Γράφει ο Γλαύκος Κουμίδης, Εικαστικός

Ας μην τι άλλο η πανδημία επιβεβαίωσε με δραματικό τρόπο την αδήριτη χρεία της πολιτιστικής δημιουργίας, τις «ψυχαγωγικές» και θεραπευτικές λειτουργίες των τεχνών, φανέρωσε όμως και πολλές ελλείψεις και παραλείψεις ζωτικής σημασίας για τους «εργάτες» του πολιτισμού, για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο συναφή με τις προσπάθειες που γίνονται τελευταία για τη νομική κατοχύρωση των εργασιακών τους δικαίων. Με την πανδημία χρόνιες κοινωνικές και οικονομικές ανασφάλειες επιτάθηκαν σε τέτοιο βαθμό που απαιτείται πια μια επείγουσα και πιο εξειδικευμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων του «Πολιτισμού» μέσω και της διοικητικής αυτονόμησής του από το Υπουργείο Παιδείας.

Πρόκειται για μια δύσκολη μεταρρύθμιση, που προϋποθέτει τη σύμπραξη διαφόρων υπουργείων και υπηρεσιών, ημικρατικών οργανισμών, σωματείων και οργανώσεων, όπως και κάποιων νεοσυσταθέντων επιτροπών, που μακάρι να μην αποδειχθούν προσχηματικές, ως άλλοθι για την αναβλητικότητα που συνοδεύει συνήθως τέτοια μεταρρυθμιστικά εγχειρήματα, προπάντων όταν αυτά συνεπάγονται απώλεια ελέγχου σημαντικών αρμοδιοτήτων και προνομίων. Ας ελπίσουμε πως σύντομα θα παρθούν αποφάσεις που θα τονώσουν την πολιτιστική δραστηριότητα χωρίς να επαυξήσουν την κηδεμόνευσή της. Γιατί εδώ οι ισορροπίες είναι πολύ λεπτές. Μπορεί η οικονομική αρωγή του κράτους να είναι αναγκαία, η χειραγώγηση όμως και ο παρεμβατισμός ενοχλούν, ακόμα κι εκεί που μπορεί να επιβάλλονται για την προστασία του «δημοσίου συμφέροντος». Αλλού οι ερμηνευτικές διαβουλεύσεις, για το τι είναι συμφέρον για την κοινότητα και τι όχι, αποτελούν ένα ευπρόσδεκτο διαλεκτικό άθλημα, ωστόσο η χώρα μας είναι ένα κράτος που λειτουργεί εδώ και δεκαετίες με βάση το «δίκαιο της ανάγκης», χωρίς συγκροτημένη πολιτιστική πολιτική, με εθιμικές όμως πρακτικές που συχνά αντίκεινται στις ίδιες του τις στοχεύσεις. Κι αυτό γιατί κουμάντο κάνει μια παλαιόθεν εδραιωμένη νομενκλατούρα με βαθιές εξαρτήσεις από την Εκκλησία και τα κόμματα. Μέσα σ’ ένα τέτοιο σύστημα οι ανισορροπίες και οι αυθαιρεσίες είναι αναπόδραστες. Αλλά και από την πλευρά των δημιουργών φαίνεται να συντηρούνται κάποιες αναχρονιστικές εμμονές ως προς την επαγγελματική υπόσταση των καλλιτεχνών, από σημαντικές ομάδες με ομοίως εδραιωμένα συμφέροντα, που παραβλέπουν το γεγονός πως η δημόσια εκπαίδευση και η ημικρατική εξασφάλιση δεν καλύπτει πια τις ανάγκες μιας μεγάλης μερίδας νεότερων καλλιτεχνών, με καινοτόμες εξειδικεύσεις και επιχειρηματικές διαθέσεις. Οι εννοιολογικές διευρύνσεις που επέφερε η ψηφιακή επανάσταση των τελευταίων δεκαετιών, αλλά και η εντυπωσιακή δραστηριοποίηση του γυναικείου πληθυσμού σ’ όλα τα δημιουργικά πεδία, επιβάλλουν την αναδιοργάνωση και τον παραμερισμό κληροδοτημένων νοοτροπιών, καμιά φορά με ονομαστική οικογενειακή προέλευση. Σε χώρες με πιο δόκιμα συστήματα πολιτιστικής διαχείρισης η συνεχής εναλλαγή προσώπων, σε συνδυασμό με την περιοδική αξιολόγηση εκείνων που βρίσκονται σε θέσεις κλειδιά, είναι αυτονόητες, όχι μόνο στο Δημόσιο αλλά και σε ιδιωτικά ιδρύματα, που προσβλέπουν έτσι στην αναζωογόνηση και την επαύξηση της ελκυστικότητάς τους. Η ανακύκλωση των ίδιων και των αυτών προσώπων, η ταυτόχρονη τοποθέτησή τους σε δυο και τρία πόστα, με τη μισθωτική πλεονεξία που αυτό συνεπάγεται, είναι χωρίς αμφιβολία κατακριτέες και κοινωνικώς ασύμφορες πρακτικές, προπάντων όταν συνοδεύονται από ιδεολογικές αγκυλώσεις και αθέμιτες αποκλειστικότητες. Μ’ αυτό όμως το ηθικά χρεωκοπημένο πολιτικό προσωπικό που μας έλαχε, και που συνεχίζουμε ν’ ανεχόμαστε, δεν μας βλέπω να ξεμπερδεύουμε εύκολα. Δυστυχώς δεν έχουμε ακόμα αναπτύξει τα απαραίτητα αντισώματα, και δεν βλέπω να έρχεται σύντομα το κατάλληλο εμβόλιο.