Γράφει ο Νίνο Φένεκ Μικελλίδης 

Αν κινηματογράφος είναι πάνω απ’ όλα εικόνα και ποίηση, ο Κορεάτης σκηνοθέτης Χονγκ Σανγκ-σου, βραβευμένος πέρσι με το βραβείο σκηνοθεσίας για την ταινία του «Η γυναίκα που έτρεξε», είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς εκπροσώπους. Ακριβώς με την εικόνα και την ποίηση, εσωτερική και εξωτερική, που αυτή αναδίνει, ο σκηνοθέτης στρέφεται, για μια ακόμη φορά, στη νέα του ταινία, «Συστάσεις/Εισαγωγή», στην καταγραφή των οικογενειακών σχέσεων, μέσα από τρεις διαφορετικές ιστορίες: του σκηνοθέτη που επισκέπτεται τον γιατρό πατέρα του, της κόρης που φτάνει για σπουδές σε ευρωπαϊκή χώρα, συνοδευόμενη από τη μητέρα της και του νεαρού πρώην ηθοποιού που συναντά, ύστερα από χρόνια, τον διάσημο ηθοποιό πατέρα του.





Εκείνο που ενδιαφέρει βασικά τον Χονγκ Σανγκ-σου είναι οι σχέσεις ανάμεσα στα πρόσωπά του, σχέσεις που παρακολουθούμε μέσα από τους αναπτυγμένους με ακρίβεια και διαύγεια διαλόγους, διαλόγους που μας αποκαλύπτουν τους αληθινούς χαρακτήρες των προσώπων του, συχνά κρυμμένους πίσω από αναποφασιστικότητα, δισταγμούς και φοβίες. Πρόσωπα που η κάμερα με κοντινά συνήθως πλάνα εξερευνά με επιμονή μέσα από τη μαυρόασπρη φωτογραφία του ίδιου του σκηνοθέτη, φωτογραφία που τονίζει ακόμη περισσότερο την αληθοφάνεια των διάφορων επεισοδίων που παρακολουθούμε.

Η ενηλικίωση αλλά και η αναζήτηση της αγάπης μέσα από την πολύπλοκη (που είχε οδηγήσει στην αποξένωση) σχέση κόρης και πατέρα είναι στο επίκεντρο της δοσμένης με φρεσκάδα και τρυφερότητα ταινίας «Σελήνη: 66 ερωτήσεις» της Ελληνίδας Ζακλίν Ρέντζου, βραβευμένης για μια σειρά μικρού μήκους ταινίες της (ανάμεσα τους και το «Έκτορας Μαλό: η τελευταία μέρα της χρονιάς», που βραβεύτηκε στις Κάνες το 2018).







Η πρωταγωνίστρια, η 24χρονη Άρτεμις (Σοφία Κόκκαλη) αναγκάζεται ξαφνικά από την οικογένειας της να επιστρέψει από το Παρίσι στην Ελλάδα για να αναλάβει τη φροντίδα του πατέρα της, Πάρι (Λάζαρος Γεωργακόπουλος), που έχει υποφέρει από πολλαπλή σκλήρυνση. Μια διαδικασία δύσκολη, συχνά ανυπόφορη, που φέρνει στην επιφάνεια τις πολύπλοκες, συγκρουόμενες σχέσεις ανάμεσα στην κόρη και τον πατέρα, με τον Πάρη σχεδόν πάντα αμίλητο, αρνητικό, να αποφεύγει ακόμη και να κοιτάξει απευθείας στα μάτια την κόρη του.

Με ενδιάμεση αφήγηση, με σκηνές με ηχογραφήσεις από παλιά, ερασιτεχνικά βίντεο της δεκαετίας του ‘90, με τα χαρτιά Ταρό να χρησιμεύουν για τους τίτλους των κεφαλαίων ("Ο κόσμος», «Ο μάγος», κλπ.) της ταινίας, με αναφορές στην αστρονομία και την αστρολογία, καθώς και σε ηθοποιούς και λογοτεχνία (όπως «Ο φύλακας στη σίκαλη» του Σάλιντζερ, έργο που αναφέρεται στην αποξένωση, ένα ακόμη θέμα της ταινίας), με τους ήχους (στους δρόμους, στο νοσοκομείο, στο δάσος, κ. ά) να δίνουν μια νότα αυθεντικότητας στα δρώμενα και με μια κάμερα άλλοτε να ψάχνει και να επιμένει στα πρόσωπα, η Ρέντζου παρακολουθεί την Άρτεμη στις καθημερινές ενασχολήσεις της.

