίωνας», αφήνοντας τα πολιτικά διακυβεύματα στο έλεος των αυταρχικών ορέξεων της κάθε κυβέρνησης. Με τούν' την έννοια, οι αρνητές της πανδημίας αλλά τζιαι το alt-right γενικότερα αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο για τις κυβερνήσεις για να δημιουργούν ανέλπιστη κοινωνική συναίνεση στην αυταρχική διαχείριση της πανδημίας.

Μέσα σε τούτον ούλλον το πλαίσιο, θεωρούμε ότι έν' κάπως άτοπο αλλά τζιαι δυνητικά επικίνδυνο να παρομοιάζουνται, έστω τζιαι σαν σχήμα λόγου, διάφορα κοινωνικά φαινόμενα τζιαι συγκρούσεις ως ασθένειες που χρήζουν εμβολιασμού. Ένα εκ των βασικών προβλημάτων που εντοπίζουμε, έν' ακριβώς η τάση προς αποπολιτικοποίηση του λόγου τζιαι της κοινωνίας προς όφελος μιας ιατρικοποίησης η οποία παρουσιάζεται ως μια αλήθεια όι μόνο αδιαμφισβήτητη αλλά κυρίως πολιτικά ουδέτερη. Τάχατες αποκομμένη δηλαδή που τις κοινωνίες τζιαι τις οικονομίες των ανθρώπων που δημιουργούν την ίδια την ιατρική τζιαι τις άλλες μορφές επιστημών τζιαι γνώσεων. Το ότι η επιστημονική πρακτική δεν είναι πολιτικά και οικονομικά ουδέτερη τζιαι δεν αντιπροσωπεύκει έτσι απλά που μόνη της το οικουμενικό καλό της ανθρωπότητας έν' κάτι που επισημάνθηκε εδώ τζιαι πολλές δεκαετίες που κοινωνικούς επιστήμονες τζιαι στοχαστές. Το τραγικό έν' ότι στο πλαίσιο της διαχείρισης της πανδημίας, τούτος ο επικίνδυνα α-πολίτικος λόγος τζιαι πρακτική που παρουσιάζει την επιστημονική εφαρμογή ως μια ομοιογενή οντότητα τζιαι αδιαμφισβήτητα αληθή, έσιει υιοθετηθεί αυθαίρετα που αρκετά προοδευτικά τζιαι αριστερά κομμάθκια της κοινωνίας. Κατανοούμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο κατά το πρώτο κύμα/lockdown η προοδευτική σκέψη απέτυχε εν πολλοίς να εντοπίσει τις προβληματικές στη διαχείριση της πανδημίας η οποία λάμβανε χώρο, θεωρούμε όμως ότι πλέον η οπισθοχώρηση που τα κοινωνικά δικαιώματα εν μπορεί να ένι επιλογή.

Για το ξεπέρασμα του μεσσιανισμού

Η εκδήλωση του εμβολίου ως θεϊκή παρέμβαση που έρκεται να επαναφέρει τη θρυμματισμένη πραγματικότητα, έσιει στ' αλήθκεια ως στόχο την αναμόχλευση τζαι εν τέλει τη διαπόμπευση των δυνητικά σκεπτικών ως προς την ασφάλεια του εμβολίου. Σε τούτο το πλαίσιο, το εμβόλιο εν εμφανίζεται μόνο ως ακόμα ένα χρήσιμο φάρμακο-προϊόν της ούτως η άλλως περίπλοκης συνθήκης της ανθρώπινης υγείας, αλλά ως ο κοσμικός Μεσσίας που φαινομενικά υπάρχει έξω που τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα των φαρμακευτικών εταιρειών τζιαι τις νομικές τους υποχρεώσεις σε πιθανές παρενέργειες. Ενώ οι φαρμακευτικές εταιρείες μένουν στο απυρόβλητο, η κοινωνία η ίδια καθίσταται ως η απειλή για τη δημόσια υγεία όταν παραβιάζονται μέτρα από τις εναλλασσόμενες ασκήσεις πειθαρχίας στις οποίες υποβάλλεται. Επομένως, η ταξική διαχείριση εν σταματά στην έλλειψη ιατρικής περίθαλψης για μεγάλο μέρος του πληθυσμού τζιαι στην καταστολή, αλλά διευρύνεται τζιαι με την πιθανή αναγκαστική χορήγηση του εμβολίου, η αποδοχή του οποίου καθορίζει το αν μπορεί κάποιος/α να συμμετέχει στην πολιτική κοινότητα ή όχι. Το ότι η χορήγηση του εννά αποτελεί πιθανότατα υποχρεωτικό όρο για πολλές θέσεις εργασίας, ειδικότερα «πρώτης γραμμής», θέτει αυτόματα τους εργαζόμενους εκτός ορθολογικότητας αφού εν θα μπορούν να αποφασίσουν με ατομικά/συλλογικά κριτήρια για την υγεία τους.

Ακόμα τζιαι αν υπήρχε το εμβόλιο που θα γιάτρευκε τις πολιτικές-κοινωνικές ασθένειες που επωάζουν στο νησί μας αλλά τζιαι οπουδήποτε στον κόσμο, η κατάσταση που θα επιστρέφαμε ως ξανά «υγιείς» έννεν η κατάσταση που εννά θέλαμε να ξαναείμαστε. Ούτως ή άλλως το πρόβλημα έν' η νεοφιλελεύθερη κανονικότητα, είτε νέα είτε παλιά. Η ανατροπή της υφιστάμενης διαχείρισης της πανδημίας, η τοποθέτηση της φροντίδας τζιαι της υγείας ως συλλογικές υποθέσεις στη ζωή μας, η ενδυνάμωση της κοινωνικής αλληλεγγύης, έν' στοιχήματα που πρέπει να κερδίσουμε σε ενεστώτα χρόνο. Αν κάτι ζητούμε έν' τη μετάδοση των ιδεών, τη μετάδοση της πολιτικής ανάμειξης τζιαι τη μετάδοση της κοινωνικής αναγκαιότητας του να είμαστε μαζί να δουλεύουμε μαζί, να δημιουργούμε μαζί τζιαι να μαθαίνουμε μαζί. Μετάδοση που έν' τόσο ατομική όσο τζιαι συλλογική ευθύνη.

Εικονογράφηση:  «A flock, a herd, a pack, a colony, a legion, a crowd, a gaggle, a horde, a community», Ήρα Σκαλιστή, 2020