Ενασχολήσεις άλλοτε ευχάριστες και διασκεδαστικές (όπως εκείνες με τις φίλες της στις ασκήσεις στην πισίνα ή χορεύοντας ενώ πλένει το αυτοκίνητο με τη μάνικα, ή εκείνη όταν τρώει παγωτό κι ο πατέρας της αρχίζει να γελάει), άλλοτε με την Άρτεμη σε κατάσταση εξαγριωμένη, όταν οδηγεί το αυτοκίνητο στον τοίχο του γκαράζ, με την Ρέντζου να χρησιμοποιεί και τη μεταφορά (όταν παραλληλίζει τα πρόσωπα, ιδιαίτερα την Άρτεμη, με τίγρεις και λιοντάρια κλεισμένα σε κλουβιά), και τις αλλόκοτες ονειρικές αφηγήσεις, όπως εκείνη με την Άρτεμη να αφηγείται στον σιωπηλό πατέρα της ένα παράξενο όνειρο, με την ίδια ανάμεσα σε άνθρωπο και ελάφι και τον πατέρα ανάμεσα σε άνθρωπο και ψάρι. Χωρίς να παραμερίζει την αγανάκτηση και την οργή της ηρωίδας της, όπως στη σκηνή, και μια από τις καλύτερες, που αφηγείται (υποδυόμενη και τα δυο πρόσωπα) την απαράδεκτη, βίαια αρνητική στάση του πατέρα της όταν εκείνη, έφηβος ακόμη, του ζητούσε την άδεια να διανυκτερεύσει σε σπίτι κοντά στη θάλασσα μαζί με τη μικρή παρέα των φίλων της.

«Για την αγάπη, την κίνηση, τη ροή και την έλλειψή τους», μας λέει στους τίτλους της αρχής, Η κίνηση και η ροή δεν σταματάνε ποτέ, δεν υπάρχει καμιά έλλειψη, η μοναδική έλλειψη είναι εκείνη της αγάπης. Έλλειψη από τον πατέρα που όχι μόνο αρνείται να κοιτάξει στο πρόσωπο την Άρτεμη αλλά και παραμένει σιωπηλός στις ερωτήσεις της (είναι πράγματι 66 είναι και περισσότερες;), έλλειψη και από την οικογένεια που, από τη μητέρα ως τους συγγενείς, την αντιμετωπίζει επιφανειακά. Οικογένεια που τη βλέπουμε μαζεμένη πάντα σ’ ένα τραπέζι, είδος χορού αρχαίας τραγωδίας - η αρχαία τραγωδία αλλά και η μυθολογία υπάρχουν μέσα από την ιστορία και τα πρόσωπα– δεν είναι τυχαίο που οι πρωταγωνιστές ονομάζονται Άρτεμις και Πάρις). Με την αγάπη ν κάνει τελικά την εμφάνισή της μόνο στα τελευταία πλάνα, στην καλύτερη, και πιο τρυφερή σκηνή, στο γεύμα ανάμεσα στην Άρτεμη και τον Πάρη στο εστιατόριο, με τον πατέρα να την κοιτάζει τελικά στα μάτια και να  οδηγεί στην αποδοχή και τον εναγκαλισμό τους.

Η Κόκκαλη και ο Γεωργακόπουλος προφέρουν δυο πράγματι σπάνιες ερμηνείες, κάνοντας σε να πιστεύεις πως βρίσκεσαι μπροστά σε σκηνές ντοκιμαντέρ. Οι διάφορες εκφράσεις στο πρόσωπο της Κόκκαλη, το βλέμμα της, οι συσπάσεις αλλά και οι κινήσεις, ολόκληρου του κορμιού της, δείχνουν μια ηθοποιό σε πλήρη έλεγχο των ικανοτήτων της. Σ’ ένα ακόμη πιο δύσκολο ρόλο, εκείνο του Πάρι, ο Γεωργακόπουλος σε κάνει να πιστεύεις πως βρίσκεσαι απέναντι σε άνθρωπο που  πράγματι υποφέρει από πολλαπλή σκλήρυνση («αυτοάνοσο άτομο», όπως αποκαλείται στην ταινία): κινήσεις των ματιών, του στόματος, των χεριών, εκφράσεις, στάσεις του κορμιού, ο τρόπος που τρώει ή και προσπαθεί να μιλήσει, όλα εκφράζουν στην εντέλεια την αρρώστια από την οποία υποφέρει.

Αν στην ταινία «Δικός της» του Σπάικ Τζόνζι, ένας μοναχικός άντρας έβρισκε το τέλειο ταίρι του σε μια γυναίκα-ρομπότ, στη γερμανική ταινία «Είσαι ο άντρας για μένα» της σκηνοθέτριας, πρώην ηθοποιού, Μαρία Σράντερ έχουμε μια γυναίκα, την ανθρωπολόγο Άλμα (Μάρεν Έγκερτ) να βρίσκει συντροφιά σ’ ένα ανθρωποειδές ρομπότ, τον Τομ (Νταν Στέβενς). Στην πραγματικότητα, η Άλμα, για να καλύψει τα έξοδα  για μια σημαντική αρχαιολογική έρευνα που διευθύνει, δέχεται να πάρει μέρος σε μια έρευνα, συμβιώνοντας για τρεις βδομάδες με το ανθρωποειδές αυτό ρομπότ. Ένα ιδιαίτερα μορφωμένο, με εξαιρετική νοημοσύνη ρομπότ, που προσπαθεί να ικανοποιήσει την κάθε επιθυμία της Άλμα.

Μόνο που η Άλμα είναι μια μοναχική στην πραγματικότητα γυναίκα – έχει χάσει ένα παιδί και τώρα το μόνο πρόσωπο που φαίνεται να την ενδιαφέρει είναι η φροντίδα του  άρρωστου πατέρα της. Έτσι, τις πρώτες τουλάχιστο μέρες της συμβίωσης, κρατάει μια επιφυλακτική (σχεδόν εχθρική) στάση απέναντι στον Τομ. Παρά τις συζητήσεις τους, για λογοτεχνία και ποίηση (με τον Τομ να απαγγέλλει ποίημα του Ριλκ) αλλά και για φιλοσοφικά και άλλα θέματα (για τη ζωή και το θάνατο), η Άλμα εξακολουθεί να προβληματίζεται για πόσα δικαιώματα θα μπορέσει η ανθρωπότητα να δώσει στα ρομπότ.





Κάποια στιγμή όμως τα πράγματα θ’ αλλάξουν. Ένας περίπατος στην εξοχή, με τον Τομ να γίνεται αποδεκτός από ένα κοπάδι ελαφιών, και στη συνέχεια μια τρυφερή σκηνή σε μουσείο που οδηγεί σε σεξουαλικά ερωτική επαφή, θ’ αλλάξουν τη στάση της Άλμας. Όχι όμως αρκετά για να αποδεχτεί το ρομπότ ως dream partner, ως ιδανικό σύντροφο. Γιατί η ζωή δεν μπορεί να είναι τέλεια, χωρίς συναίσθημα, χωρίς συγκρούσεις, χωρίς δυσκολίες, ακόμη και χωρίς πόνο. Γιατί οι ανθρώπινες σχέσεις είναι περίπλοκες και η τελειότητα που προσφέρει ένα ρομπότ, ένα μηχάνημα, όσο τέλειο και αν είναι από ανθρωποειδή εμφάνιση, είναι μια τεχνητή τελειότητα από ένα ον χωρίς ψυχή (δεν πρέπει να ξεχνάμε πως Άλμα, σημαίνει ψυχή).

Ο έρωτας, μας λέει τελικά η Μαρία Σράντερ, βραβευμένη το 1999 για την ερμηνεία της στο Βερολίνο («Aimee and Jaguar»), και δημιουργός της πολύ καλής, πρόσφατης μίνι-σειράς «Unorthodox», χρειάζεται το αίσθημα, τα σκαμπανεβάσματα και τις αναταραχές που αυτό περιλαμβάνει. Με την Μάρεν Έγκερτ και τον Νταν Στίβενς να δημιουργούν τη χημεία που απαιτεί ο ρόλος τους – αξίζει να κάνω ξεχωριστή αναφορά στην ερμηνεία του Στίβενς που συνδυάζει με τον καλύτερο και πιο διασκεδαστικό τρόπο, τις αντιδράσεις του ρομπότ με εκείνες του ανθρωποειδούς όντος που καταφέρνει σταδιακά να εισχωρήσει στο νόημα μιας διαφορετικής, πραγματικής ζωής, η οποία  δυστυχώς δεν του επιτρέπεται.

(ΚΥΠΕ/ΝΦΜ/ΓΒΑ)